تدابیر و اقدامات بنگلادش برای افزایش صادرات میوه و سبزیجات تازه به اروپا

دولت بنگلادش از دو سال قبل اجرای راهبرد توسعه صادرات و بازاریابی محصولات کشاورزی را بر عهده دستگاه سیاست خارجی و روسای نمایندگیهای سیاسی و کنسولی این کشور در خارج از کشور قرار داده است.

دولت بنگلادش از دو سال قبل اجرای راهبرد توسعه صادرات و بازاریابی محصولات کشاورزی را بر عهده دستگاه سیاست خارجی و روسای نمایندگیهای سیاسی و کنسولی این کشور در خارج از کشور قرار داده است. در جریان سمینار سفرای سال 2019 این سیاست از سوی دکتر عبدالمومن رسماً به عنوان راهبرد جدید دستگاه سیاست خارجی به روسای نمایندگیهای این کشور ابلاغ گردید. بدین ترتیب سفارتخانه‌های بنگلادش در کشورهای مختلف جهان به ویژه در قاره اروپا در زمینه صادرات میوه از داکا به کشورهای اروپایی بسیار فعال عمل می نمایند. این امر موجب رشد میزان صادرات محصولات کشاورزی شامل میوه و سبزیجات تازه و در نتیجه کسب درآمد ارزی مناسب (مبلغ 849.1 میلیون دلار درآمد در سال مالی 20-2019) از این بخش شده است.

گزارش حاضر به بررسی زمینه‌های رشد صادرات محصولات کشاورزی و راهبرد جدید دولت بنگلادش در قبال این بخش و ارزیابی نتایج حاصله از آن پرداخته است.

دولت بنگلادش در سال 2017 میلادی، برای جلوگیری از هرگونه ممنوعیت احتمالی اعمال شده توسط اتحادیه اروپا، خود منع صادرات سبزیجات به بازار اتحادیه اروپا را اعمال نمود. بگفته یک مقام سابق وزارت تجارت این اقدام به این دلیل صورت گرفت که گفته می‌شد بسیاری از صادر کنندگان سبزیجات دست به تهیه گواهینامه‌های جعلی بهداشتی می زدند که باعث لطمه به منافع کشور و خدشه دار شدن وجهه بنگلادش شده بود. در واقع انگیزه دولت بنگلادش از انجام این کار، تشویق تولید کنندگان بومی‌ برای اصلاح این روند و نیز یافتن روش های کارآمد کشاورزی بوده است.
با این حال، در همان زمان مقامات وزارتخانه‌های تجارت و کشاورزی تائید کردند که دولت «کشاورزی قراردادی» را برای تولیدکنندگان بومی‌که مجاز به صادرات به بازار اتحادیه اروپا هستند، معرفی نموده است. کشاورزی قراردادی، قراردادی است که کشاورز با سرمایه گذاران بویژه صاحبان شرکتهای بازرگانی، صنایع و کارخانه‌ها برای فروش محصول منعقد می‌کند تا محصول کشت شده تحت نظارت سرمایه گذار طبق برنامه به تولید و فروش برسد. در این شیوه کشاورز فقط تولید نموده و دیگر دغدغه فروش محصولش را ندارد.
در همان زمان اعمال ممنوعیت، یکی از مقامات بنگلادش اظهار داشت: «ما می خواهیم محصولات با کیفیت صادر کنیم. هیچ کسی نمی خواهد شاهد بسته شدن بازار بخاطر تعداد معدودی جاعل سند و یا دارنده محصول خراب باشد.» با این حال، پس از ارائه این طرح، انتقادات اولیه نسبت به آن وارد شد، از جمله آنکه، این طرح دولتی به دلیل کمبود مربی در اداره ترویج کشاورزی نمی‌تواند به درستی اجرا شود. بدون نظارت مناسب، کشاورزان نمی‌توانند محصولات با کیفیتی پرورش دهند. صادرکنندگان محصولات کشاورزی در نامه دیگری به تاریخ 16 آوریل 2017 به وزارت تجارت اشاره کردند که اعمال تحریم صادرات انواع محصولات به نام کشاورزی قراردادی توجیه پذیر نیست. با این حال مقامات تاکید کردند که این خود تحریمی‌به منظور حفظ آبروی صادرات محصولات کشاورزی و ترغیب کشاورزان داخلی به توسعه محصولات مرغوب بوده و به محض برخورداری از استانداردهای لازم این خود تحریمی‌ برداشته و به اتحادیه اروپا نیز اطلاع داه می‌شود که محصولات از استاندارهای لازم برخوردار شده اند.

برخی تدابیر برای افزایش کیفیت محصولات:
دولت بنگلادش در مارس 2021 اعلام نمود که بر برنامه عملیاتی بلندمدت برای افزایش بیشتر صادرات محصولات کشاورزی متمرکز شده و تهیه یک برنامه اقدام پیشنهادی برای افزایش حجم صادرات محصولات کشاورزی را آغاز نموده است. دولت ابراز امیدواری کرد که در صورت اجرای صحیح این طرح، حجم صادرات محصولات کشاورزی افزایش یابد. بر اساس اسناد دپارتمان بازاریابی کشاورزی بنگلادش(DAM)، این کشور درسال مالی 20-2019 از محل صادرات محصولات کشاورزی مبلغ 849.1 میلیون دلار درآمد ارزی کسب کرده است. از این میزان، تنها 163 میلیون دلار (0.41 درصد کل صادرات) از فروش سبزیجات بدست آمده است. در این میان، میزان صادرات میوه بسیار ناچیز بوده است. اما این کشور به ترتیب مقام سوم و هفتم جهانی در تولید سبزیجات و میوه‌ها را بدست آورده است. دولت بنگلادش، کشاورزی را به عنوان بخش دارای اولویت در سیاست فعلی صادرات شناسایی کرده است. صادرات بیشتر سبزیجات و میوه علیرغم تولید مازاد در کشور به دلیل پیچیدگی‌های موجود، امکان پذیر نبوده است. دولت برای غلبه بر چالش های موجود این بخش، قانون بازاریابی کشاورزی- 2018 را تنظیم و همچنین سیاست بازاریابی کشاورزی - 2021 را تدوین نمود. دراین سیاست، بر افزایش صادرات محصولات کشاورزی تأکید شده است. همچنین یک توصیه 21 ماده ای شامل حذف موانع موجود در راه صادرات محصولات کشاورزی نیز ارائه و تصمیم گرفته شد تا با سفارتخانه‌های بنگلادش ارتباط برقرار شود تا از این طریق بازرگانان اطلاعات مربوط به تقاضا و معیارهای واردات اقلام کشاورزی کشورهای مختلف را کسب نمایند.

پیشبرد دیپلماسی میوه توسط سفارتخانه‌های بنگلادش:
سر وزیر ایالت تریپورای هند از طریق تماس تلفنی در روز سه شنبه 6 جولای 2021 با خانم شیخ حسینه، نخست وزیر بنگلادش صحبت نمود و از ایشان برای اهداء انبه تشکر و قدردانی نمود. خانم شیخ حسینه همچنین در صبح روز یکشنبه 4 جولای 2021 مقدار 2600 کیلوگرم انبه را به رئیس جمهور، نخست وزیر، وزیر امورخارجه، وزیر کشور و دیگر سر وزیران ایالتهای مختلف هند اهدا نمود. رسانه‌های برجسته هند نیز به طور گسترده ای خبر ارسال این تحفه شیرین را پوشش دادند. برخی از رسانه‌های هندی این هدیه را «دیپلماسی انبه» توصیف کردند. در حالی که بنگلادش مدعی است که در این سال تاریخی(صدمین سالگرد تولد شیخ مجیب الرحمان و پنجاهمین سالگرد استقلال بنگلادش) تنها شادی را با دوستان و همسایگان به اشتراک می‌گذارد، دکتر عبدالمومن، وزیر امور خارجه این کشور در گفتگو با یکی از رسانه‌های هندی اعلام نمود که این هدیه ای است برای همسایگان و دوستان بنگلادش تا داکا شادی و خوشبختی خود را در سال تاریخی مجیب و جشن استقلال با آنها به اشتراک بگذارد. بنابر این، ما انبه را به عنوان هدیه برای همسایگان و دوستانمان ارسال کردیم.
قرار است از طرف نخست وزیر انبه به کشورهای نپال، سریلانکا و مالدیو نیز ارسال شود. پیشتر داکا این میوه خوشمزه را برای پادشاه و نخست وزیر بوتان نیز ارسال نموده بود. رهبران کشورهای عربی نظیر عربستان، امارات، قطر، عمان، کویت، بحرین و اردن نیز احتمالاً این هدیه را دریافت نموده اند.

نمونه ای از پیشرفت موفق صادرات میوه به اروپا:
بنگلادش اخیرا برای نخستین بار مطابق با استاندارد اتحادیه اروپا در زمینه صادرات میوه و سبزیجات، اقدام به صادرات انبه به کشور هلند نمود. یک شرکت بنگلادشی در هفته آخر ماه می 2021 یک محموله انبه را از فرودگاه بین المللی حضرت شاه جلال داکا به فرودگاه آمستردام منتقل نمود. محموله بعدی قرار است در روزهای جاری به مقصد هلند بارگیری شود.پیشتر نیز انبه بنگلادش به آلمان و سوئد صادر شده است. همچنین در سال جاری برای نخستین بار میوه انبه بنگلادش به سوئیس صادر شد. بگفته سفیر بنگلادش در هلند، انبه امسال برای اولین بار به صورت تجاری به هلند صادر شده است. قبلا این کشور از طریق برخی از کشورهای اروپایی از جمله آلمان و انگلستان انبه بنگلادش را دریافت می‌کرد.
در ابتکاری جالب و قابل توجه، سفارت بنگلادش در هلند اخیراً بسته‌های حاوی انبه را به کاخ سلطنتی آمستردام، اعضای کابینه، قانونگذاران و شهروندان برجسته این کشور اهدا نمود. هلندی‌ها نیز پس از دریافت انبه، خشنودی خود را از طریق ایمیل، توئیتر، نامه و پیامک و دیگر طرق ارتباطی ابراز کردند. سفیر بنگلادش دراین رابطه اظهار داشت که هلندی‌ها معمولاً در ابراز واکنش سختگیرانه عمل می‌کنند.از اینرو پاسخ مثبت آنها به انبه بنگلادش، اشاره به بازار احتمالی آینده انبه در هلند دارد.

شایان ذکر است، صادرات انبه بنگلادش برای سال 2021 میلادی نیز پیشتر آغاز شده بود. در هفته‌های گذشته حدود 4000 کیلوگرم انبه از نوع Himsagar به کشورهای ایتالیا، فرانسه و انگلیس صادر شد. این پیشرفت به لطف پروژه ویژه ای بنام SaFal که توسط Solidaridad Network Asia و با کمک مالی هلند حاصل شده است. در واقع، طبق اعلام اداره توسعه کشاورزی(DAE) مستقر در ساتخیرا، کشاورزان داخلی انبه انتظار دارند، ثبت سفارش صادرات این محصول به مقصد اروپا در سال جاری به میزان 2 برابر افزایش یابد چرا که این «شاه میوه» به سرعت در قاره اروپا محبوبیت پیدا خواهد نمود.
بگفته مسئولین، صادرات انبه و سایر میوه‌ها و سبزیجات از منطقه ساتخیرا تحت پروژه SaFal ادامه خواهد داشت. DAE بر فعالیتها در این زمینه نظارت خواهد کرد. شایان ذکر است که در سال 2019 میلادی، میزان 35.75 تن انواع انبهGopalbhog ،Langra ،Khirshapat ، Amroplay و Himsagar به کشورهای مختلف اروپایی صادر شد.
در تحولی دیگر، اخیراً شاهد صادرات مستقیم میوه «جک فروت»، (میوه استوایی موجود در جنوب، جنوب شرق آسیا، آمریکای لاتین و...) به کشور آلمان بودیم. شرکت Lebensmittelmarkt که سابقه واردات انبه از بنگلادش به آلمان را دارد، اینبار مبادرت به واردات میوه جک فروت به آلمان نمود. مدیر این شرکت اظهار داشت: ما تجارت مستقیم با بنگلادش را از طریق واردات انبه و جک فروت آغاز کرده ایم. هیچ بازرگان آلمانی قبلاً میوه و سبزیجات را مستقیماً از بنگلادش وارد نکرده است. در بازارهای آلمان پاسخ مثبتی به میوه‌های بنگلادشی داده شده و تقریباً همه انبه‌ها در روز اول به فروش رسیدند.
لاز م به ذکر است سه رکن اصلی اقتصاد بنگلادش با جمعیتی بالغ بر 169 میلیون نفر به ترتیب عبارت است از :
- صادرات پوشاک آماده (85 درصد کل صادرات)
- حواله‌های ارزی نیروهای کار مهاجر (با درآمد سالیانه بالغ بر 24 میلیارد دلار)
- محصولات کشاورزی
در هر حال دولت خانم شیخ حسینه امیدوار است با توسعه همه جانبه این بخش بتواند ضمن کمک به تنوع بخشی محصولات صادراتی، درآمد ارزی بیشتری را متناسب با هدف گذاریهای اقتصادی کسب نماید.

منابع:

"Bangladeshi jackfruits now on sale at German market." June 22, 2021. https://www.thedailystar.net/business/news/bangladeshi-jackfruits-now-sale-german-market-2115973.
"Export of mango of Satkhira, Rajshahi to Europe begins." The Financial Express (FE). May 24, 2021. https://thefinancialexpress.com.bd/national/export-of-mango-of-satkhira-rajshahi-to-europe-begins-1621746867.
"Hasina’s care packages of sweet mango reach Indian President, PM." The Business Standard. July 6, 2021. https://www.tbsnews.net/bangladesh/hasinas-care-packages-sweet-mango-reach-indian-president-pm-270802.
Komorek, Chris. "Bangladesh exports to EU rise." August 19, 2019. http://www.fruitnet.com/asiafruit.
Ovi, Ibrahim Hossain. "Bangladesh starts mango export to Switzerland." July 12, 2021. https://www.dhakatribune.com/business/commerce/2020/07/12/bangladesh-starts-mango-export-to-switzerland-2.
REZAUL, KARIM. "Bangladesh making action plan to boost exports of farm produce." thefinancialexpress. March 8, 2021.
TribuneDesk. "Bangladesh imposes self-ban on vegetable export to EU market." dhakatribune. May 24, 2017.
"Tripura CM thanks PM Hasina for gift of mangoes." The Business Standard. July 6, 2021. https://www.tbsnews.net/bangladesh/tripura-cm-thanks-pm-hasina-gift-mangoes-271195.