حوادت اکتبر 2020 و خسارات میلیاردی به اقتصاد قرقیزستان

بطور کلی قرقیزستان یکی از کشورهای پر تنش و متحول در عرصه سیاسی از ابتدای استقلال تا کنون بوده است. مهمترین علت رشد نیافتگی اقتصادی این کشور نیز همین تحولات پی در پی سیاسی می‌باشد. زیرا برای سرمایه گذاران خارجی ثبات و امنیت سیاسی مهم ترین فاکتور برای سرمایه گذاری است. در این گزارش اشاره کوتاهی به کاهش شدید سرمایه گذاری و خروج سرمایه‌های خارجی از قرقیزستان طی یک سال اخیر شده است.

سرمایه گذاری خارجی تقریباً منبع اصلی توسعه بخش واقعی اقتصاد قرقیزستان بشمار می رود. تقریباً هر بنگاه اقتصادی کم و بیش بزرگ با سرمایه گذاری خارجی، بعنوان سرمایه خارجی است. اما همه گیری ویروس کرونا و هرج و مرج سیاسی،  سرمایه گذاران را مجبور نمود تا به طور گسترده پروژه‌های خود را تعطیل و پول خود را به خارج از کشور منتقل کنند. از ابتدای سال تاکنون جریان خروج سرمایه مستقیم خارجی دو برابر جریان ورودی آن بوده است. طبق آمار موجود از ژانویه تا سپتامبر 2020 ، این کشور 398.4 میلیون دلار سرمایه گذاری مستقیم خارجی دریافت کرده است که این میزان نسبت به مدت مشابه در سال گذشته 30.9 درصد کمتر است.

بخش عمده سرمایه گذاری مستقیم خارجی در زمینه‌های تولید، استخراج معدن و اکتشافات زمین شناسی صورت می‌گیرد. اما در قرقیزستان با وجود افزایش قیمت فلزات در بازارهای جهانی، سرمایه گذاری در زمینه اکتشافات زمین شناسی 3.5 درصد، در استخراج معادن 9.5 درصد و در زمینه تولید  7.3 درصد کاهش یافت. دلیل این وضعیت نیز بی ثباتی در کشور و خطر حمله به بنگاه‌ها است.

عسکر صدیقوف، مدیر اجرایی شورای تجارت بین الملل در این مورد گفته است: سرمایه گذاران هنوز از امنیت خود نگران هستند. آنها می‌گویند که سازمان‌های دولتی در حال حاضر نمی‌توانند امنیت را فراهم کنند. در تاریخ 6 اکتبر مهاجمان ناشناس به دومین معدن بزرگ طلای قرقیزستان "جروی" در تالاس که قرار بود به زودی راه اندازی شود حمله کردند و تاسیسات نزدیک کارخانه بازیابی طلا را به آتش کشیدند. سرمایه گذاران روسی تنها برای دریافت مجوز فعالیت در این معدن 100 میلیون دلار هزینه کرده بودند.

معدن مس در جلال آباد که توسط سرمایه گذاران قزاق در حال توسعه است، هنوز نمی‌تواند تولید خود را از سر بگیرد. کارمندان شرکت شکایت دارند که ساکنان پرخاشگر محلی به آنها اجازه ورود به محل کار نمی دهند. پیش از این نیز انجمن‌های بازرگانی گزارش داده بودند که فقط از 5 تا 10 اکتبر متحمل خسارتی بالغ بر 8 میلیارد دلار شده اند. آنها اظهار داشتند که خسارات مستقیم به شرکتهای معدنی در معدن کارا کچه، جامگیر، کیچی چارات، ایشتامبردی، بوزیمچاک، جروی وارد شده است.

شرکت های خرده فروشی و خدماتی نیز در بیشکک و سراسر کشور تحت تأثیر قرار گرفتند. اتحادیه ملی انجمن‌های بازرگانی خاطرنشان می‌کند بیش از بیست قرارداد و پروژه تجاری رقمی‌بالغ بر 210 میلیون دلار ضرر دیده است.

بیشترین سرمایه گذاری مستقیم خارجی از چین (28.5٪) انجام می‌شود که در زمینه‌های معادن و اکتشافات زمین شناسی می‌باشد. امسال سرمایه گذاری‌های چین دو برابر کم شده است. کانادا (سهم 21.7٪ در کل سرمایه گذاری مستقیم خارجی قرقیزستان) نیز سرمایه گذاری‌های خود را 3.3 درصد کاهش داده است.

صدیقوف در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت: چندین شرکت که قصد داشتند حدود 128 میلیون دلار در قرقیزستان سرمایه گذاری کنند در حال حاضر منصرف شده اند.  این بدان معناست که ورود سرمایه مستقیم خارجی حداقل 128 میلیون دلار در سال 2021 کاهش داشته است. نامبرده خاطرنشان کرد به دلیل شیوع بیماری کرونا و بحران سیاسی ، اما بیشتر به دلیل بحران سیاسی ، میزان سرمایه گذاری‌ها در سال جاری کاهش یافته است.

 نشریه Economist.kg نیز به نقل از صدیقوف نوشت: عمده سرمایه گذاری مستقیم خارجی به صنعت معدن و اکتشافات زمین شناسی مربوط می‌شود، لذا هرگونه فرآیند در این زمینه تأثیر فوری در کاهش فعالیت های آنها دارد. در طی همین 9 ماه، خروجی سرمایه گذاری مستقیم خارجی به 719.1 میلیون دلار رسیده است که 1.8 درصد بیش از ورودی است.

آرتم نوویکوف، کفیل نخست وزیر قرقیزستان نیز در مصاحبه ای با رادیوی آزادی گفت: آمار کاهش سرمایه گذاری بی سابقه بوده و ما تاکنون چنین ارقامی نداشته ایم. اگر چه پس از حوادث اکتبر بسیاری از سرمایه گذاران در حال انتظار هستند. در بررسی جریان خروج سرمایه نیز مشاهده می‌شود حدود 310.6 میلیون دلار وجوهی است که سرمایه گذاران خارجی نخواستند در توسعه بیشتر شرکت های خود سرمایه گذاری کنند و تصمیم به خروج آن از قرقیزستان گرفتند. برای مقایسه، سال گذشته این رقم کمتر از 100 میلیون دلار بود.

 همچنین حدود 303.6 میلیون دلار دیگر وام دریافتی از افراد غیر مقیم بود. این پول سرمایه گذاران خارجی در حساب های بانک های قرقیزستان است که آنها برداشت و از کشور خارج کرده اند. خروجی سرمایه گذاری مستقیم خارجی تقریباً در همه فعالیت ها از بنگاه‌های اقتصادی افزایش یافته است. از سال گذشته تاکنون 2.8 میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم خارجی از قرقیزستان خارج شده است.

مشکل دیگر خروج سرمایه‌های محلی است. این امر به این دلیل بود که بسیاری از کارآفرینان از ترس اینکه نمی دانستند حوادث اکتبر چه عواقبی خواهد داشت و کشور چه زمانی  وارد پروسه قانونی و حقوقی می‌شود، وجوه خود را از کشور خارج کردند.[i]

• کاهش سرمایه گذاری مستقیم خارجی به یکی از مهمترین مشکلات دولت تبدیل شده است، زیرا فعالیت اقتصادی کشور را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. به دنبال نتایج 11 ماهه، تولید ناخالص داخلی قرقیزستان 8.1٪ کاهش یافت که این اولین بار در 25 سال گذشته است.
• کاهش سرمایه گذاری از زمان شروع ریاست جمهوری جیئن بکوف شروع شد و در سال 2019 حدود 31 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل آن کاهش داشته است.

[i] منبع: رادیوی آزادی، تاریخ: 25 دسامبر 2020