شاخص های ارزیابی دیپلماسی دیجیتال در کشورهای G20 با محوریت شبکه توئیتر

دیپلماسی دیجیتال در کشورهای G20

برایند جهانی سازی و دیپلماسی عمومی نوین، دیپلماسی دیجیتال است که به عنوان یکی از موضوعات مهم قرن بیست و یکم در عرصه گفت و گوهای دیپلماتیک، مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به تغییرات خارق العاده حوزه ICT و شبکه‌های اجتماعی، نحوه درک و ارائه دیپلماسی تغییر چشمگیری یافته و کم کم روش ها و ابزارهای سنتی مورد استفاده خود را به فراموشی می سپارند. از سوی دیگر اهمیت دیپلماسی دیجیتال به استفاده از تکنولوژی ارتباطاتی و اطلاعاتی (ICT) ، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی بازمی‌گردد که می‌توانند به عنوان مبنایی برای تقویت ارتباطات دیپلماتیک مورد استفاده قرار گیرند. بنابراین درک بهتر نقش و اهمیت دیپلماسی دیجیتال به امری ضروری مبدل گشته است.این گزارش به دنبال ارائه آمار و اطلاعات کاربردی در خصوص میزان استفاده از رسانه‌های اجتماعی در جهان بوده و به صورت مطالعه موردی شاخص های اندازه گیری دیپلماسی دیجیتال را بر روی یکی از شبکه‌های اجتماعی (توئیتر) در میان کشورهای گروه بیست ( G-20 ) را مورد بررسی قرار داده است. این گزارش به دنبال پاسخ به پرسش های زیر است: - میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی در جهان چگونه است؟ - ضریب نفوذ تلفن همراه به عنوان وسیله تسهیل کننده استفاده از شبکه‌های اجتماعی در جهان چگونه است؟ - چه مولفه‌هایی در حوزه شبکه‌های اجتماعی با رویکرد مطالعه برروی توئیتر می‌تواند به عنوان شاخصهای دیپلماسی دیجیتال مورد ارزیابی قرار بگیرد؟

استفاده از رسانه‌های اجتماعی در سراسر جهان رو به افزایش است که بدون شک یکی از محبوب ترین فعالیت های آنلاینی است که کاربران درگیر آن هستند. در سال 2019 حدود 3.5 میلیارد کاربر رسانه‌های اجتماعی در سراسر جهان وجود داشت که تقریباً برابر با 45٪ جمعیت جهان برابر بود

یکی از دلایل استفاده زیاد از رسانه‌های اجتماعی دسترسی روز افزون به تلفن همراه است که استفاده از رسانه‌های اجتماعی را ساده تر می‌کند. اکثر شبکه‌های اجتماعی به عنوان برنامه‌های تلفن همراه در دسترس هستند یا برای مرورگرهای موبایل بهینه شده اند تا دسترسی کاربران به سایت های موردعلاقه خود را ساده تر کنند.

 امروزه گوشی‌های موبایل با زندگی روزمره عجین شده و زندگی بدون آن‌ها بسیار دشوار شده است. بر اساس پیش‌بینی‌های مرکز آمار «استاتیستا»، تعداد کاربران تلفن همراه از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ به شدت در حال افزایش است و در سال میلادی جاری این تعداد به ۶۸.۴ میلیارد نفر خواهد رسید و در پایان سال مرز ۵ میلیارد را نیز طی خواهد کرد. چین با ۷۸۲ میلیون و ۸۴۸ هزار نفر بیشترین جمعیت دارندگان گوشی هوشمند را در جهان داراست و بعد از آن هند و آمریکا قرار می‌گیرند. پیش‌بینی می‌شود که ضریب نفوذ گوشی موبایل روزانه آنقدر افزایش یابد تا امسال به ۶۷ درصد برسد(استاتیستا[1]، ۲۰۱۶) .بر اساس گزارش‌ها تخمین زده شده بود که چین تا پایان سال ۲۰۱۷ بیش از ۴.۱ میلیارد اتصال به اینترنت همراه خواهد داشت؛ در حالی که این میزان در هند حدود یک میلیارد اتصال بود. حال پیش‌بینی می‌شود که چین به ۵.۱ میلیارد و هند به ۱.۱ میلیارد اتصال اینترنت همراه برسند.

به گزارش «ورلد اطلس[2]»، انگلستان با ۲.۸۲ درصد بالاترین میزان نفوذ گوشی هوشمند را در جهان دارند. محققان تخمین می‌زنند که شمار گوشی‌های هوشمند در انگلستان از جمعیت این کشور بیشتر است. همچنین در این کشور، کمپانی‌های مرتبط با ارتباطات مخابراتی زیادی فعال هستند که به کاربران حق انتخاب می‌دهد که از اپراتور‌های مختلف استفاده کنند.
هلند دومین کشور دنیا در زمینه ضریب نفوذ گوشی هوشمند است به طوری که با آمار ۳.۷۹ درصدی توانسته جمعیت زیادی را به خود اختصاص دهد. استفاده از گوشی‌های هوشمند به ویژه در نسل جوان هلندی طرفداران بالایی دارد. بسیاری از دارندگان این گوشی‌ها، از مزیت وای‌فای رایگان استفاده می‌کنند که در سطح کشور برای استفاده کاربران راه‌اندازی شده است.
کشور سوئد در رده سوم قرار دارد به طوری که حدود ۸.۷۸ درصد جمعیت این کشور گوشی هوشمند دارند. از سال ۲۰۱۱، شمار دارندگان گوشی‌های هوشمند رشد مستمر و قابل توجهی داشته و هیچ نشانی از افت این آمار مشاهده نمی‌شود. بعد از آن هم به ترتیب، کشور‌های آلمان، آمریکا، بلژیک، فرانسه، اسپانیا، کانادا و استرالیا جای گرفته‌اند که به ترتیب بالاترین جمعیت دارنده گوشی‌های هوشمند را دارند.

جدول شماره1: زیر کشور‌های عضو گروه 20  را بر اساس جمعیت دارای گوشی‌های هوشمند رده‌بندی کرده است:

 

 

محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی جهان

یکی از عواملی که باعث می‌شود یک شبکه اجتماعی در جهان پیشرو شود، چند زبانه بودن آن است. این امر کاربران را قادر می‌سازد تا با دوستان یا افراد مختلف جهان در مرز‌های جغرافیایی، سیاسی یا اقتصادی دیگر ارتباط برقرار کنند. دو سوم از تمام افراد بالغ در آمریکا، استرالیا، کره جنوبی ، کانادا و سوئد از شبکه‌های اجتماعی استفاده مداوم دارند.
محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی در جهان معمولا هم از تعداد بالای حساب‌های کاربری برخوردارند و هم با مشارکت قوی کاربران روبه می‌شوند. به طور مثال، فیس‌بوک[3] ، نخستین شبکه اجتماعی است که تعداد کاربران ماهانه‌اش مرز یک میلیارد نفر را گذراند. در حالی که پینترست[4] ، سریع‌ترین شبکه اجتماعی است که در عرض یک ماه ۱۰ میلیون کاربر گرفت. پلتفرم‌هایی نظیر فیس‌بوک یا گوگل‌پلاس[5] بیشتر روی ارتباط میان دوستان و فامیل متمرکز شده است، ولی پلتفرم‌هایی، چون تامبلر[6] و توییتر[7] با هدف ارتباط سریع و مختصر و مفید طراحی شده‌اند.
همانطور که در نمودار مشخص است، بعد از فیس‌بوک، یوتیوب[8] و واتس‌اپ[9] قرار دارند. بعد از آن نیز چندین شبکه اجتماعی بومی‌به‌ ویژه  چینی قرار دارند و بعد از آن، به ترتیب توییتر، ردیت[10] و لینکداین[11] به چشم می‌خورند و همانطور که گفته شد، در این رتبه‌بندی تلگرام[12] در آخرین رده قرار دارد. (جدول 2)

 

جدول شماره 2: محبوب ترین شبکه‌های اجتماعی جهان

تعداد کاربران شبکه‌های اجتماعی در جهان

آمار استاتیستا نشان می‌دهد که تعداد کاربران شبکه‌های اجتماعی در جهان از ۴۶.۲ میلیارد نفر در سال ۲۰۱۷ به ۷۷.۲ میلیارد نفر تا پایان ۲۰۱۹ رسید و ضریب نفوذ این پلتفرم‌ها در جهان روز به روز نیز در حال افزایش است. در واقع شبکه‌های اجتماعی یکی از محبوب‌ترین فعالیت‌ های آنلاین مردم جهان به شمار می‌رود و همین امر موجب می‌شود که زمان بسیاری را پای گوشی‌های هوشمند خود بگذرانند. در این میان، آمریکای شمالی پرطرفداران‌ترین منطقه برای شبکه‌های اجتماعی به شمار می‌رود و ضریب نفوذ این پلتفرم‌ها در این منطقه به ۶۶ درصد می‌رسد.

در سال ۲۰۱۶، بیش از ۸۱ درصد از جمعیت آمریکا حداقل یک پروفایل در شبکه‌های اجتماعی داشتند. در نیمه دوم سال ۲۰۱۶، کاربران آمریکایی بیش از ۲۱۵ دقیقه را صرف گوشی‌های هوشمند و ۶۱ دقیقه در هفته را صرف کامپیوتر و ۴۷ دقیقه در هفته را صرف تبلت کردند تا در شبکه‌های اجتماعی مورد نظرشان فعالیت کنند.در سال ۲۰۱۸، نفوذ شبکه‌های اجتماعی در کشور‌های آسیایی بیشتر از کشور‌های دیگر بوده و این به خاطر برقراری اولین اتصال اینترنت در بسیاری از این کشور‌ها بوده است. طبق آمار، امارات متحده عربی با ۹۹ درصد، کره جنوبی با ۸۴ درصد، سنگاپور با ۸۳ درصد، هنگ‌کنگ با ۷۸ درصد، آرژانتین با ۷۶ و عربستان صعودی با ۷۵ درصد در رده‌های نخست بیشترین کاربران شبکه‌های اجتماعی در دنیا قرار دارند.

  

شاخص های دیپلماسی دیجیتال با محوریت شبکه  اجتماعی توئیتر:

موسسه رپیوتیشن اسکواد[13] فرانسه به بررسی شاخص های دیپلماسی دیجیتال با محوریت شبکه اجتماعی توئیتر در بین کشورهای G20    پرداخته است. این شاخص به رتبه بندی میزان تاثیرگذاری آنلاین کشورهای عضو G20 پرداخته و آنها را بین 0 تا 10 رتبه بندی می نماید. در حال حاضر این شاخص بر پایه 9 مولفه کلیدی داده‌های دریافتی از توئیتر بررسی  نموده وهر روز به روزرسانی می‌شود. این 9 مولفه در ادامه توضیح داده می‌شود:

مولفه اول: دسترسی به شبکه دیپلماتیک[14]:

 این مولفه بر پایه میزان دنبال کننده‌های حساب های دیپلماتیک هر کشور است (جدول 1 پیوست). همان طور که در جدول مشخص است، 5 کشور برتر در حوزه میزان دسترسی  دنبال کننده‌ها (فالوئرها[15]) به حساب های کاربری سه حوزه:

 1) رهبر کشور،

 2) وزارت امورخارجه کشور

 3) سفارتخانه‌ها

به ترتیب عبارتند از : آمریکا، هند، ترکیه، اندونزی و عربستان سعودی. نکته جالب در این آمار حضور کشوری همچون عربستان است که طبق آمار سایت پادشاه این کشور 8.81 میلیون فالوئر دارد و سایت وزارت خارجه این کشور 3.19 میلیون فالوئر و سایت سفارتخانه‌های این کشور 362 هزار فالوئر دارد.!!!

مولفه دوم: وزن دیپلماتیک[16]: این مولفه بر پایه میزان ذکر شدن و صحبت شدن درباره یک کشور توسط دیگر اعضای شبکه دیپلماتیک G20  می‌باشد. (جدول 2 پیوست).  طبق جدول کشورهای آمریکا، ژاپن، فرانسه، چین و هند جز 5 کشور اول از نظر وزن دیپلماتیک می‌باشد.

مولفه سوم شاخص سرو صدا به پا کردن[17] می‌باشد که به میانگین تعداد توئیت های روزانه نشرداده شده توسط شبکه‌های دیپلماتیک یک کشور باز می‌گردد. (جدول 3 پیوست). طبق جدول3، کشورهای آمریکا، روسیه، هند، فرانسه و کانادا فعالیت روزانه زیادی در توئیتر دارند. نکته جالب اینکه کشور روسیه علی رغم اینکه در بخش حساب کاربری رهبر کشور فعالیتی ندارد، اما در این رتبه بندی به دلیل فعالیت هایی که در حساب های کاربری وزارت امورخارجه این کشور و سفارتخانه‌های آن داشتند توانسته رتبه دوم را از نظر میزان ایجاد توجه (سروصدا پر با کردن) داشته باشد.

 مولفه چهارم، کارایی پیام[18] : به متوسط تعداد لایک ها و بازنشر توئیت های[19] مخاطبین هر پست نشرداده شده توسط شبکه دیپلماتیک کشورها اطلاق می‌گردد. (جدول4 پیوست).  کشورهای آمریکا، برزیل، ترکیه، هند و آرژانتین جز 5 کشور اول در این حوزه می‌باشند. کشورهای برزیل و آرژانتین که در حوزه آمریکای لاتین هستند به دلیل جمعیت کشور خود و ظرفیت های مشترک کشورهای لاتین ( مشابهت های زبان اسپانیایی و پرتغالی) توانسته اند رتبه خوبی در این رده بندی کسب نمایند و آمریکا و هند نیز جمعیت های خود کشور به نوعی می‌تواند توجیه کننده رتبه شان باشد اما نکته قابل توجه حضور ترکیه در رده سوم این رتبه بندی است و اینکه توتیت های رهبر این کشور بعد از کشور آمریکا علی رغم اینکه رتبه کل کشور سوم است، در رتبه دوم قرار گرفته است.

مولفه پنجم، میزان پدیدار شدن جهانی[20]: بر پایه کل تعداد تکرارهای نام کشور در صحبت های انجام شده در توتیئتر در کل جهان اشاره دارد. (جدول5 پیوست). 5 کشور اول از نظر میزان تکرار نام ها  به ترتیب عبارتند از ژاپن، چین، آمریکا، فرانسه و هند. با توجه به اینکه این  شاخص به میزان تکرار تعداد دفعات نام برده شدن از نام یک کشور در کل توئیت های جهانی اشاره دارد،  حضور ژاپن در جایگاه اول شاید به دلیل صحبت کاربران در حوزه‌های فناوری و دیجیتال و ذکر نام این کشور بوده است. حضور چین در رتبه دوم و آمریکا در رتبه سوم پس از ژاپن ، با توجه به تخصیص فضای زیاد مکالمات شبکه‌های اجتماعی به این دو کشور جای تامل دارد.

 مولفه ششم، کارایی قالب[21]: نسبت توئیت هایی دارای محتوای گرافیکی یا تصویری به کل توئیت های نشرداده شده توسط شبکه دیپلماتیک یک کشور اطلاق می‌گردد. (جدول6 پیوست). بیشترین توئیت های گرافیکی و تصویر دار در کره جنوبی از طریق وزارت امورخارجه و رهبران این کشور انجام پذیرفته است.حال آنکه در روسیه رهبران هیچ گونه فعالیت تصویری و گرافیکی در توئیتر ندارند و وزارت امور خارجه متولی این مسئله است.

 مولفه هفتم شاخص حرکت[22]: برپایه تعداد کل دنبال کننده (فالوئرهای) جدیدی است که که توسط شبکه دیپلماتیک هر کشور طی 30 روز گذشته بدست آمده باشد. بر اساس این مولفه آمریکا قدرت همراه سازی بیشتر مخاطبین را با اکانت های دولتی خود داشته و هند، فرانسه، ترکیه و اندونزی به ترتیب جایگاه‌های بعدی دوم تا پنجم را به خود اختصاص داده اند.

مولفه هشتم مرکزیت دیپلماتیک[23]: به میزان همپوشانی میان دنبال کننده‌های شبکه‌های دیپلماتیک یک کشور  و دنبال کننده‌های شبکه‌های دیپلماتیک سایر کشور های G20  باز می‌گردد.

مولفه نهم تنوع زبانی[24]: این مولفه به تعداد زبان‌های استفاده شده  در یک کشور از میان 13 زبان موجود در میان کشورهای G20 اشاره دارد. کشور هند به دلیل تنوع زبانی بسیار در این رتبه بندی در جایگاه نخست ایستاده و کشورهای روسیه،آمریکا، چین و انگلستان در مراتب بعدی قرار گرفته اند.

 

جداول مربوط به شاخص های یاد شده جهت مطالعه علاقمندان در بخش ضمایم آمده است.

 

منابع :

• Viona Rashica (2018). The benefits and Risks of Digital Diplomacy , SEEU Review Volume13. Issue1.
• Ilan Manor (2016) Are we there yet: Have MFA’s Realized the potential of digital diplomay (e-book)
• Reputation Squad.com
•  Digiato.com

[1] Statista

[2] Worldatlas.com

[3] Face book

[4] Printerest

[5] Google+

[6] Tumblr

[7] Twitter

[8] Youtube

[9] Whatsapp

[10] Reddit

[11] Linkedin

[12] Telegram

[13] Reputation Squad

[14] Diplomatic Network Reach

[15] Followers

[16] Diplomatic Weight

[17]Vocality

[18]  Message Efficiency

[19] Retweet

[20] Global Country Visibility

[21] Format Proficiency

[22] Momentum

[23] Diplomatic Centrality

[24]  Language Diversification