" برگزیت و روابط تجاری بریتانیا و آفریقای جنوبی"

ابتدای ژانویه سال 2020 بریتانیا اتحادیه اروپا را ترک کرد. اما از آن روز آغاز یک دوره گذار نیز شروع شد، دوره ای که شروع خروج بریتانیا از اتحادیه گمرکی اتحادیه اروپا و بازار واحد بود. آن دوره گذار در 31 دسامبر سال جاری به پایان می رسد و از آن پس بریتانیا آزاد است که با کشورها و اتحادیه‌های تجاری بین المللی راسا به طور مستقل توافق تجاری امضا کند.

این کشور با کشورها و اتحادیه‌های بین المللی مختلف درباره توافق نامه‌های ادامه تجارت (TCA) ، توافق نامه مشارکت اقتصادی (EPA) و توافق نامه تجارت آزاد (FTA) مذاکره کرده است و همچنان این مذاکرات ادامه دارد. در دو سال گذشته بریتانیا توانسته با 52 کشور یا موافقت نامه تجاری امضا کند و یا با آنها برای امضای موافقتنامه به توافق اصولی رسیده است. برجسته ترین توافق تجارت این کشور که تاکنون امضا شده است، توافق نامه مشارکت اقتصادی جامع است که در ماه اکتبر با ژاپن امضا شد. لندن در اوایل ماه نوامبر اعلام کرد که پس از پایان 31 دسامبر جاری تمام کشورهای در حال توسعه ی واجد شرایط که هنوز توافقنامه‌های ادامه تجارت و با توافق تجارت آزاد با انگلیس منعقد نکرده اند، از کاهش تعرفه و یا تعرفه صفر برای صادرات خود به انگلیس بهره می‌برند. براساس این تصمیم حدود 47 کشور از  فقیرترین کشورهای جهان برای صادرات خود به بریتانیا شامل تعرفه صفر خواهند شد.

نایجل کیسی Nigel Casey ، کمیساریای عالی بریتانیا در آفریقای جنوبی در مصاحبه ای اختصاصی با هفته نامه  مهندسی و معدن آفریقای جنوبی گفت: "انگلیس به قدرت تجارت آزاد برای افزایش رفاه متقابل، کاهش فقر و ایجاد شغل و معیشت پایدار اعتقاد راسخ دارد" وی می‌گوید "ما از تجارت آزاد در سطح بین المللی حمایت خواهیم کرد  و با شرکای خود برای کمک به تغییر زندگی مردم در سراسر جهان بمنظور  آینده مشترکی بهتر همکاری خواهیم کرد. ما با  کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه در راستای اطمینان از تامین نیازهای اساسی مورد نیاز در دوره شیوع کورونا که اولویت مهم در این زمان است همکاری خواهیم کرد و این همکاری بعد از شیوع کورونا نیز ادامه خواهد داشت".

• جایگاه قاره آفریقا و کشور آفریقای جنوبی در توافقنامه‌های تجاری بریتانیا بعد از برگزیت

بریتانیا تا کنون با شش کشور/ اتحادیه  آفریقایی موافقت نامه تجاری امضا کرده و یا در مورد امضای آن توافق صورت گرفته است. این کشورها و گروهها عبارتند از ساحل عاج (امضا شده)، بلوک تجاری آفریقای شرقی و جنوبی شامل ماداگاسکار ، موریس ، سیشل و زیمبابوه ( امضا شده) ، کنیا (به توافق اصولی دست یافته اند) ، مراکش (امضا شده) ، اتحادیه گمرکی جنوب آفریقا به علاوه موزامبیک SACU+ M (امضا شده) و تونس (امضا شده). توافق نامه با SACU + M یکی از اولین توافقاتی بود که انگلیس با شرکای تجاری بین المللی خود در مورد آن مذاکره کرد و بیش از یک سال پیش منعقد شد. آقای کیسی اظهار داشت: "من خوشحال شدم که توانستیم توافق نامه EPA UK-SACU + M را در اکتبر 2019 به نتیجه برسانیم. این نتیجه تلاش مشترک خارق العاده همه دست اندرکاران بود و گواهی بر آنچه می‌توانیم با هم به دست آوریم. از ابتدای شروع مذاکرات هدف این بود که موافقتنامه اتحادیه اروپا EU با جامعه توسعه جنوب آفریقا برای بریتانیا تداوم یابد.

بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط اداره مالیات آفریقای جنوبی (سارس) صادرات آفریقای جنوبی به انگلیس در سال 2019 از نظر ارزش فلزات گرانبها بیشترین ارزش را داشته است. وسایل نقلیه، هواپیماها و شناورها، سبزیجات مواد غذایی آماده، کالاهای صنعتی، آهن و فولاد، محصولات معدنی، مواد شیمیایی؛ پلاستیک و لاستیک، خمیر چوب و کاغذ، محصولات چوبی، منسوجات، تجهیزات عکاسی و پزشکی، آثار هنری، سنگ و شیشه، حیوانات زنده اسباب بازی و لباس ورزشی، چربی‌های حیوانی یا گیاهی. کفش، پوست و چرم خام و قطعات صنعتی رتبه بعدی صادرات را داشته اند. ارزش کل صادرات آفریقای جنوبی به بریتانیا کمی‌بیش از 68 میلیارد رند بوده است. در حالی که ارزش کل صادرات بریتانیا به آفریقای جنوبی در سال 2019 کمی‌کمتر از 42.5 میلیارد رند بوده است. مازاد تجارت دوجانبه کمی‌بیش از 25.5 میلیارد رند به نفع آج بوده است.

تحت موافقتنامه UK-SACU + M کلیه محصولات کشورهای بوتسوانا، اسواتینی، لسوتو، موزامبیک و نامیبیا بدون هیچ گونه تعرفه ای به بازار انگلیس دسترسی خواهند داشت. از سوی دیگر بوتسوانا، اسواتینی،  لسوتو و نامیبیا اجازه دسترسی بدون تعرفه به بازارهای خود را برای 85 درصد از صادرات انگلیس خواهند داد.  13 درصد دیگر از صادرات انگلیس نیز مشمول کاهش تعرفه‌ها خواهند شد. بر اساس موافقتنامه همکاری اقتصادی EPA در حدود 96٪ از صادرات آفریقای جنوبی بدون تعرفه به بازار بریتانیا دسترسی دارد. در  مقابل آفریقای جنوبی هم همانند شرکای کوچکتر خود، اجازه می دهد  85 درصد از صادرات بریتانیا بدون پرداخت تعرفه به بازار کشور وارد شود و 13 درصد دیگر نیز تعرفه کمی‌برای ورود به بازار پرداخت خواهند کرد.

سفیر بریتانیا در آفریقای جنوبی می‌گوید؛ "در مذاکرات صورت گرفته و توافق تنظیم شده طوری برنامه ریزی شد که جریان کنونی تجارت قوی آفریقای جنوبی با بریتانیا مورد توجه قرار گیرد و اطمینان حاصل شود که حتی پس از جدائی بریتانیا از اتحادیه اروپا، تولیدکنندگان محصولات کشاورزی آفریقای جنوبی می‌توانند صادرات کالاهای خود را به انگلیس با همان تعرفه‌های سابق (پیش از جدائی) ادامه داشته باشد" وی می‌گوید "اهمیت این تجارت برای اقتصاد آفریقای جنوبی در طول بحران ویروس کرونا مشخص شده است. موافقتنامه همکاری اقتصادی EPA از منافع صادرکنندگان آفریقای جنوبی به بریتانیا و صادرکنندگان بریتانیائی به آفریقای جنوبی محافظت می‌کند".  کیسی می‌گوید "انگلیس متعهد به حفظ استانداردهای بالا و از بین بردن موانع تجاری غیرضروری است."

لازم به ذکر است آفریقای جنوبی در گذشته با قوانین و استانداردهای گیاهپزشکی اتحادیه اروپا اختلافاتی داشته است (معروف ترین آنها در مورد مرکبات به ویژه پرتقال بوده است). با توجه به اینکه از اول ژانویه بریتانیا دیگر ملزم به رعایت قوانین بهداشتی اتحادیه اروپا نخواهد بود، انتظار می رود مشکلات صدور محصولات کشاورزی آج به آن کشور مرتفع و میزان تجارت در این حوزه افزایش یابد. سفیر بریتانیا در این ارتباط می‌گوید"رژیم واردات گیاه پزشکی ما همچنان مبتنی بر ریسک خواهد بود اما استانداردهای ما بر اساس و متناسب با نیازهای بریتانیا و نه اتحادیه اروپا خواهد بود. البته این الزامات تا حد زیادی مانند شرایط کنونی باقی خواهند ماند، اگرچه پس از پایان دوره انتقال، برخی تغییرات فنی در زمینه گیاه پزشکی برای کنترل واردات محصولات کشاورزی مد نظر قرار خواهد گرفت. طبیعتاً صادرکنندگان در آفریقای جنوبی از هرگونه تغییر که نتیجه آن در کسب و کار آنها موثر خواهد بود آگاه خواهند شد. فلذا ما امیدواریم که آفریقای جنوبی اطمینان حاصل کند که کنترل بهداشتی و گیاهپزشکی به طور موثر و مداوم در مورد کالاهایی که به بریتانیا وارد می‌شوند براساس معیارهای مستقل از اتحادیه اروپا، اعمال خواهد شد."

قوانین بهداشت گیاهی از این جهت مهم است که بریتانیا وارد کننده عمده میوه تازه است. با توجه به اینکه آب و هوای این کشور تولید و پرورش میوه و سبزیجات را محدود می‌کند، حدود 66٪ از میوه‌های تازه ی مصرفی در این کشور وارد می‌شود. در حال حاضر نیمی از این واردات از سایر کشورهای اروپایی و نیمی از کشورهای خارج از اروپا انجام می‌شود. بر اساس اطلاعات موجود در  وب سایت "Statista" ، در سال 2019 بریتانیا میوه، سبزیجات، آجیل (به استثنای بادام زمینی)، سبزیجات و آب میوه‌های تازه ، منجمد و آماده (به استثنای کریستالیزه) و .... وارد کرده  که ارزش کلی آن به 11.5 میلیارد پوند رسید. بخش های کشاورزی و فرآوری‌های کشاورزی تنها مواردی نیستند که پس از اول ژانویه می‌تواند فرصتی برای  گسترش صادرات آفریقای جنوبی به بریتانیا فراهم سازد. 

سفیر بریتانیا در آفریقای جنوبی  همچنین تاکید می‌کند: "توافق UK-SACU + M-EPA  می‌تواند زمینه خوبی برای افزایش سود متقابل برای دو کشور باشد. با نزدیک شدن به پایان دوره گذار ما ابتدا باید اطمینان حاصل کنیم که EPA با موفقیت اجرا می‌شود. در این توافق فرصتهای بی شماری برای رشد و تنوع بخشیدن به رابطه دو کشور وجود دارد. سرمایه گذاری یکی از آنهاست. سرمایه گذاری در بخشهایی مانند زیرساخت ها (شامل استخراج معادن) انرژی، انرژی‌های تجدید پذیر، فناوری کشاورزی، خدمات مالی، اقتصاد سبز، همکاری دفاعی و امنیتی مهمترین زمینه‌های تنوع بخشیدن به همکاریهای متقابل است. "

بریتانیا خروج خود از اتحادیه اروپا را فرصتی برای تقویت و سرمایه گذاری مجدد در کشورهای آفریقایی و اقتصاد در حال رشد و توسعه این کشورها می داند. دولت انگلیس در اجلاس سرمایه گذاری آفریقا در ژانویه 2020 که در لندن برگزار شد این موضوع را صریح اعلام کرد. آفریقای جنوبی به صراحت یکی از کشورهایی است که انگلیس آرزو دارد روابط تجاری و سرمایه گذاری با آنها را تقویت کند. تمایل آفریقای جنوبی برای جذب سرمایه گذاری خارجی باعث می‌شود این فرصت را به بریتانیا می دهد علاوه بر سرمایه گذاری، موضوع حمایت از سرمایه گذاری و سرمایه گذاران در آفریقای جنوبی را مورد توجه قرار دهد. برای سرمایه گذاران بریتانیایی که مایل به استفاده از  فرصتهای آفریقای جنوبی  هستند پیشنهادهای قابل قبولی برای ارائه وجود دارد. لذا با توجه به اینکه به صورت تاریخی بریتانیا یکی از کشورهای عمده سرمایه گذار در آفریقای جنوبی و حتی کل آفریقا بوده است انتظار می رود برگزیت بتواند مجدداً این جایگاه را نه تنها حفظ بلکه تقویت کند.  سفیر انگلیس در آفریقای جنوبی به شدت معتقد است که توافق همکاری اقتصادی که هر دو طرف خواهان استفاده حداکثری از این توافق نامه برای توسعه تجارت هستند، می‌تواند ارتباط اقتصادی و تجاری بین دو کشور را حتی بهتر از شرایط پیش از برگزیت برای دو کشور ایجاد کند.

بریتانیا علاوه بر امضای پیمان تجاری با کشورهای فوالذکر در آفریقا، در حال مذاکره با کشورهای الجزایر، کامرون، مصر و غنا برای امضای توافقنامه تجاری می‌باشد.