ابهام در اجرایی شدن توافق تجارت آزاد میان اتحادیه اروپا و مرکوسور

متعاقب بیست سال مذاکره، بالاخره در پایان ماه ژوئن 2019 توافقنامه مشارکت استراتژیک میان مرکوسور و اتحادیه اروپا (توافق تجارت آزاد) به امضاء رسید. امضاء این توافق منجر به ایجاد شور و شوق و امیدواری فراوانی در میان کشورهای عضو مرکوسور گردید. چرا که اجرایی شدن این توافق به معنای ورود تسهیل شده محصولات تولیدی مرکوسور (عمدتاً مواد غذایی) به بازار بزرگ اتحادیه اروپا بود. با این حال امیدها برای اجرایی شدن این توافق با گذر زمان کمتر گردید. چرا که در مرحله اول نیاز به تصویب این توافق از سوی همه پارلمان کشورهای عضو مرکوسور و اتحادیه اروپا بود. موضوعی که در همان ژوئن سال 2019 و در خوشبینانه ترین حالت نیازمند دو سال زمان بود. در ادامه نیز تحولاتی رخ داد که نشان از پیچیده بودن روند اجرایی این توافقتنامه بود.

ابهام در سرنوشت توافق در چارچوب یک تقسیم بندی کلی ناشی از سه عامل مهم می‌باشد: 

الف) عدم انسجام درونی مرکوسور

آرژانتین (به ریاست جمهوری فرناندز چپ گرا) به عنوان یکی از مهمترین کشورهای عضو مرکوسور از نظر ایدئولوژی سیاسی با سه کشور مهم دیگر مرکوسور یعنی برزیل، اروگوئه و پاراگوئه دارای اختلاف نظر است. این اختلاف عقیده در چگونگی برخورد با موضوعات مرتبط با خروج مورالس از قدرت در بولیوی به خوبی خود را نشان داد. باید اشاره کرد که آرژانتین به طور رسمی انصراف خود از ادامه مذاکرات مرکوسور با طرف های خارجی را نیز اعلام کرده است.

در سوی دیگر مرکوسور، اروگوئه حضور دارد که به دلیل واقع شدن در میان دو کشور بزرگ (برزیل و آرژانتین) و همچنین تولید غذا برای حدود 40 میلیون نفر (10 برابر جمعیت خود) در پی توافق های دو جانبه با سایر کشورها بوده و اعلام کرده که در صورت تصویب توافق تجارت آزاد اتحادیه اروپا و مرکوسور از سوی پارلمان‌های ملی اروپا، این کشور بدون معطل ماندن برای تصویب توافق در پارلمان‌های مرکوسور و متعاقب تصویب موضوع در پارلمان اروگوئه، اقدام به اجرایی نمودن توافق خواهد نمود. موضوعی که مورد مخالفت سایر اعضاء مرکوسور است.

ب) پاندمی‌کووید-19

شیوع کووید، مرکوسور را نیز همچون سایر اعضاء جامعه بین الملل تحت تأثیر قرار داده است. بسته شدن مرزها، تعطیلی کسب و کارها، کاهش قدرت خرید مردم، افزایش کنترل ها و مراقبت های بهداشتی، پیچیده تر شدن دریانوردی تجاری و مسائلی از این دست به شدت اقتصادهای مرکوسور را متأثر نموده است. برای مثال، ثبت سفارش برای صادرات از اروگوئه در ماه اوت سال 2020 برای هفتمین ماه متوالی روند نزولی یافت. صادرات اروگوئه نیز در ماه اوت سال یاد شده در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، کاهش 17.2 درصدی را به ثبت رساند.

لذا باید اشاره کرد که هر چند کشورهای مرکوسور خواهان گشایش بازارهای جدیدی هستند و لیکن کووید 19، محدودیت های خود را اعمال نموده و برخی از کشورهای منطقه را به صورت ناخودآگاه به سمت اتخاذ سیاست های حمایت گرایانه کشیده که در تضاد با آرمانهای مرکوسور است. از سوی دیگر کووید-19 منجر به اتخاذ سیاست های حمایت گرایانه توسط اتحادیه اروپا نیز گردیده و همین بر ابهام در اجرایی شدن توافق اتحادیه و مرکوسور افزوده است.

پ) مخالفت اتحادیه اروپا

آلمان و فرانسه به عنوان موتورهای محرک اتحادیه، به وضوح مخالفت خود با اجرایی شدن توافق مورد بحث را اعلام نموده اند. در این میان اقدامات و موضع گیری‌های بولسونارو، رئیس جمهور برزیل (از جمله خروج از معاهده آب و هوایی پاریس و آنچه که از سوی کشورهای غربی به عنوان آتش زدن جنگل های آمازون برای تبدیل آنها به زمین‌های کشاورزی نامیده می‌شود) منجر به سختگیرانه تر شدن موضع اتحادیه درباره توافق گردیده است.

مرکل، صدراعظم آلمان و وزیر کشاورزی وی با اشاره به تهدیدهای زیست محیطی موجود در آمازون برزیل، تردیدهای جدی در خصوص اجرای توافق طبق آنچه که پیشتر پیش بینی می‌شد را مطرح نمودند. فرانسه نیز اعلام کرده که درصورت برآورده شدن سه درخواست احترام به توافق زیست محیطی پاریس، رعایت نکات بهداشتی و زیست محیطی کشورهای اروپایی برای اقلام وارداتی از مرکوسور و مبارزه علیه جنگل زدایی، به مذاکرات برای تحقق توافق مذکور ادامه خواهد داد. شایان ذکر است افزون بر فرانسه و آلمان، کشورهای دیگری همچون بلژیک، ایرلند، هلند و اتریش نیز تردیدهای جدی برای پیشبرد این توافق بدلیل جنگل زدایی را اعلام کرده اند.

 با در نظر گرفتن عوامل سه گانه فوق از یک سو و پافشاری بولسونارو بر مواضع خود در قبال آمازون از سوی دیگر، عملیاتی شدن توافق اتحادیه اروپا و مرکوسور در آینده نزدیک محتمل به نظر نمی رسد.