عدم توسعه بخش انرژی در ماداگاسکار و نقش آن در توسعه نیافتگی این کشور

بانک جهانی در گزارشی اعلام کرده است که فقط 15 درصد از جمعیت 29 میلیون نفری ماداگاسکار به برق دسترسی دارند. در سال 2017، ظرفیت تولید برق این کشور 570 MW بوده است که 60 درصد آن از منابع حرارتی و 40 درصد آن از منابع آبی بوده است. اما به دلیل عدم توجه به مراقبت از زیرساخت های نیروگاه‌ها و فرسودگی آن، این کشور فقط قادر به تولید 350 مگا وات برق از تاسیسات فعلی خود می‌باشد. این مشکلات مرتبط با بخش انرژی در ماداگاسکار یکی از مهمترین موانع توسعه کشور و بخش خصوص آن است. کشور ماداگاسکار از نظر دسترسی به برق در گزارش Doing Business منتشر شده توسط بانک جهانی به منظور ارزیابی فضای کسب و کار کشورها در بین 190 کشور جهان جایگاهی بهتر از 184 کسب نکرد.

دولت ماداگاسکار با آگاهی از چالش های فرا روی توسعه خود، در سال 2014 در راستای ایجاد تغییر و تحول بخش کلیدی انرژی مبادرت به انجام اصلاحات بنیادین کرد و اولین اقدام ارسال پیام درخواست کمکهای شکلی و محتوایی نهادهای تخصصی بین المللی مانند مجموعه گروه بانک جهانی نمود. با همین نگاه و اقدام در مارس 2016 و در چارچوب طرح بهبود مدیریت و عملیات های بخش انرژی توانست مبلغ 65 میلیون دلار را از بانک جهانی دریافت نماید و در ژوئن 2018 نیز 40 میلیون دلار دیگر از این نهاد مالی بین المللی به مبلغ اولیه به منظور انجام طرح های تولید برق از انرژی خورشیدی دریافت کرد. افزایش تولید برق، کاهش هدررفت برق با اصلاح زیرساخت های موجود، کمک به دولت در بهبود مدیریت علمی این بخش و افزایش توانمندی‌های شرکت آب و برق ماداگاسکار(Jirama) از اهداف عمده بانک جهانی در همراهی ماداگاسکار عنوان شده است. بانک جهانی در گزارش خود همچنین اعلام کرده بود که ماداگاسکار در راستای حفظ محیط زیست خود و منابع آن بایستی به انرژی‌های تجدید پذیر رو آورد تا بتواند اینگونه یک جایگزین قابل اعتماد و کم هزینه ای را برای مولدهای دیزلی پر هزینه و آلوده کننده تدارک ببیند.

کشور ماداگاسکار بعنوان چهارمین جزیره بزرگ جهان و با مساحتی در حدود یک سوم مساحت جمهوری اسلامی ایران سالانه قریب به 3000 ساعت از آفتاب برخوردار است و بنابر گزارش بانک جهانی بایستی با استفاده از منابع داخلی و بین المللی در مسیر توسعه انرژی خورشیدی گام بردارد. بنابراین دولت ماداگاسکار در نظر دارد در افق سال 2030 با استفاده از منابع داخلی، سرمایه گذاری خارجی و همچنین کمک های مالی نهادهای مالی منطقه ای و بین المللی زمینه تولید برق برای 70 درصد از مردم این کشور را مهیا سازد.

وزیر انرژی ماداگاسکار در سخنانی در این خصوص تصریح کرده بود: « سیاست های مرتبط با بخش انرژی در ماداگاسکار برای بازه زمانی 2015 تا 2030 پاسخگوی برنامه‌های توسعه ای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی خواهد بود. دستیابی به توان تولیدی 80 درصدی برق از انرژی‌های نو مهمترین هدف کشور به شمار می رود. تولید 7900 GWh برق در افق 2030 در مقایسه 1500 GWh ساعت کنونی برای پوشش نیازهای 70 درصد از مردم لازم و ضروری خواهد بود.»

این هدف در کشور ماداگاسکار با توجه به اینکه جزو فقیرترین کشورهای جهان می‌باشد فقط با اتکا به منابع داخلی دولتی دور از ذهن به نظر می رسد. بنابراین مشارکت بخش خصوصی این کشور و سرمایه گذاران خصوصی خارجی برای دستیابی به آن مهم و نقش آفرین خواهد بود. بانک جهانی مسئولیت تجمیع تمامی سرمایه‌ها را به شرکت مالی بین المللی ( IFC) از نهادهای تابعه خود سپرده است که مقرر شده است به منظور بسترسازی برای یک مشارکت دولتی- خصوصی(PPP) با این کشور از نزدیک همکاری نماید. امضای موافقتنامه طراحی یک نیروگاه خورشیدی 2000kWh/m²در حومه پایتخت ماداگاسکار در سال 2016 اولین اقدام این شرکت تابعه بانک جهانی بوده است. در سال 2017، بیش از یکصد شرکت از 28 کشور علاقمندی خود را برای ورود به این طرح ابراز داشتند که نهایتاً در فوریه 2018، شش شرکت معتبر اجازه یافتند که پیشنهاد کامل مالی و فنی خود را برای این نهاد ارسال کنند. ضمانت های اعطایی بانک جهانی  و آژانس بین المللی سرمایه گذاری(MIGA) در جذب شرکت ها برای انجام این طرح بسیار موثر و کارساز بوده است.

بخش انرژی در ماداگاسکار با توجه به بسته‌های تشویقی دولت و نهادهای مالی بین المللی یکی از مهمترین بخش های اقتصادی ماداگاسکار برای سرمایه گذاری هست. بر اساس برنامه توسعه بخش انرژی ماداگاسکار(2030-2015)، دستیابی به اهداف تعیین شده (تولید 75 درصد برق از سدها، 5 درصد از انرژی باد و 5 درصد از انرژی خورشیدی و فقط 15 درصد از نیروگاه‌های حرارتی) مستلزم جذب 12 میلیارد دلار سرمایه خارجی می‌باشد. سرمایه گذاران خارجی به دلیل حمایت های بانک جهانی به تدریج علاقمندی خود را برای حضور در این کشور نشان می دهند.

هولدینگ فیلاتکس (جزو سه هولدینگ بزرگ ماداگاسکار) که به شیعیان خوجه این کشور تعلق دارد 32 درصد از سهم بازار انرژی در بین دیگر فعالان خصوصی بخش انرژی را دارد و بعبارت دیگر برق یک میلیون نفر را در ماداگاسکار تامین می‌کند. آقای حسنین یاورحسین، معاون مدیر عامل این هولدینگ در مصاحبه ای با اشاره به تولید کنونی 100  مگاوات برق از انرژی‌های فسیلی تصریح کرد که قصد دارند طی یک دهه آینده و در افق 2030 تمامی‌تولید برق خود را از انرژی خورشیدی و دیگر منابع انرژی‌های سبز تولید کنند. این هولدینگ می‌تواند گزینه خوبی برای مشارکت با فعالان ایرانی حوزه انرژی در ماداگاسکار باشد.