پیامد های شیوع کرونا در منطقه آسه آن ( ASEAN )

پس از گذشت چند ماه از آغاز شیوع  ، بالاخره این ویروس منطقه جنوب شرق آسیا را نیز فرا گرفت و تمامی‌کشورهای منطقه با آن درگیر شدند. پیش‌بینی دقیق تغییرات منطقه در دوران پساکرونا و تأثیرات آن بر تصمیمات ملی و منطقه‌ای کشورها مستلزم گذر زمان و فروکش کردن موج سنگین تلفات و صدمات اقتصادی و اجتماعی آن خواهد بود.در این گزارش در خصوص تاثیر بحران کرونادر منطقه آسه آن به ارزیابی میزان مشروعیت و کارایی کشورهای منطقه،انسجام روابط و همکاری‌های دوجانبه و منطقه ای و همچنین نحوه رویارویی قدرت های خارجی در منطقه جنوب شرق آسیا پرداخته شده است.

تأثیر شیوع ویروس بر ارزیابی میزان مشروعیت و کارآیی کشورهای منطقه:

در گیر و دار جنگ با COVID-19، میزان اثرگذاری اقدامات صورت گرفته از سوی دولت‌ها از جمله اعمال محدودیت در تردد، قرنطینه و تعطیلی مراکز پرجمعیت بر کاهش شیوع بیماری در کانون توجهات قرار گرفته است. به عنوان نمونه سرعت عمل سنگاپور و واکنش دیر هنگام رئیس جمهور اندونزی نیز در منطقه به ترتیب مورد تمجید و انتقاد واقع گردیده است. علاوه بر تحسین‌ها و انتقادات این‌چنینی در مورد عملکرد کشورهای مختلف، نحوه مبارزه با این ویروس فراگیر نیز به عنوان آزمون کارآمدی و مشروعیت دولت‌ها در کارنامه آنان ثبت می‌شود و در رأی ملت‌ها به آنان تأثیرگذار خواهد بود. چنانچه سنگاپور اولین کشوری بود که در بحبوحه بحران کووید-19 انتخابات سراسری برگزار کرد، انتخابات میانمار در پایان سال جاری میلادی و انتخابات کنگره ویتنام نیز در اوایل سال 2021 برگزار خواهد شد. بنابراین می‌توان انتظار داشت میزان رضایت مردم از عملکرد دولت‌ها بر نتایج ارزیابی آنها تأثیر مستقیمی داشته باشد.

آزمونی برای محک انسجام روابط و همکاری‌های دوجانبه و منطقه‌ای:

مفهوم "جامعه آسه آن" در سال 2015 و به معنای جامعه‌ای منطقه‌ای که "از لحاظ سیاسی منسجم، از نظر اقتصادی یکپارچه و در زمینه اجتماعی مسئولیت‌‌پذیر باشد" معرفی شد. لیکن به عقیده برخی از تحلیل‌گران در زمینه مقابله با شیوع کرونا شاهد انجام اقدامات محدود و عدم همکاری منطقه‌ای از سوی اتحادیه آسه آن بوده‌ایم. آسه آن به عنوان یک سازمان متشکل از چند دولت، بر اساس اجماع اعضا و مطابق تصمیم‌گیری آنان در راستای کسب منافع خود در زمان‌های خاص عمل نموده است. در واقع کشورهای عضو آسه آن از وزن این اتحادیه برای برگزاری نشست‌ها با کشورهای جنوب شرق آسیا و همچنین سایر شرکای خود از جمله چین، امریکا و اتحادیه اروپا استفاده می‌کنند. به عقیده مارتی ناتالگاوا، وزیر پیشین امور خارجه اندونزی که از حامیان سرسخت چندجانبه‌گرایی در جنوب شرق آسیاست، "در زمان بروز بحران هیچ تمایلی در سطح منطقه‌ای برای سرمایه‌گذاری در سازوکارهای موجود از قبل وجود نداشته است".  

آقای ناتالگاوا در مقاله‌ای که در تاریخ 11 فوریه در روزنامه بانکوک پست منتشر شده، اظهار داشته است که "شیوع ویروس کرونا بار دیگر اهمیت وجود سازکار عملی و جامع در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی به منظور اقدام به موقع در برابر تهدیدات فراگیر را یادآور می‌شود. در غیاب چنین رویکردی ریسک افزایش تعداد قربانیان و صدمات اقتصادی و اجتماعی بسیار بالاتر خواهد بود". وی با اشاره حضور خود در هیأت عالی 6 نفره سازمان ملل در سال 2015 برای اقدام جهانی در بحران‌های سلامت و ارائه گزارش حاوی پیشنهادهای 27 گانه هیأت مذکور برای مبارزه با تهدیدات مرتبط با شیوع بیماری‌های واگیردار در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی، تصریح می‌نماید که تجربه مبارزه با شیوع بیماری‌های واگیردار حداقل از یک دهه گذشته در منطقه وجود داشته و چارچوب‌های مشخصی نیز در آسه آن برای آنها در نظر گرفته شده است. تنها باید به شکلی کارآمد و در زمان مناسب از آنها در سطح منطقه‌ای استفاده نمود. اکثر تلاش‌هایی که تاکنون در زمینه مقابله با شیوع کرونا صورت گرفته در سطح ملی و دوجانبه بوده است. هر چند ارسال کیت‌های تشخیص بیماری از سوی سنگاپور به برخی از کشورهای منطقه، تلاش‌های اندونزی در تمرکز بر چند جانبه‌گرایی از جمله پیشنهاد تصویب قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل برای اقدام جمعی در مبارزه با کرونا و تاکید بر همکاری دسته جمعی اعضای آسه آن در مقابله با شیوع این ویروس را می‌توان به عنوان نمونه‌های بارزی از تلاش‌های صورت گرفته در انجام اقداماتی فراتر از سطح ملی و دو جانبه ذکر کرد. ویتنام به عنوان رئیس دوره‌ای اتحادیه آسه آن در سال 2020 و اندونزی با عناوین بزرگترین کشور منطقه جنوب شرق آسیا، تنها عضو آسه آن در گروه G-20 و عضو غیردائم شورای امنیت سازمان ملل مسئولیت سنگین‌تری را نسبت به سایر کشورها در این زمینه خواهند داشت.

به گفته ابراهیم المتقی از اعضای برنامه مطالعاتی آسه آن در موسسه حبیبی جاکارتا، کشورهای منطقه آسه آن در زمینه پاسخ منطقه‌ای به شیوع COVID-19 کند عمل نموده و به جای آن راهبرد "ابتدا کشور خود" را در پیش گرفتند. وی افزود: "این موضوع از یک سو با توجه به شرایط بسیار سختی که در آن قرار داریم قابل درک است اما آنها (کشورهای آسه آن) باید از تراژدی همگانی آگاه باشند. چنانچه هر یک از ما به شکل مستقل عمل نموده و فقط به منافع خود بیاندیشیم، به آرمان بزرگتری آسیب خواهیم زد". رندی ناندیاتاما، عضو ارشد مرکز مطالعات آسه آن دانشگاه گادجا مادا وضعیت موجود را "شکار گوزن" توصیف می‌کند؛ به مفهوم یک تئوری بازی، که در آن کشورها باید میان همکاری برای نیل به اهداف بزرگتر و یا کسب منافع کوچکتر، یکی را انتخاب کنند. به گفته وی "خوشبختانه کشورهای آسه آن همگی به دنبال گوزن (مقصد بزرگ) هستند و این امر زمانی میسر می‌شود که آنها اطلاعات خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و همانگونه که می‌دانند این بحران (شیوع COVID-19) احتمالا مدت زمان زیادی به طول خواهد انجامید و بنابراین به رهبری نیاز دارد". 

نحوه رویارویی قدرت های خارجی در منطقه جنوب شرق آسیا:

لغو اجلاس ویژه سران آسه آن و آمریکا در لاس وگاس به دلیل شیوع ویروس کرونا و نیز اعمال محدودیت‌هایی از سوی کشورهای آسه آن بر کشور چین در ابتدای شیوع بیماری در ووهان از موضوعاتی هستند که می‌تواند از طریق تضعیف رابطه کشورهای آسه آن با آمریکا یا چین بر روند معادلات پیش رو در منطقه اثرگذار باشند. موضوع مهم دیگر تأئیر شیوع ویروس کرونا بر تشدید یا تغییر شکل درگیری قدرت‌های خارجی در منطقه است. با توجه به اقدامات موفقیت‌آمیز چین در مهار کرونا و کمک‌هایی که در این زمینه به سایر کشورها نموده و در شرایطی که آمریکا در این زمینه عقب مانده و تاکنون رتبه نخست جهان را در تعداد مبتلایان داشته است، به نظر می‌رسد پکن از جایگاه سیاسی جدید خود در مدیریت جهانی این بحران برای نفوذ و گسترش قدرت در منطقه جنوب شرق آسیا نیز استفاده خواهد نمود. این امر سبب رویارویی هر چه بیشتر قدرت‌های خارجی در منطقه خواهد شد. البته در صورت اقدام چین در باز تعریف قلمرو حاکمیتی خود در منطقه به ویژه تلاش در راستای تسلط بر ناحیه دریای جنوبی مورد ادعای این کشور، تحولات منطقه به دو قطب چین و آمریکا محدود نخواهد بود و بازیگران مهم دیگری همچون ژاپن، اتحادیه اروپا و استرالیا نیز در شکل‌دهی آرایش جدید در منطقه نقش ایفا می‌نمایند.

به عقیده آندرو مانتونگ، پژوهشگر بخش روابط بین‌الملل مرکز مطالعات بین‌المللی و استراتژیک اندونزی (CSIS)، شفافیت اطلاع‌رسانی در زمینه بهداشت عمومی‌به همراه برخورداری از سیستم نظارتی دقیق بخشی از مسئولیت کشورها به عنوان اعضای جامعه بین‌المللی تلقی می‌گردد. به عنوان مثال کمبود تجهیزات پزشکی و احتکار کالاهای حفاظتی و مواد ضد عفونی کننده بازتاب عدم تعادل جهانی است و سیاستمداران باید برای حل مشکل دسترسی به آن تلاش نمایند. موضوع سلامت باید به عنوان یک کالای عمومی تلقی گردد و نه یک منفعت تجاری یا ملی. بر این اساس وجود مشکلات بهداشتی می‌تواند نظام حاکم در کشورها را تضعیف نموده و به مشکلات اجتماعی منجر شود. بدین منظور تلاش‌های ملی، منطقه‌ای و  بین‌المللی در آینده باید بر تدوین استراتژی امنیت سلامت و بهداشت عمومی متمرکز گردد.

آقای سوداریونو، دبیر کل موسسه تعاونی گارودایاکسا نوسانتارا واقع در جاکارتا اقدامات قابل پیش‌بینی که دولت اندونزی باید انجام دهد را تهیه تجهیزات پزشکی، تامین دارو، تهیه ذخائر غذایی و تامین ذخایر انرژی برمی‌شمارد. به گفته وی نیاز جامعه به تجهیزات پزشکی بیش از پیش احساس می‌شود. نیاز کادر درمان به داروها و تجهیزات پزشکی از قبیل ماسک، مواد ضدعفونی کننده، دارو با توجه به محدودیت‌های تجاری ایجاد شده در اثر شیوع ویروس کرونا باید ترجیحاً از تولیدات داخل برآورده شود. با توجه به جمعیت این کشور، دولت باید اطمینان حاصل کند که در صورت تداوم وضع موجود، ذخایر مواد غذایی به اندازه کافی برای استفاده مردم تأمین خواهد شد. تأمین سوخت و منابع انرژی مورد نیاز از دیگر دغدغه‌های دولت خواهند بود. به عقیده سوداریونو از نتایج این شیوع همه‌گیر، افزایش سطح ملی‌گرایی است که هر واحد به عنوان کشور، تلاش می‌کند تا از ملیت و منافع خود در بخش‌های مختلف پزشکی، مواد غذایی یا انرژی محافظت کند. تأثیر دیگر اینست که نقش دولت‌ها در بعهده گرفتن کنترل کلی اوضاع را ترمیم کرده است. حتی در لیبرال‌ترین کشورها، دولت به عنوان پایه اصلی مبارزه با ویروس به شمار می‌رود. همکاری بین کشورها و ابتکارعمل برای برقراری ارتباط از راه دور با هم برای این منظور نیز از دیگر اثرات قابل ذکر است. شانون او نیل، تحلیل‌گر سیاست خارجی معتقد است شیوع ویروس کرونا الگوها و اصول اساسی حاکم بر تولید جهانی را تغییر داده است. دولت‌ها ثبات و پایداری بورس و مشاغل را بیش از کسب سودهای کلان در اولویت قرار داده‌اند. استراتژی‌های تجاری با رویکرد اطمینان از عرضه کافی و ذخیره داخلی، سطح سود را کاهش اما ثبات عرضه را افزایش خواهد داد.