تصمیم دولت در خصوص ادغام وزارت توسعه بین المللی در وزارت خارجه انگلیس
بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس روز سه شنبه 16 ژوئن 2020 در سخنرانی در پارلمان این کشور ضمن اشاره به تغییر سیاست این کشور در حوزه تجارت خارجی اظهارداشت که قرار است وزارت توسعه و تجارت این کشور (DFID) در وزارت خارجه (FCO) ادغام شود.
جانسون در بیانیه مکتوب خود در این زمینه چنین استدلال نمود :
«با این اقدام وزارت خانه‌های دیپلماسی و تجارت در یک وزارت جدید ادغام شده و تلاش های بین المللی بریتانیا را یکپارچه خواهد ساخت. این وزارت جدید با عنوان «وزارت امور مشترک المنافع و توسعه» موسوم به (The Foreign, commonwealth and Development Office) از ماه سپتامبر 2020 (شهریور 1399) کارش را آغاز و زیر نظر وزیر خارجه خواهد بود. این ادغام فرصتی را در اختیار بریتانیا قرار خواهد داد تا در حالی که از تأثیرات شیوع کرونا خارج می‌شویم و برای ریاست گروه 7 و اجلاس اقلیمی COP26 در سال آینده آماده می‌شویم،انگلستان تأثیر و نفوذ بیشتری بر عرصه بین المللی برجای بگذارد. وزیرخارجه از قدرت بیشتری برای تصمیم گیری در زمینه اختصاص کمک ها منطبق بر اولویت های خارجی بریتانیا، بهره منده از مهارت ها، تخصص ها و زمینه‌هایی برخوردار خواهد شد که تاکنون شهرت کشور ما را بعنوان رهبر توسعه بین المللی بدنبال داشته است.»
بوریس جانسون در این سخنرانی افزود: « بریتانیا تنها کشور گروه 7 است که حدود 7/. % از در آمد ناخالص خود را صرف توسعه در خارج می‌کند و دولت نسبت به این هدف متعهد است و آن را قانونی ساخته است. این دقیقا همان موضوعی است که ما باید بخاطر آن همه توان و دارایی ملی خود از جمله بودجه کمک ها و تخصص خود را بسیج نماییم تا منافع بریتانیا و ارزشهای آن را در خارج تأمین کنیم و بهترین ابزار ممکن برای این کار این است که وزارتخانه جدید متصدی بکارگیری همه ابزارهای نفوذ بریتانیا جهت بهره برداری از فرصت های پیش رو در این زمینه باشد.»
- این اقدام نخست وزیر انگلیس مناظره‌های زیادی را در محافل سیاسی و رسانه ای این کشور از احزاب و گروههای مختلف دامن زده و مخالفین و موافقین آن در بین هردو حزب نسبت به آن نظرات خود را ابراز داشته اند.
- وزارت توسعه و تجارت انگلیس سابقه دیرینه ای دارد و تأسیس آن به دهه 1960 بازمی‌گردد که در آن زمان حزب کارگر با ادغان دو بخش همکاریهای فنی و بخش سیاسی کمک های خارجی که درون وزارت روابط خارجی و مشترک المنافع و مستعمرات وجود داشتند همراه با تفکیک چند بخش دیگر دولتی و ادغام آنها در وزارت جدید، وزارتخانه ای را با عنوان وزارت توسعه خارجی (Ministry of Overseas Development) تأسیس نمود. اما این وضعیت دیری نپایید و در سال 1974 با پیروزی محافظه کاران این وزارت باردیگر در وزارت خارجه ادغام گردید هرچند یک وزیر مشاور زیر نظر وزیر خارجه بر آن نظارت می نمود. سپس در سال1977 با روی کارآمدن حزب کارگر، یک بار دیگر بخش توسعه و کمک های بین المللی از وزارت خارجه تفکیک شد اما با انتخاب خانم تاچر در سال 1979 این وضعیت تغییر یافت باردیگر ادغام شدند. مجددا با پیروزی تونی بلر و گوردون بروان از حزب کارگر جدید در سال 1997، باردیگر وزارت توسعه بین المللی ایجاد شد که تاکنون ادامه داشته است.
- بودجه این وزارت خانه در سال های اخیر بین 3.10 میلیارد پوند (2014) و 1.11میلیارد پوند (2015) و در سال 2016 نیز حدود 2.12 میلیارد پوند بوده است که معادل 7 دهم درصد از درآمد ناخالص بریتانیا را تشکیل می داده است.
- در سالهای اخیر انتقاداتی نسبت به عملکرد این وزارتخانه مطرح شده است و برای مثال اتهامات همچون سوء مصرف آن و تقلب هایی در بخشی از سرزمین‌های تحت قیمومیت این کشور ویا انتقاداتی مانند اینکه، مصرف این کمک ها در امور سطحی مانند سوادآموزی و افزایش بهره وری زنان و جلوگیری از افزایش جمعیت در افریقا و غیره بوده است که هیچ تأثیری در بهبود رفاه و توسعه جوامع مورد نظر نداشته است.
- هرچند بطورطبیعی باید انتقادات از تصمیم جدید بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس در این زمینه باید بر محور خطوط حزبی دور بزند اما به نظر می رسد که در دوره جدید این وضعیت کمکی تفاوت کرده است و برای مثال مقامات سابق حزب محافظه کار از جمله دیوید کامرون نخست وزیر قبلی از این اقدام انتقاد کرده است. کامرون در اظهارنظری در توییتر در این زمینه گفت: «نخست وزیر درست می‌گوید که حفظ تعهد نسبت به صرف 7 دهم درصد از درآمد بریتانیا باعث نجات انسان‌ها، پیشبرد جهان امن تر و نفوذ بریتانیا می‌شود اما ادغام وزارت توسعه بین المللی با وزارت خارجه یک اقدام اشتباه است.»
- در این زمینه مقامات سابق حزب محافظه کار از جمله اندرو میچل که خود زمانی مسئولیت هدایت وزارت توسعه بین المللی را برعهده داشته است با نوشتن مقاله ای این اقدام جانسون را تخطئه کرد و گفت: «از بین بردن DFIDدر بحبوحه بحران شیوع جهانی و وخیم کرونا یک اشتباه فوق العاده است. این درحالی است که بانک جهانی هفته گذشته پیش بینی نمود که بیش از 100 میلیون انسان دیگر در جهان در آستانه گرسنگی قراردارند».
- در درون حزب کارگر بطورطبیعی وضعیت انتقادی شدیدتر بوده است. تونی بلر که خود مؤسس این وزارت خانه در سال 1997 بوده است در اظهارنظری ضمن اشتباه و غیرعادی خواندن آن گفت: « این تصمیمی‌کاملا نگران کننده است». تونی بلر افزود: « اهداف استراتژیک ادغام دیپلماسی و توسعه وتمرکز بر زمینه‌های جدید برای منافع راهبردی بریتانیا می‌توانست بدون از بین بردن DFID نیز انجام شود.»
- هیلاری بن وزیر توسعه بین المللی حزب کارگر در مطلبی در روزنامه تایمز (18 ژون 2020) نوشت: از بین بردن این وزارت مستقل یک عقبگرد است به موقعیت بین المللی بریتانیا ضربه خواهد زد. این وزارت در سراسر دنیا از اعتبار جهانی برخوردار شده است و اظهارات نخست وزیر نشان می دهد که وی شناختی از کار این وزارت ندارد».
- از طرف دیگر افراد غیرحزبی و متخصص حوزه توسعه بین المللی نیز از این اقدام جانسون انتقاد کرده اند و برای مثال سر جان ریکر معاون ثابت سابق این وزارت در دولت جان میجر پیش از 1997 و سپس از سال 1997 تا 2002 که بطور معمول یک فرد حرفه ای و غیر حزبی میباشد، در این زمینه اظهارداشته است: « ادغام وزارت توسعه بین المللی با وزارت خارجه یک تصمیم وهم انگیز است. اکنون زمان از دست رفتن قدرت نرم بریتانیا نیست.»
- صرف نظر از محتوای این انتقادات که بطورعمده نگران از دست رفتن نفود و قدرت نرم بریتانیا در عرصه جهانی می‌باشند، آنچه تاکنون در این جابجایی‌ها مدنظر بوده بیشتر به این موضوع بازمی‌گردد که تفکیک کمک های توسعه ای در یک وزارت جدید و دور ساختن آن از وزارت خارجه، شائبه اهداف سیاسی و امنیتی را از این کمک دورساخته و قدرت نرم و نفوذ جهانی انگلیس را افزایش است و ادغان آنها باعث تخریب اعتبار این کمک ها و در نهایت وجهه بریتانیا خواهد شد.
- اما به نظر می رسد بوریس جان تحت تأثیر عوامل و دلایل زیر دست به چنین اقدامی زده است:
- نخستین عامل، خطوط حزبی و سنت محافظه کاری است که در این زمینه مؤثر بوده است زیرا – هرچند برخی مقامات گذشته حزب مانند دیوید کامرون با آن مخالفت کرده اند – وزارت توسعه بین المللی یک وزارت متعلق به حزب کارگر تلقی می‌شود و حزب محافظه کار همواره مخالف بوده و این دو وزارت را ادغام کرده است. لذا این امر تبدیل به یک سنت شده است. ضمن اینکه، بوریس جانسون خود را متعهد به سنت های محافظه کاری بخصوص سنت تاچر می داند.
- وضعیت وخیم و نگران کننده اقتصاد بریتانیا و اینکه احتمال می رود نتواند بودجه لازم برای روابط خارجی بریتانیا تأمین نماید و قصد دارد با کمک و اختصاص بودجه وزارت توسعه بین المللی بخشی از مشکلات کمبود بودجه را رفع و رجوع نماید.
- یکی دیگر از عوامل مؤثر در این تصمیم که بازهم تحت تأثیر بحران اقتصادی ناشی از شیوع کرونا میباشد، هدفمند کردن کمک های توسعه ای به زمینه‌های مساعد جهت بهره برداری اقتصادی و سیاسی است. بعبارتی کمک ها باید از اهداف صرف توسعه ای و انسانی خارج شده و به سمت اهداف سیاسی سوق پیدا کند تا منافع اقتصادی و سیاسی همزمان تأمین گردد.
- از جمله دلایل دیگر این وضعیت، خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و مشکلات احتمالی است که تصور جانسون و دولت وی این است که از همه ابزارهای خود برای یافتن بازارهای جدید برای انگلیس استفاده نماید و کمک های توسعه می‌تواند در این زمینه کمک کننده باشد.