گزارشی از اولین کارخانه خودروسازی در حال تاسیس اوگاندا

اوگاندا طی ده سال گذشته اقدام به تأسیس شرکت خودروسازی کرده است تا از واردات خودرو بکاهد. این شرکت به نام KMC در مراحل اولیۀ شکل‌گیری قرار دارد و کارخانۀ آن در شهر جینجا در حال ساخت است. البته هستۀ اولیۀ آن گروهی فنی در دانشگاه ماکرره بوده که توانسته است تاکنون دو خودروی سواری الکتریکی و یک اتوبوس خورشیدی طراحی و به صورت نمونه تولید کند. این شرکت به دنبال جذب همکاری و مشارکت خودروسازان معتبر خارجی و انتقال فناوری می‌باشد. اوگاندا سالانه ۵۰ هزار خودرو (عمدتاً دست دوم از ژاپن) وارد می‌کند و انتظار می‌رود در آینده با رشد طبقۀ متوسط، تقاضا برای خودرو در این کشور و منطقۀ شرق آفریقا افزایش یابد. میزان تولیدی که در مراحل اولیه پیش‌بینی شده ۵۰۰۰ دستگاه در سال و ظرفیت نهایی ۱۵۰٬۰۰۰ دستگاه است.

جرقۀ تأسیس شرکت خودروسازی اوگاندا در سال ۲۰۰۷ زده شد، یعنی زمانی که از گروهی از دانشجویان و استادان دانشگاه ماکرره دعوت شد بخشی از یک کنسرسیوم بین‌المللی شوند که در واقع جزئی از یک همایش طراحی خودرو به ابتکار دانشگاه MIT بود و قصد داشت یک خودروی پنج‌نفرۀ هیبریدی طراحی کند. دانشگاه ماکرره که تنها نمایندۀ آفریقا در این همایش بود مسئول طراحی و یکپارچه‌سازی «سامانه‌های الکترونیک کم‌مصرف و شبکه‌سازی داده‌ها» شد. تلاش‌های این گروه با موفقیت به ثمر نشست و نتیجۀ کار در نمایشگاهی در سال ۲۰۰۸ در ایتالیا به نمایش گذاشته شد. این تجربۀ موفق  باعث شد تیم دانشگاه ماکرره تصمیم بگیرد از این پس خودرویی بومی در اوگاندا طراحی و تولید کند.

تنها شرکت خودروسازی اوگاندا به نام Kiira Motors Corporation  یا به اختصار KMC شرکتی دولتی است که به منظور اشتغال‌زایی و تنوع‌بخشی به اقتصاد کشور در راستای چشم‌انداز ۲۰۴۰ بنیان نهاده شده است. سهامداران این شرکت عبارتند از «وزارت علم، فناوری و نوآوری» به نمایندگی از دولت (٪۹۶) و دانشگاه ماکرره (٪۴).

دولت اوگاندا در سال ۲۰۱۸ سند «نقشۀ راه» احداث کارخانۀ خودروسازی را تصویب کرد و حدود ۵۰ هکتار زمین در شهرک صنعتی جینجا در شمال شرقی پایتخت به آن اختصاص داد. ارتش این کشور (UPDF) عملیات ساخت کارخانه را به بازوی اقتصادی خود یعنی National Enterprise Corporation یا به اختصار NEC به ریاست ژنرال جیمز موجیرا واگذار کرد.

طی دیداری که تیم دانشگاه با رئیس جمهور اوگاندا، آقای یـووِری موسِـوِنی، در سال ۲۰۰۹ داشتند و طرح ساخت یک خودروی دونفرۀ الکتریکی را ارائـه کردند، موسونی پیشنهاد داد نام خودرو را Kiira EV بگذارند. کار طراحی و ساخت این خودرو حدود ۱۰ ماه، یعنی از ژانویه تا اکتبر ۲۰۱۱، طول کشید و رئیس‌جمهور آن را در مراسمی‌بین‌المللی در نوامبر ۲۰۱۱ رونمایی کرد.

پس از این موفقیت، نخستین اتوبوس خورشیدیِ ساخت اوگاندا نیز در ۱۶ فوریۀ ۲۰۱۶ به دست رئیس‌جمهور رونمایی شد. البته هر دو خودروی مذکور در حالت پیش‌نمونه تولید شده‌اند. قرار است نخستین فاز کارخانه تا ژوئن ۲۰۲۲ تکمیل و آمادۀ بهره‌برداری گردد.

وضعیت کنونی:

کارخانه در شهرک صنعتی جینجا در شمال شرقیِ پایتخت در حال ساخت است و بر پایۀ تصاویر رسمیِ منتشر شده، تا ژانویۀ ۲۰۲۰ تنها زیرسازی و سوله‌سازی صورت گرفته است. کلیپی از وضعیت ساخت کارخانه را می‌توانید در این لینک مشاهده بفرمایید.

 

صرفۀ اقتصادی:

اوگاندا سالانه ۵۰٬۰۰۰ دستگاه خودرو و غالبا دست دوم وارد می‌کند. شمار خودروهایی که منطقۀ شرق آفریقا در سال وارد می‌کند، ۲۵۰٬۰۰۰ دستگاه گزارش شده است و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰ به ۵۰۰٬۰۰۰ دستگاه نیز برسد. طبقۀ متوسط در این منطقه رو به رشد است و همین بازار گسترده‌تری برای خودرو فراهم می‌آورد. اوگاندا برای جلوگیری از واردات خودرو و نیز با نیم‌نگاهی به صادرات خودرو به منطقه دست به پروژۀ تولید زده است.

کل منطقۀ شرق آفریقا وابسته به واردات خودروهای دست‌دوم است که عمدتاً از ژاپن وارد می‌شود. خرید خودرویِ نو بسیار محدود است زیرا قیمت‌ها بالاست و صرفاً نهادهای دولتی یا بین‌المللی از عهدۀ آن برمی‌آیند. شرکت KMC امیدوار است که نظام مالیاتی دولت موجب کاهش واردات خودروهای دست‌دوم و تشویق صنعت بومی‌گردد. اوگاندا در حال بررسی قانونی است که بر پایۀ آن واردات خودروهای دارای تاریخ ساختِ ۸ سال به بالا ممنوع گردد. دو همسایۀ این کشور، یعنی رواندا و کنیا، هم‌اینک چنین قانونی را اجرا کرده‌اند. از سوی دیگر، منطقۀ شرق آفریقا در صدد است تا چند سال آینده به‌ تدریج واردات خودروهای دست‌دوم را قطع کند.

اوگاندا امیدوار است پروژۀ تولید خودرو علاوه بر تشویق سرمایه‌گذاری بتواند به طور مستقیم برای ۲۰۰۰ نفر و به طور غیرمستقیم برای ۱۲٬۰۰۰ نفر شغل ایجاد کند. همچنین دولت گفته است این کارخانه خواهد توانست فرایند صنعتی شدن را نیز سرعت ببخشد زیرا اوگاندا دارای مواد معدنی بسیاری است که می‌شود از آنها در تولید خودرو بهره برد.

شرکت KMC همچنین به دنبال یافتن یک شریک بین‌المللی می‌باشد. معاون بازاریابی و فروش این شرکت ابراز کرده بود که به دنبال انتقال فناوری است. رسماً اعلام نشده که اوگاندا با چه شرکت خارجی‌ در حال مذاکره است، اما آنچه در رسانه‌ها منتشر شده حاکی از این است که KMC با شرکت دولتیِ چینیِ China Hi‑Tech Group Corporation همکاری می‌کند. در مورد کشور همسایه، رواندا، شرکت آلمانی فولکس‌واگن بود که در سال ۲۰۱۸ نخستین کارخانۀ مونتاژ خودرو را در کیگالی برپا کرد.

میزان تولیدی که در مراحل اولیه پیش‌بینی شده ۵۰۰۰ دستگاه در سال و ظرفیت نهایی ۱۵۰٬۰۰۰ دستگاه است. طبق گفتۀ مقامات این شرکت، اولویت آنها ساخت اتوبوس، سپس وانت، و بعداً خودروهای سواری است. علت شروع کار با اتوبوس تأثیر چشمگیر آن بر تسهیل حمل و نقلِ عمومی ذکر شده است.

دولت اوگاندا ۴۰ میلیون دلار برای اجرای فاز اول پروژه تا ژوئن ۲۰۲۲ تخصیص داده است؛ شرکت KMC در صدد است پس از رسیدن به آن مرحله، سهامِ شرکت را به سرمایه‌گذاران خصوصی بفروشد تا سرمایۀ لازم برای گسترش طرح فراهم گردد.

• برخی از مردم و منتقدان بر این باورند که اوگاندا به جای صرف هزینه‌های گزاف برای پروژۀ خودروسازی، باید روی زیرساخت‌ها مانند توسعه و به‌روزرسانی راه‌آهن سرمایه‌گذاری کند.
• قرار بوده است فاز اول کارخانه تا سال ۲۰۲۲ تکمیل و آمادۀ بهره‌برداری گردد، اما با توجه به پِـیامدهای بیماری همه‌گیر کووید۱۹، بعید است پروژه‌های عظیم اقتصادی در اوگاندا مانند خودروسازی و نفت در تاریخ‌های تعیین‌شده تکمیل شوند.
• از آنجایی که شرکت خودروسازی اوگاندا به دنبال جذب همکاری و مشارکت شرکت‌های خودروسازیِ خارجی می‌باشد، به نظر می‌رسد این فرصت مناسبی برای همکاری شرکت های دانش بنیان و صنایع خودروسازی کشورمان با  اوگاندا باشد. مدیران شرکت مذکور تأکید کرده‌اند که انتقال فناوری نیز یکی از اهداف آنان می‌باشد، بنابراین هم در موضوع انتقال فناوری و هم در تأمین قطعات و تجهیزات می‌توان پتانسیل صنعتیِ کشورمان را در این کشور به کار گرفت.