طرح اوگاندا جهت تسریع در استخراج و صدور نفت

اوگاندا در سال 2012 با دو نهاد نفتی خارجی برای بهره برداری از منابع نفتی خود قراردادهایی منعقد کرد. اول-توتال انرژی فرانسه- TotalEnergies با 56.67 درصد از طریق شراکت جوینت ونچر؛ دوم- شرکت ملی نفت فلات قاره چین سینوک - Cnooc با28.33 درصد و شرکت ملی نفت اوگاندا نیز مالک 15درصد باقی مانده، کل مشارکت را در اختیار دارند.قرار است تولید نفت در سال 2025 آغاز شود. به عنوان بخشی از توافقنامه اشتراک تولید، مجوزهای تولید به مدت 25 سال پس از استخراج اولیه نفت، معتبر است. برای تضمین بهترین نتیجه ممکن برای اوگاندا، دولت باید روی سه موضوع توافقنامه اشتراک تولید، تکمیل مرحله توسعه و زمان‌بندی صادرات تمرکز کند.

سابقه:

اوگاندا در سال 2025 با شش میلیارد بشکه ذخایر نفت اثبات شده در منطقه آلبرتین گرابن –به عنوان بخشی از ذخایر نفت در دره‌های واقع در شرق آفریقا- به فهرست کشورهای تولیدکننده نفت خواهد پیوست. از این میزان اکتشاف، 1.4 میلیارد بشکه از منظر اقتصادی برای استخراج، مقرون به صرفه است. پیک تولید نفت بین 200 تا 250 هزار بشکه در روز پیش بینی می‌شود و انتظار می رود استخراج آن تا 25 سال به طول بیانجامد. هزینه استخراج نفت در این دوره حدود 19 میلیارد دلار آمریکا به عنوان مخارج سرمایه ای و هزینه‌های عملیاتی خواهد بود. قبل از مرحله تولید، توسعه زیرساخت ها، امکانات عملیاتی و چاه‌های تولیدی، حدود 12.5 تا 15 میلیارد دلار آمریکا هزینه در بر خواهد داشت. پیش بینی می‌شود درآمد سالانه تولید نفت 1.5 تا 2 میلیارد دلار باشد. درآمدهای نفتی این پتانسیل را دارد که رشد اقتصادی اوگاندا و درآمد واقعی خانوار را تحریک کند. اما، مانند بسیاری از کشورهای زیر صحرای غنی از منابع، اوگاندا ظرفیت محدودی را برای تأمین مالی و اجرای پروژه‌های عظیم نفتی دارد. از این رو قراردادها و توافقنامه‌های مشارکتیِ فعلی برای تولید، در تضاد با منافع و تصمیمات استراتژیک سرمایه گذاری شرکت های خارجی در اوگاندا است. به همین دلیل است که آنها به یک توافق موثر نیاز دارند. ابتدا سال 2015 برای اتخاذ تصمیم نهایی سرمایه گذاری (FID) در این حوزه تنظیم شد، اما این امر برای هفت سال به تعویق افتاد. دلایل آن شامل: اختلافات مالیاتی، مذاکرات بین شرکای قراردادی، پرداخت غرامت و جابجایی جوامع و ساکنین متأثر از پروژه نفت و نوسانات در قیمت نفت بوده است.

یک توافقنامه مشارکتی مؤثر در تولید نفت توافقی است که بازدهی را هم برای دولت و هم برای شرکت ها به حداکثر برساند. این توافقنامه نحوه تقسیم خطرات و درآمدهای دولت و شرکت های خارجی در طول عمر پروژه را مشخص می‌کند. شرکت های خارجی هزینه اکتشاف، توسعه میادین نفتی و خطوط لوله نفت خام  برای تولید نفت را بر عهـده دارند. دولت هـم زیرسـاخت های دیـگرِ پـروژه نفتی، از جمـله: جاده‌ها و فرودگاه هواپیمایی بین المللی را فراهم می‌کند. شرکت های خارجی مجاز هستند تا 60 درصد از درآمد خالص میدانی خود را به عنوان هزینه مطالبه کنند. آنچه پس از حق امتیاز و بازیابی هزینه‌ها باقی می ماند، «سود نفت» است که بین شرکت های خارجی و دولت تقسیم می‌شود. شرکت های خارجی بر اساس تولید روزانه به دولت حق امتیاز پرداخت می‌کنند. آنها همچنین مالیات بر درآمد شرکتی را بر سهم خود از سود نفت، می‌پردازند. بنابراین اوگاندا از حق امتیاز نفت، سود و مالیات بر درآمد، ثروت کسب خواهد کرد.

 

نقشه راه تولید نفت:

اوگاندا کشوری محصور در خشکی است، و باید نفت خام خود را برای صادرات به یک بندر دریایی منطقه ای برساند. از این روی به یک خط لوله از طریق تانزانیا یا کنیا، نیاز دارد. در فوریه 2022، توتال انرژی و CNOOC  تصمیمی‌برای توسعه میادین نفتی و ساخت خطوط لوله صادرات نفت خام شرق آفریقا را امضا کردند. این خط لوله که حدود 3.5 تا 5 میلیارد دلار هزینه دارد، و قرار است به موقع برای تولید نفت در سال 2025 تکمیل شود. این خط لوله، نفت را به بندر تانگا در تانزانیا انتقال خواهد داد. یک شرکت خط لوله با سهام شرکت ملی نفت اوگاندا (15٪)، شرکت توسعه نفت تانزانیا (15٪)، توتال انرژی (62٪) و CNOOC  8٪، اجرای  پروژه خط لوله شرق آفریقا را بر عهده دارند.

 

زمان بندی برای صادرات:

مهم است که نفت اوگاندا با شرایط سودآور به بازار جهانی برسد. کاهش قیمت نفت بین سال‌های 2014 و 2016 باعث شد تا شرکت‌های خارجی هم نیروی کار محلی خود را به شدت کاهش دهند و هم بودجه سرمایه‌گذاری خود را بین 20 تا 30 درصد تقلیل بخشند. کاهش قیمت نفت به دلیل همه‌گیری کووید-19 و قرنطینه‌های متعاقب آن در اوگاندا نیز باعث ایجاد ابهام در مورد زمان آماده شدن استخراج نفت برای فروش شد. ابهامات در مورد تکمیل مراحل توسعه و نوسانات قیمت نفت خام، همچنان وجود دارد. این نگرانی‌ها را در مورد اینکه آیا این پروژه می‌تواند برای دولت و شرکت‌های خارجی بازدهی داشته باشد، موجب شده است. برای شروع مراحل توسعه، قیمت جهانی نفت خام باید برابر یا بالاتر از 63 دلار آمریکا در هر بشکه باشد. قیمت نفت خام که در سال 2020 به زیر 25 دلار در هر بشکه رسید، بهبود یافت و اکنون (2023) به بالای 80 دلار بالغ گردیده است. قیمت های مورد نیاز برای شروع تولید نفت، برای طرفین متفاوت بود (دولت اوگاندا ۱۸ دلار و برای شرکت‌های خارجی ۴۲ دلار). این نشان دهنده تضاد منافع است؛ یعنی وقتی قیمت نفت خام بسیار در نوسان است، دولت اوگاندا ترجیح می‌دهد تا تولید را به تأخیر بیندازد، ولی شرکت های خارجی، برعکس را ترجیح می دهند. البته، با افزایش قیمت نفت و سودآور شدن پروژه، سهم درآمدی دولت سریعتر از شرکت های خارجی افزایش می یابد. اما، نوسانات قیمت نفت، دولت را در معرض از دست دادن درآمد در هنگام کاهش قیمت ها قرار می دهد.

توسعه میادین نفتی و خط لوله در اوگاندا پس از وقفه در دوره کووید از سر گرفته شده است؛ دولت در حال طراحی قراردادهای اشتراکی برای تولید نفت است، تا با ایجاد گزینه‌هایی برای تشویق سرمایه‌گذاری توسط شرکت‌های خارجی، در عین حال درآمدهای دولت از بخش نفت را تثبیت کند. یکی از این گزینه‌ها می‌تواند به تعویق انداختن سرمایه گذاری تا زمان قیمت مطلوب نفت باشد. نتایج نشان می دهد که سهم درآمد دولت نسبت به تکانه‌های قیمت نفت حساس تر از سهم شرکت های خارجی است. این شوک ها ممکن است به نوسانات درآمدهای نفتی دولت و در نهایت به بی ثباتی در اقتصاد کلان تبدیل شود. دولت باید این شوک ها را در هنگام طراحی و مذاکره برای قراردادهای نفتی در نظر بگیرد. اوگاندا، همچنین باید صندوق نفت خود را به طور مؤثر مدیریت کند؛ این می‌تواند از نحوه مدیریت صندوق نفت نروژ درس بگیرد. بخشی از درآمدهای نفتی آن باید برای دوره ای که درآمد نفت شروع به کاهش می‌کند، کنار گذاشته شود. این امر با بی ثباتی اقتصاد کلان ناشی از تغییرات ناگهانی درآمد نفتی برای دولت، مقابله خواهد کرد.

 

سرمایه گذاری دولت اوگاندا برای پروژه پالایشگاه نفت:

پس از پایان مهلت مقرر توسط کنسرسیومی از شرکت های بین المللی برای تصمیم گیری نهایی جهت سرمایه گذاری در پروژه احداث پالایشگاه نفت، دولت اوگاندا روند احداث پالایشگاه را خود آغاز کرده است. با قطع کنسرسیوم انرژی آلبرتین گرابن- AGEC، دولت اوگاندا تصمیم گرفت تا خود توسعه‌دهنده اصلی پالایشگاه نفت پیشنهادی باشد. این تصمیم بیانگر یک تغییر اساسی نسبت به باور قبلی اجرای آن توسط  شرکت‌های خصوصی می‌باشد. با این وجود، دولت از شرکت های خصوصی دعوت می‌کند تا در افزایش سرمایه برای این پروژه که حدود 4 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود، مشارکت کنند. زمان مهم است. اوگاندا در صورت تأخیر در یافتن پول -و پیمانکار- برای ساخت پالایشگاه نفت، با چشم‌انداز نگران‌کننده‌ای مواجه است که شاهد ارسال تمام نفت خام خود از طریق یک خط لوله صادراتی به بندر تانگا در تانزانیا باشد. اوگاندا بر ساخت حداقل یک پالایشگاه نفت با ظرفیت تولید 60 هزار بشکه نفت در روز در اوج اصرار و نیـاز قرار دارد. پـروژه ای کـه دولـت می‌گوید صنایع فرعی همراه با فرصت های شغلی برای جوانان در حال رشد را ایجاد می‌کند. طبق قانون و قراردادهایی که دولت اوگاندا با توتال انرژی فرانسه-TotalEnergies و سینوک چین-Cnooc امضا کرد- اپراتورهای منطقه توسعه Tilenga و منطقه توسعه Kingfisher به ترتیب، نخستین پالایشگاه با حق استفاده از منابع نفتی خود را دارند. با این حال، این حق به این بستگی دارد که این کشور خود یک پالایشگاه نفت داشته باشد. TotalEnergies و Cnooc نیز حق دارند تمام نفت را از طریق خط لوله پیشنهادی، صادر کنند. اوگاندا قرار است تا آوریل 2025 صادرات نفت خود را آغاز کند. در حالی که دولت انتظار دارد در سال 2028 یک پالایشگاه نفت هم داشته باشد. اگرچه بنظر می رسد؛ این جدولِ زمانی کاملا بلندپروازانه باشد؛ کمی‌بیش از یک میلیارد بشکه از نفت کشف شده تجاری است.

شرکت های نفتی از طریق شرکت های محدود خود در نظر دارند تا از طریق خط لوله نفت خام شرق آفریقا، 2212 هزار بشکه از این نفت را روزانه از هویما به بندر تانگا در تانزانیا صادر کنند. در سال آتی (2024)، دولت اوگاندا احتمالاً کارهای اولیه پروژه پالایشگاه نفت، مانند پاکسازی سایت، در Kabaale در ناحیه Buliisa را آغاز خواهد کرد و زمین بیشتری را به عنوان لابی موازی برای یک شریک خصوصی به دست خواهد آورد.

شایان ذکر است  اوگاندا از الجزایر که دارای یک پالایشگاه نفت با بودجه دولتی است، به عنوان شریک در پروژۀ پالایشگاه، درخواست مشارکت و همکاری کرده است. پس از بازدید رئیس جمهور یووری موسونی و تیم وی از الجزایر در مارس 2023، وی برای ساخت و مدیریت انبار محصولات نهایی در بولوبا -که بخشی از پروژه پالایشگاه نفت است- توسط این کشور، ابراز علاقه کرد. پروژه بزرگ احداث خط لوله نفت از اوگاندا به بندر تانگا در تانزانیا و همینطور پروژه احداث پالایشگاه‌های کوچک نفت به مقیاس 60.000 بشکه در این کشور می‌تواند مشوق های حضور شرکت های بزرگ ایرانی توانمند در این بخش ها اعم از بخش خصوصی و دولتی کشور مان در اوگاندا باشد.

 

منابع:

https://theconversation.com/africa - -10 DECEMBER 2023

- https://observer.ug/December 7, 2023