آشنائی با مقدونیه و شرایط کسب و کار و سرمایه گذاری در این کشور

این نوشتار شرایط کلی کشور مقدونیه و فرصت ها و قوانین کسب و کار شرکتهای خارجی در این کشور حوزه بالکان در اروپا را توضیح می دهد. مقدونیه با توجه به وسعت و جمعیتش اقتصاد بزرگی در اروپا محسوب نمیشود. این کشور در طول سالهای گذشته همواره نرخ رشد مقبولی را تجربه کرده است. مهمتر از آن، موفقیت دولت در اتخاذ سیاست های لازم و سازماندهی مطلوب اقتصاد است که موجب شده شاخص های اقتصاد کلان مقدونیه همواره ثابت و در حدی مقبول بماند و به نوعی ثبات و آرامش اقتصادی را بوجود آورد که می تواند مورد توجه فعالین اقتصادی و تجاری و سرمایه گذران خارجی قرار گیرد .

 اطلاعات کلی

 ۱- جغرافیا و آب و هوا

 مقدونیه به عنوان سرزمین اساطیر،  افسانه‌ها، دریاچه‌ها، دره‌ها، کوه‌ها، رودخانه‌ها و تاکستان‌ها شهرت دارد که در بخش مرکزی شبه جزیره بالکان واقع شده است. مقدونیه یک کشور محصور در خشکی است که از شمال با صربستان و کوزوو، از شرق با بلغارستان، از جنوب با یونان و از غرب با آلبانی مرز مشترک دارد. رودخانه "واردار" که از کوه‌های شمال غرب سرچشمه میگیرد بزرگترین رود مقدونیه است و در جنوب در کشور یونان به دریای اژه می ریزد. مقدونیه از نظر استراتژیکی سرزمین کلیدی است که بر سر راه اروپا به خاورمیانه و آسیا واقع شده است.

وسعت این کشور ۲۵۷۱۳ کیلومتر مربع می‌باشد که عمدتا از کوه‌ها و تپه‌های مرتفع و دره‌های عمیق تشکیل شده است. آب و هوای مقدونیه چیزی است مابین آب و هوای مدیترانه ای و آب و هوای قاره ای. در امتداد دره‌های رود واردار و رودخانه "استرومیتسا" هوای مدیترانه ای احساس میشود و در مابقی نواحی هوای قاره ای با تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد و مرطوب جریان دارد.

۲- جمعیت و زبان

براساس آخرین آمار بدست آمده در سال ۲۰۱۰ جمعیت مقدونیه نزدیک به دو میلیون و پنجاه هزار نفر می‌باشد. شهر اسکوپیه پایتخت که بزرگترین شهر کشور است ۶۰۰ هزار نفر جمعیت را در خود جای داده است. مقدون تبارها ۶۶ درصد، آلبان تبار ها ۲۵ درصد، ترک تبار ها ۴ درصد، صرب ها ۲ درصد، روماها ۲ درصد و سایر اقوام ۱ درصد جمعیت را تشکیل می دهند. نزدیک به ۶۶ درصد از مردم این کشور از پیروان کلیسا ارتدوکس می‌باشند، ۳۳ درصد مسلمان و ۱ درصد پیروان مابقی ادیان و مذاهب محسوب می‌شوند. زبان رسمی، مقدونیه ای و زبان دوم آلبانیایی است، اما زبان انگلیسی در وسعتی زیاد به خصوص در بخش اقتصادی و کسب و کار رواج دارد.

۳- زیرساخت ها

۳-1- جاده و راه آهن

جمهوری مقدونیه شمالی از نظر جغرافیایی در موقعیتی قرار گرفته که می‌توان آن را گره مواصلاتی و هاب حمل و نقل منطقه نامید. بسیاری از جاده‌ها و بخصوص جاده‌های ترانزیتی و بزرگراه‌های منطقه از مقدونیه عبور می‌کنند. مهمترین خط جاده ای موجود بزرگراه ۵- E است که از صربستان شروع شده، در خاک مقدونیه امتداد می یابد و نهایتا به بندر تسالونیکی و شهر آتن یونان می رسد. در امتداد همین آزاد راه خط راه آهن نیز ایجاد گردیده و برای حمل و نقل بار و مسافر قابل استفاده است. شبکه جاده ای مقدونیه براساس نیاز های موجود در حال نوسازی است و عملیات مربوطه در بسیاری از بخش ها خاتمه یافته و در معرض بهره برداری قرار گرفته است.

احداث جاده بسیار مهم شرق به غرب که از استانبول در ترکیه شروع می‌شود و سپس به بلغارستان، مقدونیه و آلبانی(بندر "دورس" ساحل دریای آدریاتیک) میرسد، در جریان است. این جاده همراه با خط راه آهن موازی به آن تردد گردشگران اروپا و آسیای صغیر به منطقه را تسهیل و تسریع می‌کند. دولت مقدونیه اعلام کرده که پروژه‌های دیگر را برای ساختن جاده‌های جدید به موازات کریدور های اروپایی ۸ و ۱۰ (به شرح فوق) در دست اجرا دارد.

۳-۲- فرودگاه‌ها

جمهوری مقدونیه شمالی دارای دو فرودگاه بین المللی در اسکوپیه و "اوهرید" می‌باشد که توانایی خدمت رسانی به کلیه هواپیماهای مدرن را دارا هستند. فرودگاه مدرن اسکوپیه توسط شرکت "تاو" ترکیه ساخته شده و مدیریت آن نیز به مدت ۲۰ سال به آن شرکت واگذار گردیده است. هواپیماهای تمامی‌ شرکت های هوایی معتبر بین المللی مانند هواپیمای اتریش، ترکیش ایرلاین، آدریا ایرویز، شرکت هوانوردی یات، ویز ایر، هواپیمایی کرواسی، فلای دبی، پگاسوس و غیره به صورت مستقیم و غیر مستقیم از فرودگاه اسکوپیه به کلیه شهرهای مهم اروپا درحال تردد می‌باشد. مطابق برخی آمارها، فرودگاه اسکوپیه سالانه نزدیک به ۲ میلیون مسافر را جابجا میکند. فرودگاه "سنت پل" اوهرید کوچکتر است و ظرفیت خدمت رسانی به یک هزار هواپیما و ۶۰ هزار مسافر در سال را دارد. هدف اصلی از تاسیس این فرودگاه توسعه صنعت گردشگری در اوهرید بوده است.

۳-۳- ارتباطات

سیستم تلفن مقدونیه دیجیتالی و مدرن است. مهمترین شرکت خدمات تلفن "ماکدونسکی تله کوم" مرتبط با تله کوم آلمان می‌باشد. خدمات تلفن همراه هم توسط شرکت های "ویپ" (بخشی از تله کوم اتریش) و "تی موبایل" ( بخشی از تله کوم آلمان)  ارائه می‌گردد. تاکنون نزدیک به ۱.۵ میلیون خط موبایل در اختیار مردم قرار گرفته است. خدمات اینترنت هم توسط ماکدونسکی تله کوم عرضه می‌گردد. حدود ۷۵ درصد خانوار ها و ۹۴ درصد از شرکت ها به اینترنت دسترسی دارند و استفاده از اینترنت با پهنای باند بالا ۹۷ درصد و اینترنت موبایلی ۶۰ درصد می‌باشد. در مقدونیه استفاده از کارت های بانکی رواج فراوان دارد و اکثر قریب به اتفاق واحد های خرده فروشی این امکان را در اختیار مشتریان قرار می دهند. بانک ها نیز ضمن پشتیبانی کامل از این سرویس، امکان انجام عملیات بانکی بصورت آنلاین را هم فراهم ساخته اند.

4- واحد پول

واحد رسمی‌پول "دنار" مقدونیه است که در سکه‌های ۱، ۲، ۵، ۱۰ و ۵۰ دناری و اسکناس های ۱۰، ۵۰ ، ۱۰۰ ،۵۰۰ ، ۱۰۰۰، ۲۰۰۰ و ۵۰۰۰ دناری مورد استفاده قرار می‌گیرد. نرخ برابری دنار با یورو ۶۱.۵ و با دلار ۵۵.۳  می‌باشد.

5- نیروی کار

براساس آمار مرکز آمار مقدونیه در سال ۲۰۱۵، تعداد ۹۵۴۹۲۳ نفر نیروی کار در این کشور وجود داشته است. این رقم برای سال ۲۰۱۷،  ۹۵۵۶۹۹ نفر ثبت شده است. در حال حاضر نرخ بیکاری ۱۸ درصد می‌باشد. عزیمت نیروهای کار و بخصوص جوانان مقدونیه به کشور های غرب اروپا با هدف کسب درآمد بیشتر یکی از معضلات حال حاضر مقدونیه می‌باشد. در عین حال، نیروهای کار موجود عمدتا ماهر و دارای تحصیلات هستند. متوسط دستمزد در مقدونیه بطور چشمگیر پایین تر از متوسط دستمزد در غرب اروپا می‌باشد. این نرخ به موجب آمار های دولتی در ابتدای سال ۲۰۱۷ به میزان ۲۲۴۴۵ دنار یا ۳۶۶ یورو بوده است.

6- نظام سیاسی

مقدونیه یک جمهوری است و اخیرا نام خود را به "جمهوری مقدونیه شمالی" تغییر داده است. اولین انتخابات چندحزبی سراسری در این کشور در سال ۱۹۹۱ برگزار گردیده و قانون اساسی اش در ۱۷ نوامبر ۱۹۹۱ به تصویب رسیده است. رئیس جمهور، بالاترین مقام رسمی‌کشور محسوب می‌شود و فرمانده کل نیروهای مسلح می‌باشد. وی از طریق انتخابات سراسری و برای مدت ۵ سال انتخاب می‌گردد. رئیس جمهور فعلی آقای "استوو پنداروفسکی" از حزب "اتحادیه سوسیال دموکرات" است. پارلمان مقدونیه ۱۲۰ کرسی دارد و نمایندگان آن به مدت ۴ سال از طریق رای گیری عمومی انتخاب می‌گردند. نخست وزیر، رئیس دولت و رئیس قوه مجریه است و با گرفتن رای اعتماد اکثر نماینده‌های پارلمان به این سمت دست می یابد. نخست وزیر فعلی آقای "زوران زائو" از حزب "اتحادیه سوسیال دموکرات" است. مقدونیه دارای ۸۴ منطقه شهری نیز هست که شوراهای شهر و شهرداران آنها را اداره می‌کنند و هر ۴ سال یک بار پس از انجام انتخابات محلی ترکیبشان مشخص می‌گردد.

7- مقدونیه، اتحادیه اروپا و ناتو

سالهاست که الحاق یورو آتلانتیکی به عنوان اولویت نخست در دستور کار سیاست خارجی مقدونیه شمالی قرار گرفته است. این کشور در سال ۲۰۰۵ موقعیت نامزدی عضویت در اتحادیه اروپا را حائز شده است. در سال ۲۰۰۸ نیز در اجلاس سران ناتو آمادگی این اتحادیه نظامی‌برای پذیرش مقدونیه به عنوان عضو رسما اعلام گردیده است. ولی از آن زمان تا سال گذشته (۲۰۱۸) نظر مخالف یونان مانع الحاق مقدونیه به این دو نهاد گردیده است. یونان در این سال ها مدعی بوده که نام مقدونیه به دلیل اشتراک و همسانی با استان شمالیش و مطامع ارضی که می‌تواند به بار آورد می‌بایست تغییر کند. از آن زمان مقدونیه درگیر چانه زنی و مذاکره با آتن بوده است. در ژوئن سال پیش مذاکرات دو کشور به نتیجه رسید و با تغییر نام مقدونیه به مقدونیه شمالی، یونان وتوی خود را از الحاق اسکوپیه به ناتو و اتحادیه اروپا برداشت. در حال حاضر این کشور مراحل پایانی عضویت در ناتو را می‌گذراند و در تلاش برای شروع مذاکرات پیوستن به اتحادیه اروپاست. مقدونها اعتقاد دارند با ادغام در این دو مجموعه سطح بالایی از امنیت را از طریق ناتو تامین و امکان استفاده از منابع مالی اتحادیه اروپا برای توسعه اقتصادی کشور را بدست خواهند آورد.

8- اقتصاد مقدونیه

مقدونیه با توجه به وسعت و جمعیتش اقتصاد بزرگی در اروپا محسوب نمیشود. این کشور در طول سالهای گذشته همواره نرخ رشد مقبولی را تجربه کرده است. مهمتر از آن، موفقیت دولت در اتخاذ سیاست های لازم و سازماندهی مطلوب اقتصاد است که موجب شده شاخص های اقتصاد کلان مقدونیه همواره ثابت و در حدی مقبول بماند و به نوعی ثبات و آرامش اقتصادی را بوجود آورد . بوجود آوردن یک نظام بانکی حرفه ای و قوی در حد استانداردهای اروپای غربی از دیگر موفقیت های مقدونیه در سال های اخیر بوده است.

جدول زیر با ارائه آمار مربوط به شاخص های اصلی اقتصادی تصویر مناسبی از مقدونیه بدست می دهد:

	تولید ناخالص داخلی میلیارد یورو	نرخ رشد سالانه	تورم درصد	نرخ بیکاری درصد	تجارت میلیارد یورو	تراز تجاری میلیارد یورو	صادرات میلیارد یورو	واردت میلیارد یورو
۲۰۱۷	10.1	0.2	1.4	22	11.83	1.8-	5	6.8
۲۰۱۶	9.8	2.8	0.2-	23.7	11.55	1.97-	4.78	6.75
۲۰۱۵	9.1	3.9	0.3-	26	9.82	1.8-	4	5.8

 

9- موافقتنامه‌های تجاری

جمهوری مقدونیه شمالی تاکنون اقدام به انعقاد موافقتنامه‌های تجارت آزاد با "اتحادیه اروپا" و تجارت ترجیحی، با "مجمع تجارت آزاد اروپا"(افتا)، "منطقه اروپای مرکزی" (سفتا) و کشورهای اوکراین و ترکیه نموده و به این ترتیب امکان دسترسی به یک بازار 635 میلیون نفری را برای خود فراهم ساخته است. مقدونیه از سال ۲۰۰۳ به عضویت سازمان جهانی تجارت درآمده است. این کشور در سال ۲۰۰۱ "موافقتنامه ثبات و اتصال" و "موافقتنامه تجارت" را با اتحادیه اروپا امضاء و تعرفه تجاری کالاهای صنعتی و کشاورزی با آنها را حذف کرده است. براساس توافقنامه سال ۲۰۰۰ با "افتا"، مقدونیه از تعرفه‌های ترجیحی کشور های سوئیس، نروژ، ایسلند و لیختن ­اشتاین بهره مند شده است. موافقتنامه سال ۲۰۰۷ با "سفتا" نیز در کنار اسناد منعقده با اوکراین و ترکیه، علاوه بر این دو کشور امکان تجارت آزاد با آلبانی، بوسنی و هرزگوین، کرواسی، مولداوی، مونته نگرو، کوزوو و صربستان  را به آنها داده است.

 

 فرصت های کسب و کار شرکت های خارجی در مقدونیه

 ۱. حفاظت از سرمایه گذاری‌های خارجی

۱-۱- رویه ملی و رویه ترجیحی

قانون اساسی مقدونیه تصریح دارد که کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی و یا شرکت های تجاری ثبت شده در یک کشور خارجی هنگام فعالیت اقتصادی در مقدونیه از حقوق یکسان و برابر با اشخاص بومی‌بهره مند می‌باشند. این اصل شامل کلیه اشکال و نهادهای حقوقی و اقتصادی درگیر کسب و کار در مقدونیه می‌شود.

براساس "قانون شرکت های تجاری"، شرکت ها و صاحبان سرمایه خارجی می‌بایست براساس شرایط پیش بینی شده در قانون عمل کنند و در فعالیت هایشان به مانند شهروندان و نهاد های حقوقی مقدونیه با آنها رفتار خواهد شد، مگر آنکه خلاف این امر در یک توافقنامه بین المللی یا قانون تنظیم نوع فعالیت شرکت های خارجی تصریح شده باشد.

در حالت انعقاد قرارداد دوجانبه با یک کشور خارجی اتباع و شرکت های تابع آن کشور از رفتار ترجیحی  مندرج در آن قرار داد بهره مند خواهند بود.

۲-۱ - حفاظت از سرمایه گذاری

جمهوری مقدونیه شمالی با بیش از ۳۸ کشور دنیا موفقتنامه تشویق و حمایت متقابل  از سرمایه گذاری امضا کرده است. چنین موافقتنامه‌هایی در سال ۲۰۰۰ با جمهوری اسلامی ایران نیز امضا گردیده است. مقدونیه عضو "کنوانسیون حل و فصل اختلافات تجاری بین دولت ها و اتباع سایر کشورها" نیز می‌باشد.

۳ـ۱ شیوه‌های تشویق کار و کسب های خارجی

جمهوری مقدونیه شمالی مالیاتی به میزان ۱۰ درصد از درآمد اشخاص و بنگاه‌های اقتصادی اخذ می‌کند. این کشور نظام مالیاتی منحصر به فردی دارد که به موجب آن، مالیات بر سود بنگاه‌ها تنها در زمان توزیع محصول یا کالا دریافت می‌شود و به این ترتیب به کالا های توزیع نشده مالیات تعلق نمیگیرد.

علاوه بر این به موجب "قانون مناطق ویژه صنعتی ـ تکنولوژیکی" :

ـ شرکت هایی که در این مناطق سرگرم فعالیت اقتصادی باشند تا ۱۰ سال از مالیات بر سود معافند.

ـ برخی معافیت های مالیات بر ارزش افزوده نیز برای فعالیت تجاری مربوط به واردات اقلام مورد نیاز در این مناطق در نظر گرفته شده است.

ـ کلیه کارگران و پرسنل شرکت های مشغول فعالیت در این مناطق تا ۱۰ سال از پرداخت مالیات بر حقوق و دستمزد معاف می‌باشند.

ـ در خصوص هزینه‌های مربوط به ساخت و ساز کارخانه یا سایت مربوطه و یا هزینه‌های آب، فاضلاب، گرمایش، گاز، برق و .... در مناطق ویژه نیز معافیت از پرداخت هزینه‌های گمرکی در نظر گرفته شده است.

۴ـ۱ انواع سرمایه گذاری‌های خارجی

به موجب "قانون تبادلات خارجی" سرمایه گذاری مستقیم به آن نوع از سرمایه گذاری گفته می‌شود که هدف آن، برقراری پیوند های اقتصادی پایدار و مدیریت یک شرکت خارجی با سرمایه یک سرمایه گذار  باشد. سرمایه گذاری مستقیم دارای اشکال مشروحه زیر می‌باشد:

* تاسیس یک شرکت، اخذ مالکیت کامل یا ایجاد شعبه و افزایش سرمایه آن

* مشارکت مالی در یک شرکت تجاری، مشروط به تامین بیش از ۱۰ درصد سرمایه و در اختیار گرفتن بیش از ۱۰ درصد حق رای آن

* اعطای وام بلند مدت حداقل ۵ ساله با هدف در اختیار گرفتن مالکیت کامل یک شرکت تجاری

* اعطای وام بلند مدت حداقل ۵ ساله جهت ایجاد پیوند کاری با تعدادی از شرکت های مربوطه