تاثیر توسعه پروژه‌های جاده‌ای و راه‌آهن قزاقستان بر اقتصاد این کشور و اقتصاد حمل‌ونقل بین‌المللی
قزاقستان بزرگترین کشور محصور در خشکی جهان می‌باشد که در چهارراه راهبردی مسیرهای تجاری اوراسیا واقع شده است. امسال، این کشور دو پروژه بزرگ زیرساختی را آغاز کرد: راهگذر ریلی ترانس‌قزاقستان و بزرگراه جدید مرکز-غرب که پایتخت را به مناطق غربی قزاقستان متصل خواهد کرد.
بزرگراه مرکز-غرب به طول 865 کیلومتر، دسترسی مستقیم به راهگذر میانی (TITR) را فراهم می‌کند.[1] این مسیر با عبور از شهرهای آرکالیک، تورگای و ایرگیز، فاصله تا غرب قزاقستان را بیش از ۵۶۰ کیلومتر (حدود ۳۵۰ مایل) کاهش می‌دهد. انتظار می‌رود که این بزرگراه، ارتباطات بین‌استانی را بهبود ببخشد، ظرفیت شبکه حمل و نقل را افزایش دهد و نقش قزاقستان را به عنوان یک محور ترانزیت بین‌المللی تقویت کند.
بر اساس اظهارات مقصد قَلی‌اکبروف، معاون وزیر حمل و نقل قزاقستان، ساخت و ساز هنوز در مراحل اولیه خود است، تعمیرات بخش آستانه-کورگالژین-قره‌ژار در حال حاضر توسط بانک توسعه قزاقستان تأمین مالی می‌شود و تکمیل آن برای سال ۲۰۲۶ برنامه‌ریزی شده است. وی گفت: «بخش‌های باقیمانده هنوز در مرحله طراحی هستند و تأمین مالی در حال انجام است. امسال قصد داریم مطالعات امکان‌سنجی بخش‌های آسفالت‌نشده را تکمیل کنیم، اسناد پروژه را برای بخش‌های آرکالیک-اگیندیکول و ایرگیز-تورگای تصویب کنیم و مشارکت‌های دولتی-خصوصی را برای جذب سرمایه‌گذاری بررسی کنیم».
این پروژه همچنین شامل زیرساخت‌های مدرن کنارجاده‌ای از جمله مراکز لجستیکی در آرکالیک و ایرگیز، پمپ‌بنزین، کافه، هتل و یک سیستم نظارت و کنترل هوشمند ترافیک نیز هست. قَلی‌اکبروف تأکید کرد:«همچنین معرفی تعدادی از راه‌حل‌های نوآورانه و سازگار با محیط‌زیست مانند تأسیسات تصفیه آب‌های سطحی، روشنایی LED کم‌مصرف و استفاده از مواد بازیافتی، مهم است. الزامات زیست‌محیطی نیز درنظرگرفته خواهد شد. از جمله حفظ مسیرهای مهاجرت حیوانات با استفاده از راه‌حل‌های سازگار با محیط زیست مانند گذرگاه‌های زیرزمینی و پل‌های سازگار با محیط‌زیست»
اما با وجود مزایای قابل‌توجه، این پروژه با چالش‌هایی روبرو است. از جمله موارد جدی می‌توان به تأمین مالی، شرایط پیچیده زمین، محدودیت‌های فصلی و تراکم کم جمعیت در بخش‌هایی از مسیر اشاره کرد که بر قابلیت تجاری آن تأثیر می‌گذارند. قَلی‌اکبروف افزود: «این جاده به سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی نیاز دارد، به ویژه برای ساخت بخش‌های جدید که برخی از آنها از مناطق صعب‌العبور عبور می‌کنند. همچنین لازم است فصل کوتاه ساخت و ساز در مناطق شمالی و مرکزی کشور در نظر گرفته شود». به گفته وی، این بزرگراه با در نظر گرفتن آب و هوای محلی طراحی شده است. الگوهای آب و هوایی قاره‌ای قزاقستان، نوسانات شدید دما، مناطق استپی و نیمه بیابانی، مطالعات هیدرولوژیک، تدابیر پیشگیری از فرسایش و الزامات دقیق محیط‌زیست در نظر گرفته شده است.
پس از تکمیل، انتظار می‌رود بزرگراه مرکز-غرب، ترافیک بار را به 5 تا 6 میلیون تن در سال افزایش دهد، زمان تحویل بین مرکز و غرب قزاقستان را 30 تا 40 درصد کاهش دهد، ترافیک را به این مسیر کوتاه‌تر و مقرون به صرفه‌تر هدایت کند و جریان‌های ترانزیت را گسترش دهد. این پروژه با فرض بودجه ثابت و پایبندی به جدول زمانی به طور آزمایشی برای تکمیل در سال 2029 برنامه‌ریزی شده است.
فراتر از بهبود ارتباطات حمل و نقل داخلی، بزرگراه مرکز-غرب قرار است به بخش مهمی از طرح TITR تبدیل شود و مسیری کوتاه‌تر و مطمئن‌تر را به بنادر قزاقستان در دریای خزر، آکتائو و کوریک، فراهم کند. این امر باعث تسریع ترانزیت، افزایش حجم بار و کاهش هزینه‌های لجستیکی برای حمل‌کنندگان داخلی و بین‌المللی خواهد شد.[2]
راه‌آهن:
از مرز چین تا بنادر دریای خزر، قزاقستان در حال ساخت راهگذر راه‌آهن سراسری است. این پروژه شامل ساخت بخشی ۳۶۶ کیلومتری از مویینتی تا قیزیلژار به عنوان امتداد خط دوستیک-موینتی و همچنین نوسازی تقریباً ۱۶۰۰ کیلومتر از خطوط راه‌آهن موجود است.
شرکت راه‌آهن قزاقستان (KTZ) با تأمین وام ۵۹۰ میلیون دلاری از طریق توافق سه‌ساله با دو بانک بزرگ بین‌المللی، توسعه کریدور راه‌آهن ترانس‌قزاقستان را تسریع کرده است. علاوه بر این، بخشی از این تأمین مالی برای تأمین مالی مجدد وام‌های موجود استفاده خواهد شد که فشار بدهی را کاهش داده و ثبات مالی را افزایش می‌دهد. این تخصیص سرمایه از رشد پایدار در بخش لجستیک پشتیبانی می‌کند. در نیمه اول سال 2025، گردش مالی بار در سراسر شبکه راه‌آهن اصلی ملی به 103.9 میلیارد تن-کیلومتر شامل 48 میلیارد تن برای صادرات و 11.5 میلیارد تن برای واردات رسید. درآمد حاصل از عملیات حمل بار 694.67 میلیون دلار بود، در حالی که هزینه‌ها تقریباً 626.1 میلیون دلار بود که حاشیه سود مناسبی را نشان می‌دهد. طبق اعلام وزارت حمل و نقل قزاقستان، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های راه‌آهن می‌تواند تا سال ۲۰۳۵ تا ۱۰ میلیارد دلار تأثیر اقتصادی داشته باشد. [3] این امر اهمیت راهبردی این مسیر ریلی و جاه‌طلبی قزاقستان برای تبدیل شدن به محور لجستیکی کلیدی در اوراسیا را برجسته می‌کند.
این راه‌آهن به عنوان یک کریدور کانتینری تخصصی عمل خواهد کرد و فناوری‌های مدرنی مانند سکوهای دوطبقه و لوکوموتیوهایی که با گاز طبیعی مایع کار می‌کنند را مورد استفاده قرار داده و کارایی و عملکرد زیست‌محیطی را بهبود می‌بخشد.
بنابر ارزیابی شرکت ملی راه‌آهن قزاقستان (تمیرژولی)، این پروژه باعث کاهش ازدحام در مسیرهای موجود، کاهش زمان ترانزیت چین-اروپا، بهبود دسترسی به صنایع زغال‌سنگ و متالورژی و افزایش ظرفیت خط خواهد شد.
این پروژه عظیم همچنین نیاز به هماهنگی نزدیک با کشورهای شریک مانند چین، آذربایجان، گرجستان و ترکیه دارد. در سال ۲۰۲۲، این کشورها یک نقشه‌راه مشترک 2027-2022 را برای رفع گلوگاه‌های زیرساختی و افزایش ظرفیت راهگذر میانی (TITR) امضا و عملیات در طول مسیر را هماهنگ کردند. از طرف قزاقستان، پروژه‌های پشتیبانی بزرگی مانند ساخت خط دوم در خط دوستیک-موینتی، خرید سکوهای کانتینری و لوکوموتیو، گسترش بنادر آکتائو و کوریک و توسعه ترمینال‌های لجستیکی جدید در امتداد مسیر ترانس خزر در حال انجام است. در درازمدت، انتظار می‌رود کریدور راه‌آهن ترانس‌قزاقستان به یک حلقه کلیدی در افزایش پتانسیل ترانزیت قزاقستان و افزایش حجم بار به اروپا، روسیه، قفقاز جنوبی و ترکیه از طریق راهگذر میانی تبدیل شود.
به طور کلی، این دو پروژه ملی بزرگ با ایجاد شغل، حمایت از توسعه کسب و کار، کاهش هزینه‌های لجستیکی و بهبود خدمات حمل و نقل، تأثیر عمیقی بر اقتصاد استان‌های قزاقستان خواهند داشت. بزرگراه مرکز-غرب و راهگذر راه‌آهن ترانس-قزاقستان می‌تواند نقش قزاقستان را به عنوان محور حمل و نقل و لجستیک اوراسیای مرکزی و متعاقباً جایگاه این کشور را در حلقه اتصال چین-اروپا تقویت کند.
[1] Available at:
https://astanatimes.com/2025/06/kazakhstan-launches-construction-of-center-west-highway-to-boost-connectivity/
[2] Available at:
https://timesca.com/analysis-how-kazakhstans-new-road-and-rail-projects-are-boosting-the-economy/
[3] Available at:
https://www.railway.supply/en/development-of-the-trans-kazakhstan-railway-corridor-accelerates/