تفاوت حقوق بازنشستگی در صربستان و کشورهای اروپایی

گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد که حقوق بازنشستگی در اروپا با نابرابری‌های چشمگیری روبروست. در حالی که کشورهای شمال اروپا مانند نروژ و دانمارک بالاترین میانگین مستمری را دارند، صربستان در کنار سایر کشورهای نامزد عضویت در اتحادیه اروپا، با میانگین ۳۴۸۶ یورو در سال، جزو کشورهایی با پایین‌ترین حقوق بازنشستگی است. این تفاوت‌ها نشان‌دهنده شکاف عمیق اقتصادی بین شرق و غرب اروپا است. علاوه بر این، زنان بازنشسته در سراسر اروپا، از جمله صربستان، نسبت به مردان در معرض خطر فقر بیشتری قرار دارند.

بر اساس گزارش «نگاهی به بازنشستگی 2023» سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، حقوق بازنشستگی منبع اصلی درآمد برای سالمندان در اروپا محسوب می‌شود. در بسیاری از کشورهای اروپایی، پرداخت‌های دولتی مانند مستمری‌های بازنشستگی و مزایای اجتماعی بیش از 70 درصد درآمد ناخالص خانوارهای سالمند را تشکیل می‌دهند و در برخی موارد این سهم به بیش از 80 درصد می‌رسد.

داده‌های یورواستات نشان می‌دهد که در سال 2022، متوسط هزینه سالانه برای هر دریافت‌کننده مستمری بازنشستگی در اتحادیه اروپا 16,138 یورو بوده است که معادل تقریباً 1,345 یورو در ماه است. در میان کشورهای اتحادیه اروپا، این مقدار از 3,611 یورو در بلغارستان تا 31,385 یورو در لوکزامبورگ متغیر بوده است. با در نظر گرفتن کشورهای عضو انجمن تجارت آزاد اروپا (EFTA) و کشورهای نامزد عضویت در اتحادیه اروپا، این دامنه از 1,648 یورو در آلبانی تا 35,959 یورو در ایسلند گسترش می‌یابد.

در دو کشور نوردیک، نروژ و دانمارک، متوسط مستمری سالانه بازنشستگی از 30,000 یورو فراتر رفته است. همچنین، در سوئد (22,436 یورو) و فنلاند (21,085 یورو)، این مبلغ به‌طور قابل‌توجهی بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا است.

کشورهای نامزد عضویت در اتحادیه اروپا، به‌ویژه آلبانی (1,648 یورو)، ترکیه (2,942 یورو)، بوسنی و هرزگوین (3,041 یورو)، صربستان (3,486 یورو) و مونته‌نگرو (3,962 یورو)، پایین‌ترین متوسط مستمری‌های بازنشستگی را دارند. مونته‌نگرو اندکی بالاتر از بلغارستان قرار دارد، اما این تفاوت بسیار ناچیز است. این ارقام سالانه هستند و نشان‌دهنده شکاف عمیق بین بالاترین و پایین‌ترین مستمری‌ها در کشورهای اروپایی می‌باشند.
چهار اقتصاد بزرگ اتحادیه اروپا، یعنی ایتالیا (19,589 یورو)، فرانسه (18,855 یورو)، اسپانیا (18,100 یورو) و آلمان (17,926 یورو)، همگی مستمری‌هایی بالاتر از میانگین اتحادیه اروپا ارائه می‌دهند و به‌ترتیب در رده‌های بالای جدول قرار دارند.

داده‌های مستمری‌های بازنشستگی نشان‌دهنده شکاف آشکار بین شرق و غرب اروپا است. کشورهای اروپای غربی و نوردیک مستمری‌های به‌مراتب بالاتری ارائه می‌دهند. کشورهای جنوب اروپا به‌طور کلی وضعیت بهتری نسبت به کشورهای شرق اروپا دارند، اما همچنان از کشورهای شمال اروپا عقب‌تر هستند. پایین‌ترین مستمری‌ها در کشورهای بالکان و اعضای شرقی اتحادیه اروپا، به‌ویژه کشورهای نامزد عضویت در این اتحادیه، مشاهده می‌شود.

نابرابری‌های مستمری‌های بازنشستگی در صورت اندازه‌گیری بر اساس استاندارد قدرت خرید (PPS) به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد. در اتحادیه اروپا، نسبت بین بالاترین و پایین‌ترین متوسط مستمری بازنشستگی در مقادیر اسمی 8.8 است، اما این نسبت در استاندارد PPS به 3.5 کاهش می‌یابد که نشان‌دهنده تفاوت در هزینه‌های زندگی در کشورهای مختلف است.

در اتحادیه اروپا، متوسط هزینه به ازای هر دریافت‌کننده مستمری بر اساس PPS از 5,978 در اسلواکی تا 21,162 در اتریش متغیر است. با احتساب کشورهای خارج از اتحادیه اروپا، پایین‌ترین مقدار در آلبانی3,019 PPS  ثبت شده است. ترکیه با 8,128 PPS عملکرد بهتری نسبت به چندین کشور عضو اتحادیه اروپا دارد.

بر اساس داده‌های سال 2022، متوسط حقوق بازنشستگی (بر حسب یورو) تنها در سه کشور نسبت به سال 2021 کاهش یافت و این کاهش کمتر از 5 درصد بود. این کشورها شامل ترکیه، ایرلند و یونان بودند. در ترکیه، کاهش ارزش پول ملی به‌طور قابل‌توجهی بر ارزش یورویی حقوق بازنشستگی تأثیر گذاشت. در مقابل، بلغارستان با رشد چشمگیر 33 درصدی، بالاترین افزایش حقوق بازنشستگی را تجربه کرد و جمهوری چک با 16 درصد رشد در جایگاه بعدی قرار گرفت. همچنین، کشورهای لتونی، لیتوانی، مونته‌نگرو و رومانی شاهد افزایش بیش از 10 درصدی حقوق بازنشستگی بودند.

حقوق بازنشستگی سنی، پرداخت‌های دوره‌ای هستند که با هدف تأمین درآمد برای افراد پس از رسیدن به سن قانونی یا استاندارد بازنشستگی یا حمایت از درآمد سالمندان طراحی شده‌اند.

بر اساس «گزارش کفایت مستمری بازنشستگی 2024» که به‌طور مشترک توسط کمیسیون اروپا و کمیته حمایت اجتماعی تهیه شده است، کشورهای اتحادیه اروپا تلاش‌های بیشتری برای حفظ کفایت حقوق بازنشستگی انجام داده‌اند، اما این موضوع در آینده همچنان با چالش‌هایی مواجه خواهد بود. پیش‌بینی می‌شود که نرخ جایگزینی درآمد حاصل از حقوق بازنشستگی (نسبت حقوق بازنشستگی به درآمدهای پیش از بازنشستگی) در طول چهار دهه آینده کاهش یابد.

از سال 2019، خطر فقر و محرومیت اجتماعی در میان سالمندان در اتحادیه اروپا رو به افزایش بوده است که عمدتاً به دلیل رشد فقر نسبی است. در سال 2022، بیش از یک‌پنجم افراد بالای 65 سال در اتحادیه اروپا، یعنی حدود 18.5 میلیون نفر، در معرض خطر فقر یا محرومیت اجتماعی قرار داشتند. این افزایش ناشی از رشد نرخ فقر و پیری جمعیت است. در بسیاری از مناطق اروپا، درآمدهای بازنشستگی به‌مراتب کمتر از درآمدهای پیش از بازنشستگی است، که این شکاف، حفظ استاندارد زندگی قبلی را برای بسیاری از سالمندان پس از خروج از بازار کار دشوار می‌کند.

گزارش مذکور نشان می‌دهد که زنان سالمند در تمامی‌کشورهای اتحادیه اروپا در مقایسه با مردان با خطر بیشتری از فقر مواجه هستند. به‌طور متوسط، زنان در اتحادیه اروپا 26.1 درصد کمتر از مردان حقوق بازنشستگی دریافت می‌کنند و 5.3 درصد از زنان اصلاً مستمری بازنشستگی دریافت نمی‌کنند. این نابرابری‌ها ریشه در تفاوت‌های جنسیتی در دستمزدها، سوابق شغلی کوتاه‌تر یا متناوب، و همچنین گرایش بیشتر زنان به مشاغل پاره‌وقت دارد.

• دولت صربستان تصمیم گرفت حقوق بازنشستگی را از اول دسامبر 2024 به میزان 10.9 درصد افزایش دهد، برخلاف رویه معمول که این افزایش از ژانویه اعمال می‌شد. با این افزایش، متوسط حقوق بازنشستگی از 45,719 دینار (اکتبر 2024) به حدود 50,700 دینار در دسامبر 2024 رسید. با این حال، با توجه به تورم و افزایش هزینه‌های زندگی، این افزایش 4,600 دیناری (تقریباً 39 یورو) برای بسیاری از بازنشستگان کافی نیست، به‌ویژه با توجه به اینکه 60 درصد بازنشستگان با حقوقی کمتر از خط فقر زندگی می‌کنند.
• از ژانویه 2025، محدودیت سنی برای بازنشستگی زنان به 63 سال و 10 ماه افزایش یافته است (از 63 سال و 8 ماه در سال 2024). این تغییر بخشی از اصلاحات قانون بیمه بازنشستگی و از کارافتادگی در سال 2014 است که به‌تدریج سن بازنشستگی زنان را تا سال 2032 به 65 سال (هم‌تراز با مردان) افزایش می‌دهد. همچنین، بازنشستگی زودهنگام همچنان با جریمه 0.34 درصد کاهش برای هر ماه قبل از سن 65 سال (یا 63 سال و 10 ماه برای زنان در 2025) اعمال می‌شود، با حداکثر کاهش 20.4 درصد می‌باشد.
• در صربستان، حقوق بازنشستگی ملی به ورزشکاران و هنرمندان اعطا می‌شود. در حال حاضر، 571 ورزشکار حقوق بازنشستگی ملی دریافت می‌کنند که بین یک تا سه برابر میانگین حقوق خالص (حدود 100,170 دینار در ماه مه 2024) است. برای هنرمندان، این حقوق کمی‌بیش از 70,000 دینار است. ورزشکاران واجد شرایط شامل کسانی هستند که در المپیک، پارالمپیک یا مسابقات جهانی مدال کسب کرده‌اند، این هنرمندان بر اساس تصمیم وزارت فرهنگ انتخاب می‌شوند.
• در ژوئیه 2024، متوسط حقوق بازنشستگی در صربستان 45,709 دینار بود که تنها 45.6 درصد از متوسط حقوق خالص (100,170 دینار) را تشکیل می‌داد. این نسبت برای بازنشستگان کشاورزی (20.7 درصد) و مشاغل آزاد (44.5 درصد) حتی پایین‌تر است. بیش از یک میلیون و 76 هزار بازنشسته (65 درصد کل بازنشستگان) حقوقی کمتر از 50,000 دینار دریافت می‌کنند و 580,000 نفر کمتر از 30,000 دینار دارند، با توجه به اینکه سبد مصرفی حداقلی در صربستان 53,518 دینار است، بسیاری از بازنشستگان قادر به تأمین نیازهای اولیه نیستند، که این موضوع خطر فقر و محرومیت اجتماعی را تشدید می‌کند.

 

منبع: پایگاه اینترنتی نین مورخ 30/05/2025

https://www.nin.rs/ekonomija/vesti/78908/kolike-su-penzije-u-evropi