وضعیت اشتغال در صنعت گردشگری بلغارستان
وضعیت اشتغال در بخش گردشگری بلغارستان در سال‌های اخیر روندی مثبت داشته و این صنعت به یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشور تبدیل شده است. بر اساس گزارش سازمان گردشگری بلغارستان، در ۹ ماه نخست سال جاری میلادی، صنعت گردشگری این کشور با ۵ درصد رشد همراه بوده است. این رشد به جذب حدود ۳.۷ میلیون گردشگر بین‌المللی منجر شده که عمدتاً از کشورهای آلمان، انگلیس، روسیه، صربستان، مونته‌نگرو، یونان و مقدونیه بوده‌اند.
درآمد حاصل از این گردشگران بالغ بر ۱.۵۵۷ میلیارد دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵.۴۵ درصد افزایش داشته است. رشد صنعت گردشگری تأثیر مستقیمی‌بر بازار کار بلغارستان داشته است. بخش‌هایی مانند هتلداری، رستوران‌ها، حمل‌ونقل، خدمات گردشگری و صنایع دستی از جمله حوزه‌هایی هستند که با افزایش تقاضا مواجه شده‌اند. بر اساس گزارش‌ها، کارگران در هتل‌ها و رستوران‌ها از جمله مشاغل مورد نیاز در بلغارستان هستند. همچنین، کمبود نیروی کار در صنعت فرآوری از جمله پوشاک، نوشیدنی، غذا و تنباکو نیز وجود دارد. گرچه صنعت گردشگری بلغارستان در حال رشد است و این رشد به افزایش فرصت‌های شغلی در بخش‌های مختلف منجر شده است اما با توجه به کمبود نیروی کار، فرصت‌های مناسبی برای افراد دارای مهارت‌های مرتبط و تسلط به زبان‌های خارجی وجود دارد.
وضعیت اشتغال در بخش گردشگری
در بلغارستان، طی 5 سال گذشته، تعداد شاغلان در بخش گردشگری نزدیک به 20 درصد کاهش یافته است، در حالی که تعداد مراکز اقامتی در همین مدت بیش از 10 درصد افزایش یافته است. این بدان معناست که تعداد کمتری از کارگران به تعداد بیشتری از اماکن خدمات ارائه می‌دهند.
در بازه زمانی 2019 تا 2024، تعداد شاغلان در بخش "هتلداری و رستوران‌داری" در کشور از 182.6 هزار نفر به 147.5 هزار نفر کاهش یافته است که نشان دهنده کاهش 19.2 درصدی در این دوره است. در همین مدت، تعداد مراکز اقامتی 10.5 درصد افزایش یافته است و تعداد شب‌های اقامت 1.8 درصد افزایش یافته است. بیشترین رشد در تعداد مراکز اقامتی و شب‌های اقامتی در هتل‌های 4 و 5 ستاره مشاهده می‌شود - رشدی معادل 18.4 درصد در تعداد مراکز و 14.6 درصد در شب‌های اقامتی بوده است.
براساس داده‌های موسسه ملی آمار «بیشترین کاهش در اشتغال مربوط به کارکنان زیر 34 سال است که اشتغال در آنها طی این مدت 35.5 درصد کاهش یافته است».در خصوص هزینه‌های نیروی کار باید خاطرنشان کرد که رشد حقوق ناخالص در بخش "هتلداری و رستوران‌داری" در 5 سال گذشته به نزدیک 95 درصد رسیده است که از میانگین رشد حقوق در بلغارستان، که در دوره 2019 تا 2024 به 83 درصد رسیده است، پیشی گرفته است.میانگین حقوق ناخالص ماهانه در کل بخش "هتلداری و رستوران‌داری" در سال ۲۰۲۴ به ۱۴۷۲ لِوا رسید. در بخش گردشگری دولتی، میانگین میزان دستمزد ۱۷۳۰ لِوا بوده است، در حالی که در بخش گردشگری خصوصی، میانگین حقوق به ۱۴۶۱ لِوا می‌رسید. (هر دلار معادل 1.74 لوا است)
از این ارائه مشخص شد که سهم اقتصاد پنهان در هتلداری و رستوران‌داری بسیار بالاست، زیرا میانگین حقوق در بخش خصوصی حدود ۳۰ درصد کمتر از میزان واقعی برای این صنعت است، که منجر به مشکلات بیشتری در بازار کار برای مالیات‌دهندگان منضبط می‌شود.
به دلیل کمبود نیروی کار، بخش گردشگری به دنبال جذب کارگر از کشورهای ثالث است. بر اساس داده‌های منتشر شده، در دوره جولای-آگوست سال گذشته، کارمندان خارجی در یکی از زنجیره‌های هتل که در بلغارستان فعالیت می‌کند، به ۳۵.۲ درصد از کل کارگران فصلی رسیده است. برای مقایسه، در سال ۲۰۱۹، سهم در همان زنجیره ۲۲.۳ درصد بوده است.
هزینه‌های نیروی کار برای کارگران فصلی خارجی در مقایسه با هزینه‌های پرسنل فصلی محلی کمتر است. بر اساس داده‌های زنجیره هتل‌ها، میانگین میزان دستمزد ناخالص ماهانه برای پرسنل فصلی محلی ۱۶۸۴ لِوا برای سال ۲۰۲۴ بوده است، در حالی که میانگین سطح برای کارگران فصلی خارجی به ۱۴۴۷ لِوا رسیده است.
استخدام پرسنل خارجی به هتلداران اجازه می‌دهد ساختار عملیات تجاری خود را حفظ کنند در بلغارستان سازوکاری وجود ندارد که کارفرمایان را در استخدام کارمندان خارجی از نظر بیمه و مالیات قابل پرداخت، تسهیل کند، حال اینکه در کشورهایی مانند آلمان تسهیلات مشابهی را اعمال می‌کنند.
مساله کارکنان خارجی
مهاجرت نیروی کار یک راه حل کوتاه مدت برای مشکلات کمبود نیروی کار در زمینه گردشگری است، زیرا راه حل های بلند مدت به دهه‌ها زمان نیاز دارد تا یک فرد پرورش و آموزش داده شود تا بخشی از بازار کار شود. البته بحران کمبود نیروی کار در بلغارستان نه تنها در بخش گردشگری، بلکه در بخش های خدمات و تولید نیز وجود دارد. به طور خاص برای گردشگری، مشکل کمبود پرسنل پس از همه‌گیری کووید تشدید شده است، زیرا بسیاری از مشاغل تعطیل شدند.
اتحادیه کارفرمایان بلغارستان (БСК) پیشنهاداتی برای کاهش و تسهیل روند جذب نیروی کار خارجی ارائه کرده است. یکی از راهکارهای اصلی، ایجاد یک سامانه الکترونیکی نهادی است که بتواند نیازهای کارفرمایان در سراسر کشور را ثبت و ارزیابی کند. از طریق این سیستم، کارفرمایان خواهند توانست اطلاعاتی مانند تعداد کارکنان مورد نیاز و سطح مهارت‌های مورد انتظار را وارد نمایند.
این امر کمک خواهد کرد تا برنامه‌ای برای معرفی بازار کار و شرایط شغلی بلغارستان در سطح بین‌المللی تدوین شود و برخی اقدامات نهادی مشخصی برای تنظیم کل روند شناسایی و جذب کارگران خارجی صورت گیرد.
در این زمینه ایرنا گئورگیوا، معاون وزیر گردشگری بلغارستان، اظهار کرد که «کمبود نیروی کار ماهر و دارای صلاحیت و مهارت در سراسر کشور احساس می‌شود. وی به آمار شورای جهانی سفر و گردشگری (WTTC) استناد کرد و گفت که در سال ۲۰۲۳، بخش گردشگری و صنایع مرتبط با آن در بلغارستان بیش از ۱۲ میلیارد لوا (معادل ۶.۹٪ از تولید ناخالص داخلی) تولید کرده است. همچنین این بخش ۲۸۳ هزار شغل ایجاد کرده است. در مقایسه، در سال ۲۰۱۹، سهم گردشگری از تولید ناخالص داخلی ۹.۹٪ و تعداد شاغلان در این حوزه ۳۱۶٬۳۰۰ نفر بوده است. او این تفاوت را نشانه‌ای آماری از کاهش نقش گردشگری در اقتصاد ملی و کاهش سطح نیروی انسانی در این صنعت دانست و تأکید کرد که دلایل اصلی این روند شامل خسارات ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹، درگیری‌های نظامی در اوکراین و خاورمیانه است.