روند توسعه هوش مصنوعی در قزاقستان

امتیاز قزاقستان در شاخص آمادگی هوش مصنوعی در سال 2023 برابر 0.55 بوده و این کشور جایگاه چهل و هشتم جهانی، اول آسیای مرکزی و دوم اتحادیه اقتصادی اوراسیا را به دست آورده است.

بر اساس شاخص آمادگی هوش مصنوعی صندوق بین‌المللی پول در سال 2023، قزاقستان پس از روسیه که با شاخص 0.56 در جایگاه 47 قرار دارد، جایگاه چهل و هشتم جهانی، اول آسیای مرکزی و دوم اتحادیه اقتصادی اوراسیا را به دست آورده است.[i]

پس از قزاقستان، ارمنستان با شاخص 0.49 در رتبه 71، بلاروس با 0.47 رتبه 82، قرقیزستان با 0.43 رتبه 99، تاجیکستان با 0.37 رتبه 123 و ازبکستان با 0.35 در رتبه 131 قرار دارند. ترکمنستان در فهرست صندوق بین‌المللی پول قرار نگرفت.

شاخص آمادگی هوش مصنوعی که در سال 2023، 174 کشور را پوشش می‌دهد، سنگاپور را با امتیاز 0.8 به عنوان آماده‌ترین کشور برای هوش مصنوعی رتبه‌بندی می‌کند. سرمایه‌گذاری قابل‌توجه سنگاپور در قابلیت‌های هوش مصنوعی و راهبردهای هوش مصنوعی ملی منجر به توسعه سریع مهارت‌های هوش مصنوعی در میان نیروی کار خود و ایجاد ابزارهای هوش مصنوعی جهانی برای کارمندان دولت شده است.

 دانمارک (0.78) و ایالات متحده (0.77) نیز در آمادگی هوش مصنوعی پیشتاز هستند و چندین کشور اروپایی به دلیل زیرساخت های دیجیتال پیشرفته، نیروی کار ماهر، سیاست های حمایتی و پذیرش هوش مصنوعی شرکتی به آنها پیوستند.

 کشورهای آفریقایی و افغانستان کمترین آمادگی را برای هوش مصنوعی دارند و سودان جنوبی در پایین‌ترین سطح قرار دارد (0.11).

 شاخص صندوق بین‌المللی پول چهار شاخص دارد که عبارتند از: زیرساخت‌های دیجیتال، سرمایه انسانی، نوآوری فناوری، و چارچوب‌های قانونی، که از داده‌های سازمان بین‌المللی کار، بانک جهانی، مجمع جهانی اقتصاد و غیره استخراج می‌شود.

موارد نمونه استفاده از هوش مصنوعی در قزاقستان؛

یکی از امیدوارکننده‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی در قزاقستان، مدیریت خدمات دولتی براساس سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی و داده‌های مکانی است. این کشور با توسعه یک مدل آماری که داده‌های جغرافیایی، جمعیتی و اقتصادی را برای شناسایی نیازهای زیرساختی در مناطق روستایی یکپارچه می‌کند، در این زمینه گام‌هایی برداشته است. این مدل 6293 روستا را مورد تجزیه و تحلیل قرار داد و 3500 روستا را با بالاترین پتانسیل توسعه انتخاب کرد که 90 درصد جمعیت روستایی را پوشش می‌دهند. این امکان ارائه مؤثرتر خدمات ضروری به این مناطق را فراهم می‌کند؛[ii]

یکی از بزرگترین برنامه‌های مرتبط با هوش مصنوعی قزاقستان شامل ساخت یک ابررایانه و مرکز پردازش داده (DPC) با شرکت هوش مصنوعی مستقر در امارات متحده عربی با نام Presight است. این پروژه که در فوریه 2024 اعلام شد، در دو مرحله اجرا می‌شود و ابتدا خدمات دولتی قبل از ساخت DPC جدید تقویت می‌شود. علاوه بر آن، بخش‌های فناوری اطلاعات، خدمات مالی، مراقبت‌های بهداشتی، انرژی، تولید و آموزش نیز می‌توانند سود ببرند. این انتظار هست که راه‌اندازی یک ابررایانه به قزاقستان کمک کند تا توانایی‌های هوش مصنوعی خود را در صنایع مختلف ارتقا داده و این کشور را قادر سازد تا قدرت محاسباتی را به همسایگان خود اجاره دهد؛

مورد فوق تنها همکاری قزاقستان با امارات متحده عربی در زمینه هوش مصنوعی نیست. قاسم-ژومارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان در سفر رسمی‌به دوبی در کنار سایر برنامه‌های رسمی و غیررسمی، با گروهی از مهم‌ترین فعالان هوش مصنوعی امارات دیدار کرد. وی گفت اولویت اصلی قزاقستان در زمینه هوش مصنوعی، آموزش و پشتیبانی از متخصصان بسیار ماهر است. توکایف در خاتمه دیدار خود تاکید کرد که قزاقستان در تلاش است تا به یک شرکت‌کننده فعال در اکوسیستم جهانیِ هوش مصنوعی تبدیل شود و از شرکت‌کنندگان در این رویداد خواست تا در زمینه‌های مختلف از تحقیقات علمی‌گرفته تا ایجاد استانداردهای اخلاقی همکاری کنند. همچنین وزارت سرمایه‌گذاری امارات متحده عربی یادداشت‌تفاهمی‌با وزارت توسعه دیجیتال، نوآوری و صنعت هوافضای قزاقستان و صندوق ملی رفاه سامروک کازینا امضا کرد. این توافقنامه راهبردی برنامه‌هایی را برای دو کشور برای ایجاد چارچوبی برای سرمایه‌گذاری در مراکز داده و پروژه‌های هوش مصنوعی ارائه و به دیجیتالی شدن قزاقستان کمک می‌کند.[iii]

قزاقستان همچنین در حال کار برای ایجاد یک پلتفرم ملی هوش مصنوعی است که شامل داده‌های بیش از 90 منبع خواهد بود. آنچه این پروژه را متمایز می‌کند، مدل زبان ملی آن بر اساس شبکه‌های عصبی انسان است. این، امکان استفاده از زبان قزاقی را در پروژه‌های هوش مصنوعی فراهم می‌کند که به این کشور اجازه می‌دهد تا تخصص داخلی خود را توسعه دهد. بخشی از آنچه این امکان را فراهم کرده، یک حرکت هماهنگ به سمت اولویت دادن به هوش مصنوعی و دیجیتالی شدن است. تحت رویکرد دیجیتالی‌سازی، قزاقستان امیدوار است بخش‌های کلیدی کشور را متحول و نوآوری‌های فناوری را تشویق کند؛

CerebraAI، یک استارتاپ و نرم‌افزار تجزیه و تحلیل تصویربرداری پزشکی است که توسط آزمایشگاه Almaty A.I توسعه یافته و برای دور زدن مشکلی که پزشکان هنگام تشخیص سکته دارند (ناتوانی چشم انسان در تشخیص اِدِم سیتوتوکسیک در اسکن سی تی (توموگرافی کامپیوتری)) طراحی شده است. هوش مصنوعی به دلیل «محدودیت‌های سخت‌افزاری دستگاه‌های CT و کمبود شدید نورورادیولوژیست‌ها در سراسر جهان»، کلید مشکلات این زمینه است. در واقع، این تنها گزینه ممکن برای بشریت برای حل این مشکل با کمبود پزشک به ویژه در کشورهای در حال توسعه است. CerebraAI از قزاقستان به ازبکستان گسترش یافته و به زودی در عربستان سعودی فعالیت خود را آغاز خواهد کرد. شرکت سازنده، اکنون دفتر مرکزی خود را به پالوآلتو (آمریکا) منتقل نموده است.[iv]

در قزاقستان نظر کلیه کارشناسان در خصوص پتانسیل هوش مصنوعی برای افزایش کارایی، ایجاد نوآوری و افزایش رقابت جهانی قزاقستان همراستا است. از همکاری بین‌المللی گرفته تا نرم‌افزارهای پیشرفته در بخش‌هایی مانند مراقبت‌های بهداشتی و آموزش، قزاقستان به دنبال ایجاد تغییر واقعی از طریق برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی است. بحث اعمال ممنوعیت‌های فروش سخت‌افزارهای حساس مرتبط با هوش مصنوعی توسط شرکت‌های دارای فناوری مانند Nvidia، توسط دولت قزاقستان در حال پیگیری است. وزارت توسعه دیجیتال، نوآوری و صنعت هوافضای قزاقستان در حال مذاکره با آمریکا برای صدور مجوز صادرات تراشه‌های Nvidia به قزاقستان است. گام بعدی در توسعه هوش مصنوعی در قزاقستان تا حد زیادی به اثربخشی این مذاکرات بستگی دارد؛

انتظار می رود هوش مصنوعی به طور قابل توجهی بر اقتصاد جهانی تأثیر گذاشته و بازارهای کار، زیرساخت‌های دیجیتال و زنجیره‌های تأمین را تغییر دهد. صندوق بین‌المللی پول خاطرنشان می‌کند که هوش مصنوعی در حال حاضر تقریباً 40 درصد از اشتغال جهانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و برخی از صنایع نسبت به سایرین نسبت به اتوماسیون مبتنی بر هوش مصنوعی آسیب‌پذیرتر هستند.

دولت قزاقستان به افزایش همکاری‌های بین‌المللی توجه کرده است و امیدوار است تا سال 2026 یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در خدمات فناوری اطلاعات جذب کند. پیش‌بینی می‌شود که درآمد در بازار مرکز داده قزاقستان تا سال 2028 به حدود 417 میلیون دلار برسد که از 320 میلیون دلار در سال 2023 بیشتر است. همچنین در خاتمه سال 2023 درآمد قزاقستان از صادرات مبتنی بر فناوری اطلاعات برابر 500 میلیون دلار اعلام شده است.

 

[i] Available at:

https://www.imf.org/external/datamapper/AI_PI@AIPI/ADVEC/EME/LIC

[ii] Available at:

https://astanatimes.com/2024/11/kazakhstan-ranks-in-top-50-countries-for-ai-readiness/

[iii] Available at:

https://en.tengrinews.kz/kazakhstan_news/tokayev-met-with-experts-in-ai-266229/

[iv] Available at:

https://www.bbc.com/storyworks/kazakhstan-connection/harnessing-the-power-of-ai-with-a-distinctively-kazakh-touch