میزان موفقیت اتحادیه اروپا در تسهیل تجارت دو سوی خط سبز

در اوایل ماه سپتامبر سال جاری، کمیسیون اروپا برنامه اقدام سالانه 2024 برای جامعه ترک قبرس جهت حمایت از توسعه اجتماعی- اقتصادی جامعه و تسهیل اتحاد مجدد قبرس را تصویب کرد. اما آنچه که لازم است بطور دقیق مورد بررسی قرار گیرد میزان موفقیت ابتکار مشابه اتحادیه در بیست سال گذشته ( سال 2004 ) است تا واقعیت کنونی وضعیت تجارت از مسیر خط سبز ( منطقه حائل بین بخش شمالی و جنوبی ) مشخص شده و از این طریق با رفع موانع و مشکلات احتمالی، میزان موفقیت آن افزایش یافته و در نهایت تسهیل اتحاد دو جامعه ترک و یونانی فراهم گردد.

در سال 2023، ارزش صادرات از قبرس به اتحادیه اروپا و بریتانیا 1096.3 میلیون یورو بوده است. میزان فروش یا به عبارتی ارزش کالاهای فروخته شده از بخش شمالی به جنوب قبرس که با استفاده از مقررات خط سبز (GLR) انجام میشود، رقم ناچیز 16 میلیون یورو ( 1.5 درصد کل صادرات بخش جنوبی ) بوده که قطره ای در اقیانوس به شمار می آید. این آمار میزان تکان دهنده شکست رژیم GLR اتحادیه اروپا در تسهیل حجم معنادار تجارت برای ترک‌های قبرس در 20 سال گذشته را آشکار می‌کند.

به دنبال رای مثبت ترک های قبرس به طرح کوفی عنان، دبیرکل وقت سازمان ملل، در سال 2004، شورای امور عمومی اتحادیه اروپا ( GAC ) در 16 آوریل همان سال تصمیم گرفت از طریق ابتکار تشویق توسعه اقتصادی بخش شمالی GLR، انزوای تجاری جامعه ترک قبرس را پایان بخشیده و در نهایت به اتحاد مجدد قبرس کمک کند. اتحادیه در این راستا اقدامات و کمک های بسیاری را انجام داد اما واقعیت اینست که 20 سال پس از این برنامه، بخش شمالی همچنان در انزوا به سر میبرد. این شکستی است که اتحادیه اروپا باید آنرا به خاطر بسپارد. به عنوان مثال از میلیاردها یورو صادرات هلومی ( نوعی پنیر که یکی از مهمترین صادرات قبرس میباشد)،که از سال 2004  تا به امروز به اتحادیه اروپا و انگلیس صادر شده، حتی یک تکه از آن تولید قبرس شمالی نبوده است. ناکامی این برنامه علل مختلفی دارد اما یکی از علت های قابل توجه و به عبارت بهتر، قابل تامل آن است که در چارچوب طرح GLR، ترک‌های قبرس فقط می‌توانند محصولات خود را به شرکت‌های یونانی قبرس بفروشند و نه مستقیما به شرکت‌های اتحادیه اروپا. بنابراین، اگر شرکت‌های قبرس یونانی، به هر دلیلی تصمیم به عدم خرید محصولات طرف ترک بگیرند، هیچ تجارتی با اتحادیه اروپا برای شرکت‌های ترک قبرس شکل نخواهد گرفت و این دقیقاً همان چیزی است که در طول بیست سال گذشته رخ داده است. شروع تجارت مواد غذایی مانند روغن زیتون، حلوا، تاهینی، مربا، قهوه و بلغور از طریق GLR  سالها ادامه داشته اما ارزش کالاهای فروخته شده در طول این سالها ارقام قابل توجهی نبوده است. طی دو سال گذشته حجم این تجارت تنها مبلغ ناچیز و رقت انگیز 15000 یورو بوده و تامین کنندگان ترک قبرسی این مواد غذایی، اکنون عملاً از فروش آنها منصرف شده اند. ترک‌های قبرسی حتی از فروش این نوع محصولات برای استفاده شهروندان در بخش جنوبی هم منصرف شده‌اند، زیرا صاحبان مغازه‌های قبرسی یونانی از ترس متهم شدن به خیانت به وطن، به خاطر فروش محصولات ترک‌های قبرس، آنها را نمی‌خرند. در این رابطه ظاهرا تجارت در بخش کالاهای ساختمانی آسان تر است. هرچند براساس شکوائیه ترک ها، در این بخش نیز مشکلات پیچیده ای وجود دارد. صادرکنندگان ترک مدعی هستند که در بخش کالاهای ساختمانی، زمانی که سطح فروش به مقدار معینی میرسد، بدون اطلاع قبلی قوانین، مقررات و استاندارد های جدیدی از سوی مقامات وضع میشود که عملا صادرات را یا متوقف میکند و یا سود حاصل از آن بسیار ناچیز است به گونه ای که شرکتهای صادر کننده بدین نتیجه میرسند که از صادرات آنها صرف نظر کنند.

 19 سال پس از تصمیم اتحادیه اروپا، قهوه، برگ ختمی خشک، بیکلا (ترشی پیکالیلی)، لیموناد، سبزیجات و سیب زمینی منجمد، زیتون سیاه و سبز، سیب، گریپ فروت، آناناس، گیلاس، آب هلو و زردآلو، شهد و نوشیدنی‌های میوه، شروع به عبور از خط سبز کرد. هرچند هیچ اطمینانی برای ادامه صادرات این کالاها وجود نداشته است. برای چندین دهه هیچ مانعی برای عبور خودروها از این مسیر وجود نداشته است. با این حال، در 20 سال گذشته مقامات یونانی قبرس عبور وسایل نقلیه بالای 7.5 تن را که برای حمل و نقل کالاهای تجاری ضروری است، ممنوع کرده اند. علت این امر فقدان اسناد ضروری ذکر میشود. این ممنوعیت هر ساله توسط کمیسیون اروپا به چالش کشیده می‌شود اما هیچ اقدام اصلاحی انجام نمی‌شود. در بخش صادرات هلومی‌به اروپا، تنها سه شرکت تولید کننده‌هالومی در بخش ترک مجوز های لازم برای صادرات را دریافت کرده اند این در حالی است که در بخش جنوبی 58 شرکت دارای این مجوز هستند. از دیگر موانع قابل ذکر در این رابطه عدم امکان افتتاح حساب مشاغل فعال در بخش شمالی در بخش جنوبی است که با توجه به قوانین و مقررات سخت گیرانه پولی بخش جنوبی که چرخش پول را به شدت کنترل میکند، عملا مراودات پولی با دشواری بسیاری مواجه می‌باشد.

اخیرا نهادی برای ارائه اطلاعات در مورد تجارت در سراسر خط سبز راه‌اندازی شده که عموماً مورد استقبال تجار هر دو طرف قرار گرفته است زیرا برای اولین بار، آنها یک پیوند عملیاتی با اتحادیه اروپا و یک مکانیسم عملی برای رسیدگی به مسائل رویه ای و نظارتی دارند. نهاد مزبور اخیرا یک سند 37 صفحه ای برای استفاده خریداران/ فروشندگان ارائه کرد که خود گواه بر میزان موانع بوروکراتیک موجود در این مسیر است.