پرورش زنبور عسل و تولید عسل طبی در ماداگاسکار

ماداگاسکار کشوری است که از نظر تنوع زیستی بسیار غنی است و برای حفظ محیط زیست و طبیعت خود تمامی‌ پیمانهای بین المللی را امضا نموده است.

این کشور با داشتن آب و هوای مناسب و جریان داشتن رودها، برکه‌ها و تالاب های بی شمار، جنگلهای طبیعی و مراتع بیکران و بِکر، بیشه زارها، دشت های وسیع، درختان بومی، کوهستانهای بسیار سرسبز و پرگل، عدم وجود تهدیدات طبیعی، استعمال بسیار کم سموم شیمیایی در باغات و زمینهای زارعی، وجود انواع گل های معطر و متنوع، انواع میوهای با طعم های گوناگون، عدم وجود هرگونه آلودگی صنعتی و هجوم ریزگردها، دور بودن از انتقال انواع بیماریها و آفتهای مسری در دنیا (به دلیل محصور بودن در وسط اقیانوس هند) فضای بسیار مناسبی را برای پرورش زنبور عسل فراهم نموده است.

همچنین آب و هوای‌های ماداگاسکار دارای تنوع خاصی است و امکان تولید عسل در همه طول سال را ممکن می سازد. ظرفیت تولید یک کندو در سال از 10 تا 60 کیلو گرم است و در سال تا 4 بار عسل قابل برداشت است.

همچنین از میان 23 نوع زنبور عسل در دنیا، زنبور ماداگاسکاری معروف به Apis Mellifera Unicolor است. این زنبور یک نژاد بومی و بسیار پرکار است و در صورت وجود منابع عسل زای کافی، یک کولونی (دسته) میتواند از 15 تا 25 کیلو گرم عسل تولید کند. پرورش این نوع زنبور، نسبت به انواع دیگر آن بسیار آسان است.

در ماداگاسکار Apis Mellifera Unicolor یک ویژگی خاص دارند که در جهان منحصر به فرد هستند. آنها زنبورهایی هستند که عسل را حمل می‌کنند و فقط اینها اجازه تولید عسل را می دهند. چندین زیرگونه از Apis mellifera در جهان وجود دارد.

این نوع زنبور، کوچکترین زنبور از گونه Apis و تقریباً به طور کامل سیاه و دارای بالهای بلند است. با وجود تنوع آب و هوا و طبیعت، در همه جای جزیره ماداگاسکار وجود دارند. با این حال، با گذشت زمان دو زنبور با رفتارهای کمی متفاوت رشد کردند. در نزدیکی سواحل، Apis mellifera unicolor تهاجمی تر است و تمایل به فرار دارد، که آن را به سایر زنبورهای حاضر در قاره آفریقا نزدیک می‌کند. در منطقه Hauts Plateaux، بسیار ملایم‌تر و رامتر است که پرورش آن را تسهیل می‌کند. به استثنای چند مورد، این تنها گونه زنبورهای موجود در جزیره است. در واقع، تعداد کمی ملکه از گونه‌های دیگر تولید می‌شوند، به این دلیل که به خوبی با این محیط سازگار نیستند و هم به این دلیل شخصیت زنبور بومی جزیره منحصر به فرد است.

Apis Mellifera Unicolor در مواجهه با وجود انگل های کشنده مانند varroa ویرانگر، ابزاری برای دفاع از خود دارد. در واقع این نوع زنبور بسیار بهداشتی است که عناصر خارجی را تشخیص داده و به سرعت آنها را از بین می‌برد و این امر مبارزه طبیعی با بیماری‌های لاروها را ممکن می‌کند. برخی از کلنی‌ها نسبت به بقیه بهداشتی تر هستند و اینها هستند که به لطف انتخاب طبیعی، در برابر بهترین رفتار مقاومت می‌کنند، اما رفتارهای بهداشتی ارثی است. سایر کلونی‌ها برای فرار از بیماری و عفونت، کندو خود را ترک می‌کنند. علاوه بر این، کَنه varroa در ماداگاسکار با سرعت کمتری نسبت به جاهای دیگر گسترش می یابد، زیرا زنبورداری هنوز در آنجا به شیوه بسیار سنتی است و جابجایی تجهیزات پرورش به صورت صنعتی بین مناطق (یکی از دلایل اصلی توسعه کنه) را محدود می‌کند.

 ماداگاسکار هفتمین جایگاه تولید عسل در قاره آفریقا را به خود اختصاص داده است. تنوع عسل هم در این کشور بسیار بالاست و با توجه به آب و هوای مختلف و پوشش گیاهی متنوع و خاص، انواع زیادی از عسل طبی تولید می‌شود که مهمترین آنها  عسلهای تولید از گل عناب، هزار گل، Mokarana، Niaouli، لیچی، انبه، پلیساندر، اوکالیپتوس، Bai Rose، پالم، بائوباب، کاکتوس و... می‌باشد.

ماداگاسکار تا سالهای قبل یکی از مهمترین تولید کنندگان و صادر کنندگان عسل به شمار می رفت. اما امروزه این تولید که تا مرز صادرات 40 هزار تن پیش رفته بود، به مرز حدود 25 هزار تن رسیده است. تولید عسل در این کشور تا 70 درصد به صورت سنتی و طبیعی است و فقط 30 درصد زنبورداران رو به سوی شیوه‌های صنعتی و نیمه صنعتی رو آورده اند. اگر اقدامات بیشتری برای صنعتی کردن پرورش زنبور عسل در این کشور صورت گیرد حجم تولید به مراتب بسیار بالاتر از این خواهد رفت. هم اکنون عسل طبیعی تولید ماداگاسکار با طعم و رنگ های مختلف (بستگی به نوع شهد گل مصرفی در استانهای مختلف) به کشورهای مختلف دنیا و با برندهای گوناگون صادر می‌شود.

عسل تولیدی ماداگاسکار از جنگل ها و درختان میوه و گیاهانی به دست می آید که بعضاً در دنیا نادر و کمیاب هستند. در سرزمین ماداگاسکار وجود مزارع وسیع درختان لیچی (میوه خاص ماداگاسکار)، انبه، عناب، تمبر هندی، آناناس، وانیل، زردچوبه، دارچین، نیشکر، اکالیپتوس، بادام زمینی، بادام هندی، کاکائو، قهوه، انواع گل های معطر طبیعی و دارویی، انواع آویشن و... زمینه بسیار خوبی برای تولید عسل طبیعی و طبی پدید آورده و اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها با آگاهی از این موضوع توجه خاصی به واردات عسل و دیگر محصولات تولیدی آن نشان داده اند. از این منظر نیز هرگونه سرمایه گذاری در این بخش را به خوبی توجیه پذیر نموده است.

از سوی دیگر با توجه به تولید عسل های اروپا و آسیا که دارای مواد شیمیایی و عناصر زاید و غیر طبیعی هستند، تقاضا برای عسل ماداگاسکار (که صد درصد ارگانیک و بیو است) در بازار جهانی بسیار بالا رفته و زمینه تولید و سرمایه گذاری در این بخش را توجیه پذیر و باصرفه اقتصادی نموده است.