تداوم اهمیت زغال سنگ در صنعت قزاقستان

با تأمین بی‌وقفه نیازهای صنعت، خدمات شهری و حوزه اجتماعی با سوخت‌های فسیلی، صنعت معدن زغال‌سنگ به عنوان یک بخش مهم اقتصادی در قزاقستان باقی می‌ماند.

در نیمه اول سال 2021، قزاقستان 52،417 هزار تن زغال‌سنگ تولید کرد که کمی‌ کمتر از مدت مشابه سال گذشته (52،661 هزار تن) بود. روند اصلی که امروزه بر صنعت زغال‌سنگ تأثیر می‌گذارد، کربن‌زدایی اجباری و عمومی‌ بخش انرژی است.صنعت انرژی جهان، در حال دگرگونی و تلاش برای حل یک معضل است: چگونه می‌توان نه تنها انرژی مقرون‌به‌صرفه و قابل اعتماد، بلکه انرژی پاک را نیز به دست آورد. مصرف‌کنندگان اکنون می‌خواهند نه تنها قیمت‌گذاری، بلکه منابع تولید را نیز کنترل کنند.

این روند به ویژه برای قزاقستان اهمیت دارد، زیرا در اقتصاد این کشور 70 درصد انرژی توسط کارخانه‌های زغال‌سنگ تولید می‌شود. یک کیلووات ساعت برق تولید شده در نیروگاه زغال‌سنگ فقط 9 تنگه هزینه دارد، در حالی که تعرفه نیروگاه‌های بادی 21.53 تنگه/کیلووات ساعت، مبدل‌های انرژی خورشیدی - 16.96 تنگه و نیروگاه‌های بیوگاز - 32.15 تنگه است. بنابراین، صرف نظر از هزینه‌های زیست‌محیطی، صنعت زغال‌سنگ همچنان به قزاقستانی‌ها برق با نرخ مقرون‌به‌صرفه ارائه می‌دهد.

برای مدت طولانی، مهمترین ابزار درآمد صنعت، صادرات بوده است. اگر در اواسط دهه 2000 حجم آن در محدوده 27-29 میلیون تن در سال (که حداقل 23 درصد از کل تولید زغال سنگ در قزاقستان بود) در نوسان بود، از سال 2011 کاهش تدریجی عرضه آغاز شد. به دلیل تشدید استانداردهای زیست‌محیطی در اروپا در نیمه اول سال 2019، تولید زغال‌سنگ در کشورهای اتحادیه اروپا 19 درصد کاهش و قیمت زغال‌سنگ در شمال غربی اروپا بیش از یک سوم تنزل یافت و قزاقستان بازارهای فروش سنتی خود را از دست داد.

با این حال، از سال گذشته، صادرات سوخت جامد به آرامی افزایش یافته است و در نیمه اول سال 2021، 15350.9 هزار تن زغال سنگ صادر شده است که 7 درصد بیشتر از مدت مشابه سال گذشته است. حجم صادرات به ازبکستان در این مدت 175.567 تن (افزایش 104٪)، لهستان 24.591 تن (افزایش 228٪)، ترکیه 120.267 تن (افزایش 215٪)، سوئیس 2.142.324 تن (افزایش 32٪) بوده است. در حال حاضر برای زغال‌سنگ قزاقستان در بازارهای جدید - شامل: مراکش، ایتالیا و بلغارستان - تقاضا وجود دارد.

با اینحال روند رو به رشدی در جهان برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و توسعه منابع انرژی تجدیدپذیر وجود دارد. لذا این کشور همچنین مسیر کاهش ردپای کربن محصولات خود را دنبال می‌کند و ثبات اکولوژیکی محیط‌زیست مسأله شماره یک همه معدنچیان زغال‌سنگ قزاقستان است.

آب و هوا و بازارها

جنبه‌های سیاست آب و هوا به طور فزاینده‌ای بر توسعه بازار انرژی تأثیر می‌گذارد. آینده بدنبال متوقف شدن تدریجی تولید زغال‌سنگ و جایگزینی آن با منابع تجدیدپذیر است، اما قزاقستان به عنوان یک کشور صنعتی نمی‌تواند تنها به منابع تجدیدپذیر انرژی متکی باشد.ذخایر کشف‌شده زغال‌سنگ در این کشور تقریبا 34 میلیارد تن یا 4 درصد از کل زغال‌سنگ جهان است. بر اساس این شاخص، قزاقستان در بین ده کشور پیشرو قرار دارد. اگر طبیعت چنین حجم عظیمی از منابع سوخت طبیعی را به قزاقستان داده است، مشکل فقط نحوه استفاده صحیح، بهینه و تمیز است. اگر زغال‌سنگ قزاقستان ارزانتر از گاز یا منابع انرژی تجدیدپذیر باشد، بدون شک باید آینده‌ای مناسب داشته باشد.

با توجه به قیمت بالای منابع انرژی تجدیدپذیر، توصیه می‌شود بخش تولید برق با زغال‌سنگ حفظ شود. در کشورهای غنی از زغال‌سنگ موجود، منابع تجدیدپذیر در حال بررسی، تشویق و ساخت هستند، اما به عنوان مکمل مورد توجه قرار می‌گیرند. به گفته کارشناسان، می‌توان با حمایت دولتی از سیستم گرمایش مرکزی که زغال‌سنگ استفاده می‌کنند، در پیاده‌سازی بهترین فناوری‌های موجود دوستدار محیط‌زیست، تولید برق در کشور را تقویت کرد. علاوه بر این، فناوری‌هایی در جهان برای غنی‌سازی سوخت‌های فسیلی و احتراق بدون دود آن وجود دارد. امتناع از توسعه ذخایر زغال‌سنگ و تعطیلی سیستم گرمایش مرکزی که با زغال‌سنگ کار می‌کند، منجر به از دست دادن مشاغل، افزایش قیمت کالاها و خدمات برای همه مصرف‌کنندگان می‌شود.

در بلندمدت، توسعه یک تجارت زغال‌سنگ با فناوری بالا و اجرای نقاط رشد جدید برای آینده صنعت زغال‌سنگ داخلی مهم خواهد بود: غنی‌سازی زغال‌سنگ به گاز، پردازش گاز سنتز برای تولید متانول، شیمی زغال‌سنگ با تبدیل بالا، هیدروژناسیون زغال‌سنگ، پردازش کاتالیزوری متان. پتانسیل تبدیل شیمیایی زغال‌سنگ واقعا نامحدود است. تمام محصولاتی که امروزه مردم از نفت دریافت می‌کنند، و حتی بیشتر، با فرآوری زغال‌سنگ به دست می‌آید. مفهوم توسعه صنعت زغال‌سنگ جمهوری قزاقستان تا سال 2020، که در سال 2008 منتشر شد، بر استفاده منطقی از زغال‌سنگ، به ویژه توسعه فرآوری آن برای به دست آوردن محصولات شیمیایی خاص متمرکز است. اما اکثر این برنامه‌ها تا کنون بر روی کاغذ باقی مانده است. علت آن  کیفیت، کمبود سرمایه، تکنولوژی و کمبود تجهیزات مناسب انتقال صنعت زغال‌سنگ از یک  وزارتخانه به یکی دیگر است.

با این حال، افرادی هستند که ریسک کرده‌اند و در حال حاضر دسته‌های شیمیایی زغال‌سنگ، هر چند کوچک، تولید می‌کنند. علاوه بر کک مخصوص، کارخانه کک شیمیایی Shubarkol Komir قطران زغال‌سنگ و گاز کک تولید می‌کند. علاوه بر این کارخانه ArcelorMittal Temirtau  نفتالین، پیچ، حلال، سولفات آمونیوم تولید می‌کند.

در سال 2020، Shubarkol Komir یک دسته آزمایشی از کربن فعال را دریافت کرد - محصول سومین فرآوری: زغال‌سنگ - کک مخصوص - کربن فعال. می‌توان از آن برای استخراج طلا از سنگ معدن و در چندین فرآیند متالورژی دیگر استفاده کرد. برای تصفیه جذب و تصفیه آب مناسب است. سایر شرکت‌های معدن زغال سنگ نیز در حال برنامه‌ریزی برای ایجاد انواع محصولات جدید از زغال‌سنگ با ارزش افزوده بالا هستند.

قزاقستان از هر فرصتی برای توسعه، ایجاد تولیدات پرمصرف علم برخوردار است: مواد اولیه، امکانات تولید، پتانسیل فکری و دفاتر توسعه. اما برای ایجاد چنین صنایع فرآوری، سرمایه‌گذاری‌های مالی زیادی مورد نیاز است. بدیهی است که برای قزاقستان، که دارای ذخایر بزرگ زغال‌سنگ است، یک تصمیم استراتژیک صحیح که به ایجاد مشاغل جدید و ورود درآمدهای مالیاتی اضافی به بودجه کمک می‌کند، حمایت از تولید محصولات زغال‌سنگ بسیار فرآوری شده است.

در سال گذشته، آماده‌سازی زغال‌سنگ در لیست فعالیت‌های اولویت‌دار دولت برای اجرای پروژه‌های سرمایه‌گذاری قرار گرفت، که مبنایی برای تعدادی از ترجیحات مالیاتی برای تولید محصولات جدید زغال‌سنگ شد.به لطف سیاست مالیاتی قابل پیش‌بینی، صنعت زغال‌سنگ همچنان در حال رشد است. در واقع، به طور معمول، پروژه‌های سرمایه‌گذاری دارای دوره‌های طولانی بازپرداخت هستند و سرمایه‌گذاران باید مطمئن باشند که هیچ‌گونه انحراف جدی از سیاست‌های اقتصادی و مالی در قزاقستان مجاز نخواهد بود.

دولت قزاقستان همچنین زمانی که شرکت‌های معدن زغال‌سنگ هنگام حمل زغال‌سنگ به چین، فدراسیون روسیه و کشورهای اروپایی با مشکلاتی در صادرات محصولات مواجه می‌شوند، کمک می‌کند. ضرایب کاهش تعرفه‌های راه آهن را ارائه می‌دهد، واگن‌های کافی برای حمل و نقل زغال‌سنگ تهیه می‌کند و برای اطمینان از دسترسی آزاد به بنادر دریایی مذاکره می‌نماید.

با لازم‌الاجرا شدن قانون جدید محیط‌زیست جمهوری قزاقستان، که افزایش هزینه‌ها و جریمه‌های زیست‌محیطی را پیش‌بینی می‌کند، بار مالی بر شرکت‌های صنعت زغال‌سنگ افزایش یافته است. با وجود این، سازمان‌های دولتی در حال حاضر ابتکاراتی را برای افزایش مالیات استخراج مواد معدنی  60 درصد، مالیات بر درآمد شرکت‌ها 24 درصد در نظر گرفته‌اند، بنابراین فرض بر این است که درآمد اضافی به بودجه ارائه می‌شود.

رشد نرخ مالیات در درجه اول، بر سرمایه‌گذاری صنعت تأثیر منفی می‌گذارد. کارشناسان معتقدند که افزایش مالیات‌ها سیگنال ناخوشایندی برای شرکت‌ها برای محاسبه مجدد، بازنگری پروژه‌ها و احتمالا کاهش برخی از برنامه‌های سرمایه‌گذاری آنها خواهد بود. همه این موارد و سایر مشکلات در غیاب یک برنامه استراتژیک برای توسعه صنعت زغال‌سنگ قابل حل نیست. بنابراین، در مفهوم توسعه مجتمع سوخت و انرژی تا سال 2030 با چشم‌انداز تا 2050، به صنعت زغال‌سنگ و چشم‌اندازهای تولید آن در کشور اهمیت کافی داده نمی‌شود. یک نقشه راه برای توسعه این صنعت برای سال‌های 2019-2021 تصویب شد، که عمدتا اجرای پروژه‌های سرمایه‌گذاری توسط شرکت‌های معدن زغال‌سنگ را ارائه می‌دهد. با این حال، اقدامات تعیین شده در آن مشکلات اصلی صنعت زغال‌سنگ مربوط به سیاست تعرفه و مالیات، بهبود کیفیت زغال‌سنگ، اکولوژی تولید و توسعه شیمی زغال‌سنگ را حل نمی‌کند. چشم‌اندازهای توسعه صنعت زغال‌سنگ نیز به دلیل روندهای جهانی و داخلی نامشخص است.

برای کاهش خطرات و اطمینان از توسعه پایدار، یک برنامه بلندمدت برای توسعه این صنعت مورد نیاز است. در یک استراتژی بلندمدت، لازم است راه‌هایی برای ایجاد تولید کالاهای جدید از زغال‌سنگ، تجزیه و تحلیل دقیق وضعیت فعلی و تعیین راه‌های توسعه بیشتر صنعت زغال‌سنگ تجویز شود.

توسعه چنین سندی به ویژه با توجه به این واقعیت است که شرکت‌های معدن زغال‌سنگ قزاقستان در یک فضای واحد اتحادیه اقتصادی اوراسیا به طور برابر با شرکت‌های فدراسیون روسیه فعالیت می‌کنند. روسیه علی‌رغم مزایای حمل و نقل و تدارکات، همچنان رقابت صنعت معدن زغال‌سنگ خود را افزایش داده و اقدامات مشخصی را برای حمایت از آن انجام می‌دهد. این امر معادن زغال‌سنگ قزاقستان را در موقعیت پایین‌تری قرار خواهد داد.

منبع:

https://www.kazpravda.kz/news/ekonomika/zamenit-li-zelenaya-energetika-ugolnuu-promishlennost-v-kazahstane--analitika