نقش و جایگاه آرژانتین در آینده بازار لیتیوم در جهان

آرژانتین بعد از استرالیا، شیلی و چین چهارمین تولیدکننده لیتیوم در جهان است.بیش 75% از منابع لیتیوم جهان در مثلث لیتیوم واقع در سه کشور آرژانتین، شیلی و بولیوی قرار دارد.

این فلز به سبب مقاومت فیزیکی بالا نسبت به وزن خود، در صنایع هواپیمایی، شیشه سازی و سرامیک کاربرد دارد؛ این عنصر اگرچه در بدن موجودات زنده به میزان کمی وجود دارد، اما به دلیل نقش مهمی‌که در سیستم اعصاب بدن ایفا می‌کند، از کاربردهای پزشکی در حوزه درمان اختلالات عصبی همچون اختلال دوقطبی برخوردار است. از جمله موارد استفاده دیگر این فلز استفاده در خشک کننده‌ها، تولید روانساز برای کار در محیط های بسیار گرم، صنایع فضایی (تولید سوخت جامد موشک ها) و زیردریایی، ساخت بلبرینگ و دستگاه‌های سرما ساز می‌باشد. این فلز در دمای بسیار پائین به ابر رسانا تبدیل شده و همین ویژگی آن را به یکی از پرکاربردترین عناصر در صنایع الکترونیکی (بخصوص باطری‌ها) تبدیل کرده است. باطری‌های لیتیومی‌به سبب ایجاد چگالی انرژی و سبکی برای دستگاه‌های قابل حمل (تلفن همراه، لب تاپ و...) مورد استفاده قرار می‌گیرند و با توجه به اهمیت کاهش وزن و افزایش ظرفیت خودروهای برقی، استفاده از باطری‌های لیتیومی‌بطور روزافزونی در حال افزایش می‌باشد.

بازار باطری‌های لیتیومی

ارزش بازار جهانی باطری‌های لیتیومی تا سال 2017 معادل 29.86 میلیارد دلار بود. اما برآورد می‌شود این رقم تا سال 2026 به 139.36 میلیارد دلار برسد که نشان از رونق شدید این بازار طی سال های آینده دارد. افزایش تقاضا برای استفاده از خودروهای برقی و دستگاه‌های هوشمند، از مهم ترین دلایل رشد این بازار است. در سال 2019 تولید جهانی لیتیوم بالغ بر 77000 تن بوده و پیش بینی می‌شود نیاز به این محصول تا 2024 دو برابر شود. قیمت هر تن لیتیوم طی 5 سال از 4000 دلار در سال 2015 به 13000 دلار در سال 2020 رسیده که ناشی از سه برابر شدن تقاضا تنها ظرف دو سال (2015 تا 2017) است. برآورد می‌شود تقاضای بازار تا سال 2035 نزدیک به 500 درصد رشد کند.

جایگاه جهانی آرژانتین

بر اساس گزارش سازمان زمین شناسی ایالات متحده، آرژانتین بعد از استرالیا، شیلی و چین چهارمین تولیدکننده لیتیوم در جهان است. دو کشور استرالیا با 52.9% از سهم بازار و شیلی با 21.5%، پیشتاز استخراج لیتیوم در جهان هستند. استرالیا در سال 2018 ظرفیت تولید لیتیوم خود را 170 درصد افزایش داد. چین نیز به سرعت در حال افزایش ظرفیت های خود برای توسعه و تولید این فرآورده شیمیایی است. آرژانتین از نظر دارا بودن منابع لیتیوم با داشتن 19.3 میلیون تن لیتیوم بعد از بولیوی در جایگاه دوم قرار دارد. پس از آرژانتین، شیلی، استرالیا، آمریکا و چین قرار دارند.

منابع لیتیوم آرژانتین

بیش 75% از منابع لیتیوم جهان در مثلث لیتیوم واقع در سه کشور آرژانتین، شیلی و بولیوی قرار دارد. برآورد می‌شود آرژانتین تقریبا 10 درصد از کل منابع لیتیوم را در اختیار داشته باشد. دو منطقه آنتوفاشا (آنتوفایا) و اینکائوآسی کانون استخراج لیتیوم در آرژانتین هستند. منابع لیتیوم در آرژانتین در سه استان کاتامارکا، خوخوی و سالتا قرار دارند. عمده این منابع محصول دریاچه‌های نمک باستانی است که بدلیل قرار گرفتن در شرایط جوی بسیار خشک، اکنون کاملاً خشک شده اند.

برنامه توسعه استخراج و صادرات لیتیوم در آرژانتین

آرژانتین علیرغم دارا بودن منابع زیاد لیتیوم، هنوز نتوانسته جایگاه خود را در این بازار تثبیت کند. از سال 2018 تا 2020 میزان تولید لیتیوم در این کشور کاهش یافته است. شیوع ویروس کرونا در کاهش بهره برداری از معادن لیتیوم در آرژانتین تأثیر زیادی داشته و از همین رو آرژانتین تلاش دارد تا در سال 2021، از طریق جذب سرمایه گذاری خارجی ظرفیت تولید لیتیوم خود را افزایش دهد.

آرژانتین امیدوار است طی سه سال آینده، تولید کربنات لیتیوم را از 40 هزار تن در سال به 230 هزار تن افزایش دهد که برای رسیدن به این ظرفیت نیازمند بیش از یک میلیارد دلار سرمایه گذاری در سال است. این در حالی است که در سال 2020، کل سرمایه گذاری بر طرح های توسعه منابع لیتیوم 190 میلیون دلار بود. آرژانتین به منظور توسعه منابع استحصال لیتیوم خود 34 پروژه تعریف کرده و می خواهد از طریق جذب سرمایه گذاری خارجی، مشارکت در طرح های توسعه، کاهش مالیات بر صادرات و... سرمایه لازم برای اجرای این طرح را فراهم آورد.

هم اکنون شرکت آمریکایی لایونت (Livent) در استان کاتامارکا تولید لیتیوم با ظرفیت 22500 تن در سال را برعهده دارد و تولید 28500 تن لیتیوم تا پایان سال 2021 را هدف گذاری کرده است. شرکت استرالیایی ارو کوبره (Oro Cobre) در طرح مشترکی با شرکت ژاپنی تویوتا تیسوشو و شرکت آرژانتینی خمسه (Jujuy Energia y Mineria Sociedad del Estado -JEMSE) در استان خوخوی در حال بهره برداری از معادن موجود در این استان هستند و قرار است تولید این کنسرسیوم در سال 2022 به 42500 تن در سال برسد. علاوه بر این سرمایه گذاری مشترک دو شرکت لیتیوم آمریکاس و گانفنگ در استان خوخوی برای تولید سالانه 50 هزار تن لیتیوم در سال و سرمایه گذاری شرکت رینکون استرالیا در پروژه تولید لیتیوم در استان سالتا از دیگر برنامه‌های توسعه تولید لیتیوم در آرژانتین می‌باشد.

شرکت های چند ملیتی حاضر در پروژه‌های لیتیوم آرژانتین

شرکت هایی از کانادا، ژاپن، کره جنوبی، استرالیا، نیوزیلند، ایالات متحده، فرانسه و به ویژه چین یا فعالیت خود را در آرژانتین آغاز کرده اند و یا نسبت به پروژه‌های استخراج لیتیوم در این کشور ابراز علاقه کرده اند. کنسرسیوم چائوچاری اولاروز (Cauchari Olaroz)، یک سرمایه گذاری مشترک بین لیتیوم آمریکاس (Lithium Americas) از کانادا و (Ganfeng Lithium) از چین است که در حال سرمایه گذاری و اجرای طرح های توسعه استخراج لیتیوم در استان‌های شمالی آرژاتین می‌باشد. کنسرسیوم مینرا اکسار (Minera Exar) متشکل از شرکت های کانادایی و شیلیایی با شش جامعه بومی‌توافق نامه ای به ارزش 250 میلیون دلار امضا کرده اند. شرکت لایونت از ایالات متحده (Livent) تجارت لیتیوم خود را در منطقه دل هومبره موورتو در آرژانتین در سال 2018 شروع نموده و طی قراردادی با شرکت نماسکا لیتیوم، تولید 8000 تن کربنات لیتیوم در سال را برنامه ریزی کرده بود اما به دلیل ناتوانی در تأمین مالی پروژه، این توافقنامه را فسخ کرد. شرکت استرالیایی اورو کوبره لیمیتد (Orocobre Limited) پروژه سال دو اولاروز لیتیوم-پتاسیم، واقع در استان خوخوی در شمال غربی آرژانتین را با همکاری خمسه (Jujuy Energía y Minería Sociedad del Estado - JEMSE) و تویوتا تسوتو کورپریشن (Toyota Tsusho Corporation (TTC) را در دست اجرا دارد. این شرکت در معادن بور آرژانتین نیز سرمایه گذاری نموده است. شرکت کانادایی لیتیوم آمریکاس (Lithium Americas Corporation) نیز پروژه چائوچاری اولاروز در استان خوخوی را اجرا نموده است.

اما مهم ترین سرمایه گذاری در بخش لیتیوم آرژانتین شرکت گانفنگ لیتیوم از چین است. گانفنگ بزرگترین شرکت تولید کننده لیتیوم در جهان می‌باشد. این شرکت در پروژه‌های متعدد استخراج لیتیوم در آرژانتین فعالیت می‌کند و بدین منظور سرمایه گذاری‌های زیادی در امور زیرساختی در مناطق تحت استخراج خود انجام داده است. احداث نیروگاه 120 مگاواتی برق در استان خوخوی و سالتا، آغاز ساخت کارخانه تولید باطری لیتیومی در خوخوی، توسعه پروژه‌های مربوط به منطقه کائوچاری اولاروز به ظرفیت 40 هزار تن کربنات لیتیوم و آغاز پروژه استخراج کلراید لیتیوم از معدن ماریانا به ظرفیت 20 هزار تن از مهم ترین اقدامات این شرکت در زمینه تولید و استخراج ترکیبات لیتیوم در آرژانتین بوده است.

محدودیت های آرژانتین برای توسعه معادن و صنایع وابسته به لیتیوم

استحصال لیتیوم نسبتا آسان و ارزان است. با این حال آرژانتین برای توسعه معادن لیتیوم خود با چالش هایی نیز مواجه می‌باشد. معادن لیتیوم آرژانتین در مناطقی قرار دارند که دسترسی به آن دشوار است. تأمین انرژی برای استحصال این فرآورده یکی از این کمبودها است. شرکت های خارجی با توجه به محدودیت های خروج ارز از آرژانتین ترجیح می دهند تا در فضایی رقابتی تر مانند شیلی فعالیت کنند و از همین رو لازم است تا اصلاحاتی در زمینه مالیات بر سود و خروج ارز در قوانین آرژانتین صورت گیرد.

از سوی دیگر برخی از منتقدان، خام فروشی این محصول را زیر سؤال برده و این انتقاد را مطرح می‌کنند که چرا این فرآورده معدنی بدون ارزش افزوده صادر می‌شود و زمینه‌های لازم برای تولید باطری‌های لیتیومی در آرژانتین فراهم نمی‌گردد.

نگرانی‌های زیست محیطی از قبیل نشت مواد شیمیایی به آب های سطحی و زیر سطحی، آلودگی مناطق مسکونی در نزدیکی سایت های بهره برداری و تهدید تنوع زیستی، از جمله نگرانی‌هایی است که ذهن دست اندرکاران و مسئولان امر را به خود مشغول داشته است. تولید هر تن لیتیوم مستلزم مصرف دو میلیون لیتر آب است و همین موضوع نگرانی‌هایی را در خصوص کاهش منابع آب شیرین و یا شور شدن آن بوجود می آورد.

لیتیوم اگرچه (با کاهش مصرف سوخت های فسیلی) به استفاده از انرژی‌های پاک کمک می‌کند، اما خود می‌تواند به ماده ای سمی و خطرناک تبدیل شود و زندگی مردم را تحت تاثیر پیامدهای جبران ناپذیر قرار دهد. از همین رو است که در بولیوی، ساکنان بومی مناطق جنوبی آن کشور، با فشار به دولت پروژه‌های مربوط به استخراج لیتیوم را متوقف کردند، زیرا اعتقاد داشتند این پروژه‌ها به محیط زیست و مادر زمین آسیب وارد می‌کند. در آرژانتین نیز گروه‌های بومی آتاکاماس مخالف بهره برداری از معادن لیتیوم در سرزمین‌های اجدادی خود هستند.