وضعیت روابط اقتصادی ازبکستان با کشورهای آسیای مرکزی

با روی کارآمدن آقای شوکت میرضیاف، رئیس جمهور ازبکستان در سال 2016 میلادی ، رویکرد سیاست خارجی این کشور به کشورهای آسیای مرکزی دچار تغییر و تحول اساسی گردید.

با روی کارآمدن آقای شوکت میرضیاف، رئیس جمهور ازبکستان در سال 2016 رویکرد سیاست خارجی این کشور به کشورهای آسیای مرکزی دچار تغییر و تحول اساسی گردید. رئیس جمهور این کشور پس از آغاز ریاست جمهوری بهبود روابط با همسایگان را در اولویت اول سیاست خارجی خود قرار داد و این اولویت متعاقباً در بسیاری از اسناد استراتژیک و همچنین ابتکارات و اقدامات عملی این کشور منعکس گردید. به ویژه، در استراتژی اقدامات در مورد پنج جهت اولویت دار توسعه جمهوری ازبکستان در سال های 2017-2021 که در آن به ایجاد کمربند امنیتی، ثبات و حسن همجواری در اطراف ازبکستان و همچنین بر حل و فصل مسائل علامتگذاری و تعیین مرزهای دولتی با کشورهای  همجوار تاکید شده است.

 رئیس جمهور ازبکستان در بخش سیاست خارجی سخنرانی اخیر خود در مجالس عالی این کشور و در ادامه سیاست تعامل و همکاری با همسایگان، توجه ویژه ای به موضوع همکاری با کشورهای آسیای میانه نمودند. ایشان تقویت بیشتر دوستی چند صد ساله، حسن همجواری، مشارکت راهبردی و اعتماد متقابل با کشورهای آسیای مرکزی را از اولویت های سیاست خارجی ازبکستان خواند. در عین حال اشاره شد که شرایط دشوار شیوع ویروس کرونا بار دیگر نشان داد که کشورهای آسیای مرکزی به چه میزان به یکدیگر احتیاج دارند و به هم پیوسته اند.

سیاست خارجی جمهوری ازبکستان در جهت نزدیک شدن و تقویت روابط حسن همجواری، مناسبات دوستانه و سودمند متقابل با کشورهای همسایه، زمینه افزایش توسعه همکاری‌های تجاری،  اقتصادی و سرمایه گذاری میان کشورهای آسیای مرکزی، گسترش روابط همکاری و همچنین تعامل در بخش حمل و نقل را فراهم آورده است. در نتیجه اقدامات دولت ازبکستان، در دوره 2017 الی 2020 مبادله بازرگانی ازبکستان با کشورهای آسیای مرکزی تقریباً از 2.7 به حدودا 5 میلیارد دلار رسیده است.

در پایان سال 2020، حجم تجارت خارجی ازبکستان با کشورهای آسیای مرکزی نسبت به سال 2019 اندکی (5.4 درصد) کاهش یافت که این امر با کاهش کلی فعالیت اقتصادی به دلیل شیوع ویروس کرونا بود. با این حال، سهم کشورهای آسیای مرکزی از 12.4 درصد به 13.6 درصد حجم کل تجارت خارجی ازبکستان رسیده است. در نمودار ذیل سهم کشورهای منطقه در تجارت خارجی ازبکستان قابل مشاهد می‌باشد.

در میان کشورهای آسیای مرکزی، قزاقستان همچنان شریک اصلی تجاری و اقتصادی ازبکستان است. ازبکستان طی چند سال اخیر همواره در رتبه سوم شرکای عمده اقتصادی این کشور پس از چین و روسیه قرار گرفته است.

در سال 2020 م. 25.5 درصد محصولات صادراتی کشاورزی ازبکستان به قزاقستان، 18.8 درصد محصولات به قرقیزستان صادر شده است. همچنین  14.7 درصد از کل صادرات منسوجات این کشور به قرقیزستان صادر گردیده است. برخی اقلام از کالاهای خاص صنعت برق، به ویژه لوازم خانگی، نیز عمدتا به کشورهای همسایه نیز صادر می‌شود.

در حوزه سرمایه گذاری نیز روابط ازبکستان با کشورهای منطقه در حال رشد و توسعه می‌باشد. در سال گذشته، تعداد شرکت های ثبت شده در ازبکستان با سرمایه قزاقستان از 809 به 919 (7.8 درصد از تعداد کل)، قرقیزستان از 156 به 187 (1.6)، تاجیکستان از 161 به 183 (1.6) و ترکمنستان از 148 تا 162 (1.4) واحد افزایش یافته است. ازبکستان نیز متقابلا در بازار کشورهای منطقه در حوزه‌های مختلف از جمله تولید لوازم خانگی در تاجیکستان و قرقیزستان و همچنین در قزاقستان با ایجاد  شرکت مشترک برای مونتاژ خودرو و یک کارخانه نساجی و ... سرمایه گذاری نموده است.  

لازم بذکر می‌باشد که در سال 2019، کل گردش تجارت خارجی کشورهای آسیای مرکزی  168.4 میلیارد دلار و تولید ناخالص داخلی کشورهای منطقه 303 میلیارد دلار برابربوده است. سرعت توسعه اقتصادهای آسیای مرکزی نیز نرخ رشد بالای 4-7 درصد را نشان داد. در اثر شیوع ویروس کرونا در سال 2020، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی در همه کشورهای منطقه کاهش یافته است. با این حال، طبق پیش بینی‌های بانک جهانی در سال 2021، اقتصاد کشورهای آسیای مرکزی مجدداً رشد چشمگیری را نشان می دهد.

رئیس جمهور ازبکستان تاکنون چندین ابتکار مهم منطقه ای و بین المللی به منظور افزایش همکاری‌های منطقه ای و همگرایی اقتصادی، توسعه کریدورهای منطقه ای از جمله  از جمله برگزاری کنفرانس بین المللی "آسیای مرکزی: یک گذشته و آیندۀ مشترک، همکاری برای توسعه پایدار و رفاه متقابل"، ایجاد یک مرکز منطقه­ای برای توسعه حمل و نقل و ارتباطات متقابل تحت نظارت سازمان ملل متحد، ایجاد قالبی برای تشکیل نشست­های مشورتی منظم سران کشورهای آسیای مرکزی و ... را مطرح نموده است که برخی از آنها اجرایی شده اند. در این زمینه در تابستان سال 1400 نیز مقرر شده کنفرانس بین المللی" آسیای مرکزی و جنوبی: ارتباطات متقابل منطقه ای، چالش ها و فرصت ها" با حضور سران کشورها در ازبکستان برگزار گردد.