اهداف کلیدی زیست‌محیطی ازبکستان

اهداف و برنامه های زیست محیطی ازبکستان برای سال 2025 تحت عنوان حرکت به سمت اقتصاد سبز به شرح زیر اعلام گردیده است.

زمینه‌سازی برای اقتصاد سبز: ضرورتی برای آینده‌ای پایدار

تغییرات اقلیمی و اثرات آن به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های جهانی تبدیل شده است و کشورهای مختلف در حال تلاش برای کاهش این آثار و سازگاری با شرایط جدید هستند. ازبکستان نیز به عنوان یک کشور در حال توسعه، با سرعت در مسیر گذار به اقتصاد سبز حرکت کرده و در این زمینه سرمایه گذاریهای مهمی انجام داده است.

در سه سال گذشته، این کشور موفق به راه‌اندازی 16 نیروگاه بزرگ خورشیدی و بادی با ظرفیت کلی 3.5 گیگاوات شده است. این نیروگاه‌ها نقش کلیدی در کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و تقویت پایداری انرژی ایفا می‌کنند. علاوه بر این، 35 نیروگاه برق‌آبی کوچک به بهره‌برداری رسیده که سهم مهمی در تأمین انرژی پاک و استفاده بهینه از منابع آبی دارد.

این کشور همچنین با معرفی سیستم صدور گواهینامه «انرژی سبز» در صنایع مختلف، اقدام به ترویج استفاده از انرژی‌های پاک نموده است. تاکنون بیش از 60 هزار خانه در سراسر کشور به پنل‌های خورشیدی مجهز شده‌اند که این اقدام نشان‌دهنده تعهد دولت به مشارکت شهروندان در برنامه‌های زیست‌محیطی است.

برنامه «یشیل مکان» نیز، به عنوان یکی از اصلی‌ترین ابتکارات دولتی، هر ساله اقدام به سبز کردن مناطق کشور می‌کند. این برنامه نه تنها به افزایش پوشش گیاهی کمک می‌کند، بلکه استفاده بهینه از منابع آبی را نیز در اولویت قرار داده است.

 

اهداف سال 2025: حفاظت از محیط زیست و مشارکت عمومی

سال 2025 توسط دولت ازبکستان به عنوان «سال حفاظت از محیط زیست و اقتصاد سبز» اعلام شده است. این طرح ملی، پس از یک دوره مشاوره عمومی‌که بیش از یک ماه به طول انجامید، نهایی شد. در این فرآیند، 11 میلیون شهروند در ارائه پیشنهادات و ایده‌های خود مشارکت داشتند. این میزان مشارکت عمومی، نشان‌دهنده اهمیت بالای این موضوع در میان مردم و تعهد دولت به شنیدن نظرات شهروندان است.

این برنامه شامل بیش از 100 پیشنهاد مرتبط از سوی مردم و کارشناسان است. در عین حال، سازمان ملل متحد و سایر سازمان‌های بین‌المللی نیز برای همکاری در اجرای این برنامه اعلام آمادگی کرده‌اند. این همکاری‌ها می‌تواند به جذب منابع مالی و فنی بیشتر کمک کند و به ازبکستان امکان دهد که در سطح جهانی به عنوان یک کشور پیشرو در حفاظت از محیط زیست شناخته شود.

 

افزایش سهم انرژی سبز: تحول در سیستم انرژی

یکی از اهداف اصلی این برنامه، افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در تأمین انرژی کشور است. در حال حاضر، انرژی سبز 16 درصد از ساختار انرژی ازبکستان را تشکیل می‌دهد و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2025 این رقم به 26 درصد برسد.

برای رسیدن به این هدف، ساخت 16 نیروگاه خورشیدی و بادی دیگر با ظرفیت کلی 3.5 گیگاوات در دستور کار قرار دارد. علاوه بر این، برنامه ساخت 5 نیروگاه برق‌آبی بزرگ با ظرفیت کلی 160 مگاوات و راه‌اندازی سیستم‌های ذخیره انرژی با ظرفیت 1.8 گیگاوات تدوین شده است. این پروژه‌ها نقش کلیدی در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و افزایش استقلال انرژی کشور خواهند داشت.

به‌منظور حمایت از شهروندان و شرکت‌ها در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، دولت تصمیم گرفته است 2 تریلیون صوم وام (160 میلیون دلار) برای نصب پنل‌های خورشیدی در منازل و شرکت‌ها اختصاص دهد. این اقدام، مشارکت گسترده مردم را در تحقق اهداف زیست‌محیطی تضمین می‌کند.

 

راه‌حل‌های زیست‌محیطی پایدار: از آموزش تا اجرا

در راستای توسعه فناوری‌های پایدار، دولت ازبکستان تصمیم دارد از پمپ‌های حرارتی در مدارس، مهدکودک‌ها و بیمارستان‌ها استفاده کند. تجربه موفق مدرسه شماره 19 در منطقه بیود، که با استفاده از این فناوری توانسته است هزینه‌های انرژی را به طور قابل‌توجهی کاهش دهد، به عنوان یک الگوی ملی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

این فناوری‌ها نه تنها به کاهش مصرف انرژی کمک می‌کنند، بلکه تأثیرات مثبتی بر آموزش شهروندان درباره اهمیت حفاظت از محیط زیست دارند. برنامه‌های آموزشی و کارگاه‌های مرتبط با استفاده از انرژی‌های پاک و بهره‌وری انرژی نیز در سراسر کشور برگزار می‌شود تا شهروندان با اهمیت این موضوع آشنا شوند. برگزاری کارگاه‌ها و سمینارها درباره اهمیت انرژی‌های تجدیدپذیر و راهکارهای کاهش مصرف انرژی، برنامه‌های تلویزیونی و رسانه‌ای که به معرفی مزایای پنل‌های خورشیدی، سیستم‌های ذخیره انرژی و روش‌های صرفه‌جویی در مصرف برق می‌پردازند، برنامه‌های آموزشی در مدارس و دانشگاه‌ها برای آشنایی نسل جدید با فناوری‌های انرژی پایدار در این راستا ارزیابی می‌گردد.

این کشور با هدف تشویق شهروندان به استفاده از انرژی‌های سبز اقداماتی نظیر ارائه یارانه و تسهیلات بانکی برای نصب پنل‌های خورشیدی خانگی و استفاده از سیستم‌های گرمایشی تجدیدپذیر، معافیت‌های مالیاتی و تخفیف‌های ویژه برای افرادی که از فناوری‌های کم‌مصرف استفاده می‌کنند و اعطای گواهینامه‌های سبز به ساختمان‌ها و شرکت‌هایی که از استانداردهای بهره‌وری انرژی پیروی می‌کنند را نیز در دستور کار خود قرار داده است.

 

بهینه‌سازی منابع و کاهش هزینه‌ها: رویکردی برای افزایش بهره‌وری

یکی از اصول کلیدی برنامه «سال حفاظت از محیط زیست و اقتصاد سبز»، بهینه‌سازی مصرف منابع و کاهش هزینه‌ها در بخش‌های مختلف اقتصادی است. رئیس‌جمهور شوکت میرضیایف تأکید کرده است که مدل اقتصادی فعلی کشور باید به مدلی مبتنی بر صرفه‌جویی و استفاده بهینه از منابع تبدیل شود.

در این راستا، معاون نخست‌وزیر و وزیر اقتصاد و دارایی موظف شده‌اند برنامه جامعی را تدوین کنند که هدف آن کاهش 15 تا 20 درصدی هزینه‌های انرژی در بخش‌های دولتی و خصوصی باشد. این برنامه شامل بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، به‌کارگیری فناوری‌های جدید و افزایش ارزش افزوده محصولات تولیدی است.در راستای تحقق اصلاح ساختار دولت و کاهش تعداد نهادها، رئیس‌جمهور در دسامبر ۲۰۲۲، برنامه‌ای را برای کوچک‌سازی و چابک‌ نمودن دولت اعلام کرد که شامل کاهش تعداد وزارتخانه‌ها، آژانس‌ها و سازمان‌های دولتی از ۶۱ به ۲۸ واحد بود. این اقدام با هدف بهبود خدمات دولتی، کاهش هزینه‌های زیرساختی و افزایش بهره‌وری صورت گرفت.

همچنین به عنوان بخشی از این طرح، دولت قصد دارد ممیزی انرژی در بیش از 400 شرکت بزرگ را انجام دهد. این ممیزی‌ها به شناسایی فرصت‌های کاهش مصرف انرژی و جایگزینی فناوری‌های پرمصرف با فناوری‌های کارآمدتر کمک می‌کنند. علاوه بر این، برنامه‌هایی برای آموزش مدیران و کارکنان شرکت‌ها در زمینه بهره‌وری انرژی در نظر گرفته شده است.

 

توسعه پروژه‌های سبز: گام‌هایی به سوی آینده‌ای پایدار

در آینده، بازارهای بین‌المللی تمایل بیشتری به محصولات و پروژه‌هایی خواهند داشت که با استفاده از فناوری‌های سبز تولید شده‌اند. از این رو، دولت ازبکستان در تلاش است تا سهم پروژه‌های سبز را در زیرساخت‌های تولیدی و صنعتی افزایش دهد.

بر اساس برنامه‌ریزی‌ها، تا سال 2025، 15 درصد از پروژه‌های تولیدی و زیرساختی کشور به فناوری‌های سبز مجهز خواهند شد. این رقم تا سال 2030 به 55 درصد افزایش خواهد یافت. دولت برای حمایت از این پروژه‌ها، 300 میلیون دلار از منابع مالی بین‌المللی جذب خواهد کرد.

یکی دیگر از جنبه‌های مهم این برنامه، تولید تجهیزات پیشرفته در داخل کشور است. پیش‌بینی می‌شود تجهیزاتی به ارزش 4 میلیارد دلار در ازبکستان تولید شود که این اقدام نه تنها به کاهش هزینه‌های واردات کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش اشتغال در بخش‌های صنعتی خواهد شد. در نتیجه، سهم پروژه‌های سبز در زیرساخت‌های ملی از 25 درصد به 31 درصد افزایش خواهد یافت.

حفاظت از منابع طبیعی: سرمایه‌گذاری در طبیعت برای نسل‌های آینده

برنامه «یشیل مکان» با هدف افزایش پوشش گیاهی و بهبود وضعیت زیست‌محیطی مناطق مختلف کشور طراحی شده است. این برنامه هر ساله اقدام به کاشت 200 میلیون اصله درخت در مناطق شهری و روستایی می‌کند. از سال 2022 تاکنون، 698 باغ عمومی و 316 پارک در سراسر کشور ایجاد شده‌اند که این امر نقش مهمی در بهبود کیفیت هوا و کاهش اثرات تغییرات اقلیمی داشته است.

یکی از مناطق کلیدی این برنامه، بستر خشک‌شده دریای آرال است. این منطقه که یکی از آسیب‌دیده‌ترین مناطق زیست‌محیطی جهان محسوب می‌شود، اکنون به محلی برای اجرای پروژه‌های سبز تبدیل شده است. تاکنون، بیش از 2 میلیون هکتار از این منطقه به فضای سبز تبدیل شده است. این اقدام نه تنها به بهبود کیفیت محیط زیست کمک کرده، بلکه شرایط زندگی جوامع محلی را نیز بهبود بخشیده است.

برای گسترش این تلاش‌ها، دولت قصد دارد 18 شرکت جنگلداری را برای تولید نهال و توسعه روش‌های علمی‌کاشت درخت تأسیس کند. علاوه بر این، یک پلتفرم آنلاین به نام «یاشیل علم» راه‌اندازی خواهد شد که امکان خرید و فروش نهال و تبادل اطلاعات زیست‌محیطی را برای شهروندان فراهم می‌کند.

 

حمایت از کارآفرینی سبز: ایجاد فرصت‌های جدید برای بخش خصوصی

یکی دیگر از محورهای مهم این برنامه، حمایت از کسب‌وکارهایی است که از فناوری‌های پاک و مواد سازگار با محیط زیست در فرآیندهای تولیدی خود استفاده می‌کنند. این شرکت‌ها عنوان «کارآفرین سبز» را دریافت خواهند کرد و در رتبه‌بندی‌های ملی و بین‌المللی از حمایت ویژه‌ای برخوردار خواهند شد.

برای تشویق بیشتر، دولت اقدام به ارائه تسهیلات مالی، صدور گواهی‌نامه‌های سبز و ایجاد دسترسی به بازارهای بین‌المللی برای این شرکت‌ها خواهد کرد. این اقدامات نه تنها باعث توسعه پروژه‌های زیست‌محیطی می‌شود، بلکه فرصت‌های جدیدی را برای رشد اقتصادی کشور ایجاد می‌کند.

 

نتیجه‌گیری: تعهد ازبکستان به توسعه پایدار

برنامه‌های جامع دولت ازبکستان برای سال 2025 نشان‌دهنده عزم جدی این کشور در مواجهه با چالش‌های زیست‌محیطی و حرکت به سمت توسعه پایدار است. از انرژی‌های تجدیدپذیر گرفته تا گسترش فضای سبز و حمایت از کارآفرینی سبز، تمامی این اقدامات به تقویت اقتصاد و بهبود کیفیت زندگی شهروندان کمک خواهد کرد.

این تلاش‌ها ازبکستان را به الگویی برای سایر کشورهای منطقه تبدیل خواهد کرد و نشان‌دهنده این واقعیت است که توسعه اقتصادی و حفاظت از محیط زیست می‌توانند به‌طور همزمان پیش بروند.

 

منابع:

1.UzDaily.com, "President of Uzbekistan highlights key environmental goals for 2025," published on January 27, 2025.

Official statement by the Government of Uzbekistan on the 2025 environmental goals and the "Year of Environmental Protection and Green Economy."

3.United Nations and international organizations' reports on cooperation with Uzbekistan in implementing environmental programs.

The "Yashil Makon" State Program, published by the Ministry of Ecology of Uzbekistan.

Reports from the Ministry of Energy of Uzbekistan on renewable energy development and green projects.