آشنایی با سازمان سرمایه گذاری قطر

سازمان سرمایه گذاری قطر (جهاز قطر للاستثمار) در سال 2005 (1384) در راستای مدیریت بر مازاد درآمدهای نفت خام و گاز طبیعی این کشور از طریق سرمایه‌گذاری در بازارهای بین‌المللی (به ویژه در ایالات متحده آمریکا، اروپا و آسیا - اقیانوسیه) و با هدف ایجاد تنوع در اقتصاد و آمادگی برای زمانی بعد از دوران هیدروکربن‌ها توسط دولت تاسیس گردید. امروز این تشکل یک سازمان سرمایه گذاری حرفه ای و پیشرفته است که قادر به جذب استعدادهای برتر به صورت محلی و از سراسر جهان است و نقشی راهبردی در توسعه اقتصادی این کشور بر عهده دارد .

سازمان سازمان سرمایه گذاری قطر  (جهاز قطر للاستثمار) به نوعی شرکت سرمایه‌گذاری و صندوق ذخیره ارزی دولت قطر است، که در زمینه مدیریت سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاری خارجی فعالیت می‌نماید. بخش اعظم سرمایه گذاری‌های این سازمان در کشورهای مختلف در زمینه‌های مالی, املاک و مستغلات, هتل, صنایع مختلف , ورزشی و غیره است.

سازمان سرمایه‌گذاری قطر هم اکنون در شمار زیادی از شرکت های چندملیتی در صنایع مختلف، دارای سهام می‌باشد، که برای نمونه می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

-  گروه فولکس‌واگن (17٪)،

- رویال داچ شل (۳٪)،

- توتال فرانسه (4%)،

- بانک انگلیسی بارکلیز (12٫7٪)،

- کردیت سوئیس (۵٫۲۰٪)،

-  بورس لندن (۱۵٫۴٪)،

- گلنکور (۸٫۴۲٪)،

-  ویوندی (۳٪)،

-  لاگاردر (۱۲٫۸۰٪)،

-  وئولیا (۵٪)،

-  گروه ایرباس (۶٪)،

- میراماکس فیلمز (۱۰۰٪)،

- سینزبوریس،

- خودرو سازی پورشه،

- اچ‌اس‌بی‌سی،

- آلفا بانک.

ضمنا سازمان سرمایه گذاری قطر اخیراً توافقنامه ای را با فولکس واگن منعقد نمود که بر اساس آن، برای اولین بار، ناوگان پیشرفته اتوبوس های برقی سطح چهار بدون راننده برای تقویت سازو کارهای حمل و نقل دوستدار محیط زیست شهری راه اندازی می‌شود که تمایل دولت قطر به اتخاذ فناوری‌های هوشمند و سازگار با محیط زیست را تأیید می‌کند. به ادعای مقامات قطری این پروژه پویا و حیاتی، قطر را به عنوان اولین کشور در جهان قرار می دهد که سیستم حمل و نقل عمومی خودروهای بدون راننده و بدون آلاینده را پیاده سازی می نماید.

این سازمان، در کشور قطر نیز سرمایه‌گذاری کلانی به انجام رسانده و دارای سهام در شرکت قطر ایرویز و بانک ملی قطر می‌باشد، همچنین در بخش ورزش نیز، مالک ۱۰۰٪ درصد از سهام باشگاه فوتبال پاری سن ژرمن وباشگاه ورزشی الغرافه است.

وظایف سازمان:

وظایف تعریف شده برای این سازمان توسط دولت قطر عبارتند از :

1- سرمایه گذاری , تنوع بخشی و افزایش دارایی‌های حاکمیتی دولت به منظور خلق ثروت برای نسل های آینده .

2- حمایت از اقتصاد قطر بوسیله سرمایه گذاری در شرکت های داخلی

3- تامین نقدینگی در هنگام نیاز

ساختار سازمانی:

سازمان مذکور دارای یک رئیس اجرایی و یک هیات مدیره اجرایی متشکل از نه نفره می‌باشد. امیر قطر ریاست و نظارت اصلی این سازمان را برعهده دارد.

 رئیس اجرایی :

هم اکنون رئیس اجرایی[1] سازمان سرمایه گذاری قطر را منصور بن ابراهیم آل محمود بر عهده دارد.

اعضای هیات مدیره سازمان:

اعضای هیات مدیره سازمان متشکل از نه نفر که اسامی و سمت آنان به شرح ذیل می‌باشند:

1- شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی وزیر خارجه قطر به عنوان رئیس هیئت مدیره

2- شیخ محمد بن حمد بن خلیفه آل ثانی برادر امیر به عنوان نایب رئیس

3- علی شریف العمادی وزیر دارایی به عنوان عضو هیئت مدیره

4- شیخ عبدالله بن سعود آل ثانی رئیس بانک مرکزی به عنوان عضو هیئت مدیره

5- سعد شریده الکعبی: وزیر مشاور در امور انرژی و ردیس اجرایی شرکت ملی نفت قطر (قطر پترولیوم) عضو هیئت مدیره

6- علی احمد الکواری وزیر تجارت و صنعت به عنوان عضو هیئت مدیره

7- آقای دکتر حسین علی العبدالله : عضو هیئت مدیره

8- ناصر غانم الخلیفی: رئیس هیات مدیره شبکه ورزشی بی ان اسپورت قطر و رئیس باشگاه پاری جرمن فرانسه به عنوان عضو هیئت مدیره

9- حسن عبدالله الذوادی: رئیس کمیته پروژه‌های جام جهانی 2022 به عنوان عضو هیئت مدیره

 دارایی‌های سازمان:

بر اساس آخرین برآوردهای انجام گرفته در نوامبر 2020 میلادی حجم کل دارایی‌های این سازمان تحت عنوان صندوق سازمان سرمایه گذاری قطر به 300 میلیارد دلار رسیده است. بخش اعظم دارایی‌های این سازمان در قالب خرید سهام شرکت های بزرگ داخلی و شرکت های خارجی در کشورهای آمریکا, انگلستان, فرانسه , آلمان و ...  می‌باشد.

طبق اخبار موجود در فضای مجازی در جریان محاصره عربستان سعودی و کشورهای هم پیمان این کشور علیه قطر در خرداد ماه 1396 , مقامات این کشور به منظور کاستن از تبعات محاصره در حدود 60 میلیارد دلار از صندوق سازمان سرمایه گذاری برداشت و به شریان اقتصاد و تجارت این کشور تزریق نمود.

دولت قطر در طی سال جاری 2020 با هدف مقابله با تاثیرات سلبی پاندومی ویروس کرونا در حدود 20 میلیارد دلار از این صندوق برداشت نموده است. 

 نقش صندوق سرمایه گذاری قطر در راهبرد کلی توسعه اقتصادی این کشور

راهبرد کلی توسعه اقتصادی قطر مبتنی بر سرمایه گذاری درآمدهای حاصل از صادرات گاز و نفت در طرح های توسعه به نحوی است که این کشور در افق سال های 2030 میلادی با اتکا به این سرمایه گذاری‌ها، بتواند ساختار و مدل جدیدی را برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی فراهم کند که توسعه بهینه اقتصادی را بدون نیاز به درآمدهای نفت و گاز تأمین نماید.

در آمدهای ناشی از صادرات نفت و گاز، پایه‌های نخستین پیشرفت اقتصادی را برای قطر میسر کرده، اما نباید فراموش کرد که پیشرفت این کشور کوچک بر پایه یک راهبرد کلی توسعه اقتصادی بنیان گذاشته شده که از سال های 1990 میلادی به طور دقیقی طراحی و اجرا گردیده است.

قطر برای رسیدن به این هدف از اواسط دهه 90 میلادی با ابتکار حمد بن خلفیه ( امیر سابق ) دو نهاد بسیار کلیدی در این کشور ایجاد شد که عملکرد بهینه این دو نهاد در جهت رسیدن به اهداف راهبرد کلی قطر در بلند مدت می‌باشد. این دو نهاد عبارتند از :

1- بنیاد قطر[2] ،

2- صندوق سرمایه گذاری قطر[3] 

همان طور که از نام آنها معلوم است، در حالی که بنیاد قطر راهبرد توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را در این شبه جزیره کوچک حاشیه جنوبی خلیج فارس تأمین می‌کند، صندوق سرمایه گذاری قطر منابع مالی مورد نیاز توسعه کشور را در فردای پایان یافتن نفت و گاز قطر تأمین خواهد کرد.

هر دوی این نهادها اکنون هم به وسیله امیر قطر و افراد مورد اعتماد وی اداره و مدیریت می‌شوند و بودجه آنها تقریباً محرمانه است . این دو نهاد، هر کدام از تجمع شرکت های کوچک و بزرگی شکل یافته که به صورت هماهنگ اداره می‌شوند. این دو نهاد همچنین در ارتباط تنگاتنگ با یکدیگر بوده و هرکدام استراتژی دیگری را در چارچوب توسعه کلی قطر گام بر می دارند.

استراتژی اقتصادی قطر را می‌توان به طور کلی در جایگزینی درآمدهای نفت و گاز با درآمدهای برنامه ریزی شده دیگری دانست که به این کشور اجازه خواهد داد تا برتری اقتصادی نسبی را حفظ کند. این درآمدهای جدید، عمدتاً از دو طریق مختلف ذیل حاصل می‌گردد:

نخست سرمایه گذاری‌های خارجی قطر که میزان آن هم اکنون از مرز 250 میلیارد دلار گذشته است.

دوم سرمایه گذاری‌های داخلی این کشور که با هدف توسعه و نوع آوری در زمینه‌های فنی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و ورزشی برنامه ریزی شده است.

 الف- سرمایه گذاری داخلی

مقدار و میزان سرمایه گذاری‌های داخلی برای توسعه قطر، مخفی نگاه داشته شده است. اما با توجه به پیشرفت‌های سال‌های اخیر و برنامه‌های در دست اجرا و پروژه‌های اعلام شده، می‌توان برآورد کرد که قسمت عمده‌ای از مازاد درآمد کشور از صادرات نفت و گاز و همچنین قسمت عمده‌ای از سود سرمایه‌گذاری‌های کلان قطر در خارج از کشور، منابع مالی سرمایه‌گذاری‌های داخلی را تأمین می‌کند. برخی از کارشناسان میزان سرمایه‌گذاری‌های سالانه داخلی قطر که با هدف دگردیسی اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و تامین توسعه شتابان صورت می‌گیرد را بین 50 تا 100 میلیارد دلار بر آورد می‌کنند .

سرمایه‌گذاری‌های داخلی قطر عمدتاً در زمینه‌های علمی و تحقیقی، ورود و فعالیت دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی ممتاز جهان در این کشور، توسعه تکنولوژی‌های تازه، بیوتکنولوژی، تکنولوژی‌ها در زمینه زیست - محیطی، توسعه فرهنگی و ایجاد موزه‌ها و نمایشگاه‌های جهانی، توسعه ارتباطات از طریق گسترش شبکه تلویزیونی عرب و انگلیسی زبان 'الجزیره' ، ' بی ان ' و توسعه در زمینه‌های ورزشی می‌باشد.

در زمینه ایجاد یک اقتصاد مبتنی بر پیشرفت های علمی، تحقیقی و نوآوری فنی، قطر با سرمایه گذاری‌های هنگفت 'بنیاد قطر' در نظر دارد که این کشور را مبدل به پایتخت دانشگاهی در منطقه کند. در این راستا، دانشگاه‌های بزرگ و معروف جهان از جمله 'جرج تاون'، 'کرنل'، 'دانشگاه لندن'، ' نورث وسترن' آمریکا و 'مدرسه مطالعات عالی بازرگانی پاریس'، قسمت های عمده ای از فعالیت های خود را در دوحه، پایتخت قطر مستقر کرده اند.

هم اکنون در شهرک دانشگاهی دوحه بیش از 5 هزار دانشجو و با پرداخت شهریه‌های بسیار بالا در حال تحصیل هستند.

در همین حال دانشگاه کرنل آمریکا مرکز تحقیقاتی در زمینه 'سلول های بنیادین' و دیگر رشته‌های مربوطه در این شهرک دایر کرده است.

این مرکز تحقیقاتی که از 27 آزمایشگاه مجهز تشکیل شده، محققانی را در زمینه مطالعات و تحقیقات سلول های بنیادین جذب کرده است .

قطر با ایجاد شبکه تلویزیونی الجزیره و توسعه آن هم اکنون نفوذی غیر قابل انکار در جهان عرب دارد و این شبکه تصویر این کشور کوچک حاشیه خلیج فارس را تا دور دست ها می رساند و نام قطر را به جهانیان می‌شناساند.

بلند پروازی‌های قطر در زمینه ورزشی، خرید تیم های فوتبال در جهان از جمله 'پاریس سن ژرمن' و ایجاد ورزشگاهای بسیار مجهز سرپوشیده در دوحه، این کشور را آماده می‌کند تا جام جهانی فوتبال را در سال 2022 میلادی در سرزمین کوچک خود برگزار نماید.

ایجاد اردوگاه فوق مدرن 'اسپایر' با امکانات فوق العاده بدنسازی ، تمرین و برگزاری مسابقات در تقریبا تمامی رشته‌های جهان، از دیگر سرمایه گذاری‌های قطر در بخش ورزشی محسوب می‌شود.

در چارچوب استراتژی کلی توسعه در این کشور، قطر امیدواراست تا در سال های آینده جامعه‌ای را شکل دهد که مبتنی بر پیشرفت‌ها و آگاهی‌های علمی و فرهنگی بوده و به این کشور کوچک حاشیه جنوبی خلیج فارس، اجازه دهد تا به زودی مبدل به پایتخت علمی، و فرهنگی جهان عرب گردد.

 ب- سرمایه گذاری خارجی

سرمایه گذاری‌های خارجی هم در زمینه‌های مختلف و راهبردی صورت گرفته است که به طور مستقیم و غیر مستقیم با بازدهی کوتاه ، میان و بلند مدت همراه می‌باشد. به طور متوسط منافع حاصل از سرمایه گذاریهای خارجی قطر، سالانه بین6 تا10 درصد حجم سرمایه گذاری این کشور، یعنی تقریباً بین 15 تا 25 میلیارد دلار بر آورد می‌شود.

منافع حاصل از سرمایه گذاری‌های خارجی قطر افزون بر درآمدهای حاصله از صادرات نفت و گاز که بین 80 تا 100 میلیارد دلار در سال است، به این کشور اجازه می دهد تا بلندپروازی‌های خود در ارتباط با توسعه علمی- تکنولوژی، فرهنگی و اجتماعی را با سرعت به پیش ببرد.

سرمایه گذاری‌های خارجی قطر در زمینه‌های مختلف، خرید ساختمان ، هتل های لوکس، زمین‌های کشاورزی و دامپروی، صنایع ، تیم های ورزشی در تمام جهان صورت می‌گیرد.

کشورهای بریتانیا و فرانسه از نظر سرمایه گذاری در خرید ساختمان‌ها و هتل های لوکس مورد توجه خاص صندوق سرمایه گذاری قطر است.

به عنوان مثال بر اساس گزارش مرکز تحقیقاتی ساختمان و مالکیت در فرانسه، صندوق سرمایه گذاری قطر بیش از 10 میلیارد یورو در خرید ساختمان‌های لوکس در پاریس سرمایه گذاری کرده است. در این راستا تلاش صندوق سرمایه گذاری قطر برای به دست آوردن ساختمان 'ویرجین' در شماره 52 خیابان 'شانزه لیزه' پاریس شایان توجه است و نشانگر استراتژی قطر برای بدست آوردن اماکن بسیار منحصر به فرد در کشورهای خارجی می‌باشد.

خرید چنین اماکنی ضمن افزایش قیمت سالانه آنها که طی سال های اخیر در حدود 10 تا 15 در صد بوده، منافع قابل قبولی را از نقطه نظر اجاره ای برای مالکان چنین ساختمانهایی در پاریس تأمین می‌کند. منافع سالانه اجاره ای این ساختمان خریداری شده به وسیله قطر، بر اساس نظر کارشناسان حداقل 6 درصد سرمایه گذاری می‌باشد.

خبرگزاری‌ها هم در گزارشی از میزان سرمایه گذاری‌های قطر در انگلیس نوشتند: راه رفتن در لندن و تحسین کردن مناظر آن بدون تحسین کردن چیزی که هزینه ساختش توسط قطر پرداخت نشده باشد ، کار دشواری است. قطر از بعضی از معروف‌ترین هتل‌ها و مکان‌های دیدنی گرفته تا جرثقیل‌هایی که بر فراز جنوب رود 'تایمز' افراشته شده‌اند، سهم قابل توجهی دارد. بزرگ ترین مقصد سرمایه گذاری قطر، لندن به ارزش 35 میلیارد پوند است و به علاوه 5 میلیارد پوند دیگر که در 5 سال آینده اضافه می‌شود.

این خبرگزاری‌ها در گزارش خود با بیان این که به تازگی مشخص شده که املاک قطر در لندن بیشتر از ملکه انگلیس است.

گزارش های دیگر درباره میزان سرمایه گذاری قطر در انگلیس نشان می دهد که صندوق سرمایه گذاری قطر 22 درصد سهام شرکت فروشگاه زنجیره ای 'سینزبری' و 20 درصد سهام فرودگاه 'هیثرو' لندن را خریده است. هواپیمایی قطر بزرگ ترین سرمایه‌دار' IAG ' مالک هواپیمایی بریتانیا به میزان 20 درصد است.

در زمان اوج بحران مالی در سال 2018 قطر و ابوظبی 7.3 میلیارد پوند به بانک 'برکلی' به عنوان تلاشی برای اجتناب از طرح نجات مالی دولت بریتانیا تزریق کردند که قطر 4 میلیارد پوند این مقدار را پرداخت.

از خرید ساختمان‌ها، هتل ها و اماکن بسیار مرغوب در شهرهای بزرگ جهان غرب که بگذریم ، قطر در جهت استراتژی کلی و رسیدن به خودکفایی مواد غذایی خود از چند سال پیش اقدام به خرید گسترده زمین‌های مرغوب کشاوری و دامپروی در استرالیا، اروپای شرقی، آسیا و آفریقا کرده است.

قطر سرزمینی خشک و بیابانی است که مستعد کشاورزی و دامپروری نیست و تا به امروز بیش از 90 درصد مواد غذایی مورد احتیاج خود را از خارج وارد می‌کند. در این راستا و برای رسیدن به خود کفایی غذایی، قطر میلیارد ها دلار در زمینه کشاورزی و دامپروی در کشورهای دیگر سرمایه گذاری کرده که بازده آن هم اکنون به روشنی قابل مشاهده است.

در این راستا شرکت 'حصاد' وابسته به صندوق سرمایه گذاری قطر، تا کنون بیش از 250 هزار هکتار زمین مرغوب کشاورزی و دامپروی در استرالیا را خریداری کرده است. این زمین‌های کشاورزی به قطر اجازه می دهند تا بیش از یک سوم گندم و غلات مورد نیاز و بیش 50 درصد گوشت مصرفی خود را تامین نماید.

با وجودی که اقدامات شرکت حصاد از انتشار اطلاعات در این زمینه خود داری می‌کند، اما کارشناسان معتقدند که قطر هم اکنون بیش از 500 هزار هکتار زمین‌های کشاورزی و دامپروری در کشورهای دیگر را در مالکیت دارد که این کشور را به سوی خودکفایی غذایی هدایت می‌کند.

این کشور کوچک سرمایه گذاری‌های زیادی در آلمان هم داشته از 'دویچه بانک' گرفته تا شرکت 'زیمنس'. 17 درصد از سهام شرکت 'فولکس واگن' متعلق به دوحه است . ارزش سهام در شرکت های بزرگ آلمانی از جمله فولکس واگن، زیمنس و 'سولار ورلد' مبلغ 20 میلیارد دلار برآورد شده است.

پی نوشت ها :

[1] Chief Executive Officer

[2]  Qatar Foundation

[3] Qatar Investment Fund