تأثیر فناوری‌های نوین بر افزایش درآمد مالیاتی شهرداری‌ها

فناوری‌های نوین پشتیبان خوبی برای شهرها هستند، آنها می‌توانند مشخص کنند که مالیات‌دهندگان چه کسانی هستند و کنترل درآمد را بهبود ببخشند، همچنین می‌توانند به ایجاد کانال‌های ارتباطی بیشتری بین شهرداری و شهروندان کمک کنند. جمع آوری مالیات از تعداد زیادی مشاغل و شهروندان یک چالش همیشگی برای هر شهرداری است. شهرداری‌ها در کشورهای درحال‌توسعه به دلیل کمبود منابع پایدار و کاهش اتکا به کمک های دولت (کسری بودجه مزمن و رکود اقتصادی) به دنبال خودکفایی از منابع دولتی هستند.

شهرداری ­ها همچنین با تقاضای شهروندان برای خدمات بهتر و شفاف‌تر برای پول پرداختی‌شان روبرو هستند. پیشرفت‌های اخیر در فناوری اطلاعات و ارتباطات نظیر استفاده از فناوری­ های SMART می­تواند منجر به افزایش درآمد مالیاتی، افزایش کارایی در جمع‌آوری و مدیریت مالیات و ترغیب به توسعه اقتصادی شهری گردد. درحالی‌که شهرهای کشورهای توسعه­ یافته برای مبارزه با کلاه‌برداری و فرار مالیاتی، بر فناوری­های SMART شرط می ­بندند، شهرهای کشورهای کم­ درآمد هنوز برای ایجاد فرهنگ مالیاتی با چالش‌هایی روبرو هستند و بانک ­های اطلاعاتی جدیدی را به دست آورده ­اند. فناوری­های نوین به دو صورت بر درآمد مالیاتی تأثیر می­ گذارند:

جمع ­آوری و مدیریت مالیات

بیشتر شهرهایی که سیستم جمع­ آوری و مدیریت مالیات خود را با ICT اصلاح‌کرده‌اند، به‌طور مثال، در برخی شهرهای آفریقا نظیر شهرها، مانند دوالا در کامرون، کینوندونی در تانزانیا افزایش بیش از 50٪ درآمد را تجربه کرده ­اند. 

نمونه ­هایی از نحوه استفاده شهرداری­ ها از فناوری‌های SMART برای بهبود جمع­ آوری و مدیریت مالیات، شامل موارد زیر است:

• پرداخت آنلاین: تسهیل پرداخت مالیات و عوارض عمومی از طریق پرداخت الکترونیک و کارت­ هوشمند می‌تواند به شهرداری ­ها کمک کند تا درآمد خود را افزایش دهند. اگر شهروندان و صاحبان مشاغل راحت­تر بتوانند مالیات بپردازند، ممکن است تمایل بیشتری برای انجام این کار داشته باشند. یکی از دلایل عدم ضعف سیستم جمع ­آوری مالیات و عوارض در کشورهای کم‌درآمد این است که بخش غی ررسمی‌بزرگی دارند و موانع پرداخت مالیات (صف­های طولانی در سالن‌های شهرداری و بانک‌ها و غیره) وجود دارد. بسترهای پرداخت الکترونیکی برای مالیات و عوارض می‌توانند به افزایش 5 درصدی درآمد شهرداری­ ها کمک کنند. به‌طور مثال شهر کامپالا در اوگاندا به ایجاد سیستم پرداخت آنلاین درآمدهایش از 2011 تا 2016 به مبلغ 32.5 میلیون دلار رسیده است که رشد 266 درصدی را نشان می ­دهد. همچنین این رشد به دلیل افزایش مالیات­ دهندگان که در بخش غیررسمی فعال بودند و همچنین به دلیل سادگی پرداخت است. شهرداری مسئول یک برنامه پرداخت از طریق تلفن‌های هوشمند ایجاد کرده است و در حال حاضر 3.7 درصد مالیات بدون هیچ نوع کاغذ جمع­آوری می­گردد.
• مدیریت مرکزی: برای بهینه‌سازی اداره امور مالیاتی، شهرداری­ها می‌توانند مکانیسم‌های مختلف پرداخت مالیات و عوارض در یک سیستم یکپارچه متمرکز کنند به‌جای سیستم چندبخشی که بخش­های مختلف مسئول دریافت مالیات و عوارض مختلف با پایگاه اطلاعاتی مختص خود باشند. فن‌آوری‌های نوین می‌توانند به ایجاد یک بانک اطلاعاتی عمومی یکپارچه‌سازی مالیات در یک بخش کمک کنند درنتیجه، کارایی بیشتر، نظارت بهتر، شفافیت و پاسخگویی بیشتر را فراهم می ­گردد.
• ابزار نقشه‌برداری: فناوری‌های نوین می‌توانند به شهرداری­ها کمک کنند تا جمع‌آوری و مدیریت داده‌های مالیات­ دهندگان را ساده­ تر کند. نرم ­افزارها و برنامه­ های کاربردی این امکان را می‌دهند که یک دفتر حساب برای هر پرداخت ­کننده ایجاد شود و تجزیه‌وتحلیل دقیق از پرداخت ­کنندگان مالیات­های شخصی، شرکت‌ها و مسکونی فراهم گردد و به‌طور خودکار پایگاه داده ­ها و ثبت‌های مربوط به مؤدیان مالیاتی و کالاهای مشمول مالیات را به‌روز کنند. درحالی‌که اکثر شهرهای کشورهای توسعه­ یافته سال‌هاست از ابزار نقشه ­برداری پیشرفته استفاده می­ کنند، در شهرهای کم‌درآمد، نقشه ­برداری از پرداخت‌کنندگان مالیات و کالاهای مشمول مالیات همچنان یک چالش مهم است. به‌عنوان‌مثال، چندین شهر، هنوز در حال مراجعات خیابانی هستند. این امر در آفریقا و آسیا که رشد جمعیتی بالا و شهرک­ های غیررسمی‌بخش مهمی از قلمرو شهری را به خود اختصاص داده است. هنوز انجام می­ شود. به‌عنوان‌مثال، شهر کامپالا در اوگاندا، یک پروسه ثبت خیابانی را اخیراً در اواسط سال 2016 آغاز کرده است تا ساکنان، خانه ­ها و مشاغل را به‌منظور عملیاتی کردن خدمات شهری و پرداخت مالیات­های محلی مکان­یابی کنند. شهرداری­ها برنامه‌های تلفن هوشمند ایجاد کرده‌اند که نمایندگان حوزه شهری می­توانند از آنها برای نقشه‌برداری مشاغل استفاده کنند. به‌عنوان‌مثال، در اندونزی، وزارت دارایی برنامه ­ای را ایجاد کرده که به نمایندگان دولتی اجازه می­ دهد بررسی کنند که آیا مشاغل ثبت ­نام کرده و مالیات خود را پرداخت کرده ­اند یا خیر.
• سیستم­های اطلاعاتی جغرافیایی [(GIS(1]: سیستم­های اطلاعات جغرافیایی مطمئناً یکی از ابزارهای نقشه­ برداری موردعلاقه شهرداری ­ها برای بهبود جمع­ آوری و مدیریت مالیات مورداستفاده قرار می­گیرد. GIS مجموعه ­ای از ابزارهای رایانه ­ای (سخت‌افزاری و نرم­افزاری) است که امکان ضبط، ذخیره­سازی، تجزیه‌وتحلیل و نمایش مقدار زیادی از داده­ ها با یک مرجع مکانی در زمان واقعی را فراهم می­ کند. یک سیستم GIS به کاربران امکان می ­دهد داده ­ها را در قالب­ های نقشه گرافیکی یا تصاویر ماهواره ­ای تجسم کنند، اطلاعات مکانی و زمانی را تجزیه‌وتحلیل کرده و سناریوهای آینده را برای پیش­ بینی روند تنظیم کنند. این برنامه، مدیریت و برنامه‌ریزی شهرداری از طریق ایجاد تصمیم‌گیری کارآمدتر، نتیجه‌گیری براساس دانش بالاتر و درک بهتری از پویایی مناطق پشتیبانی می‌کند. هنگامی‌که صحبت از بهبود مالیات می­ شود، GIS به دولت­ های محلی کمک می­ کند تا یک حساب دفتری دقیق از افراد، فعالیت ­ها و املاک را ایجاد کنند و به روزرسانی بانک­ های اطلاعاتی و کاداستر مالی و ثبت‌ها را تسهیل کند. GIS به‌ویژه برای به حداکثر رساندن جمع‌آوری مالیات بر دارایی از طریق ردیابی، ذخیره و مدیریت اطلاعات مهم در مورد ثبت زمین و تجزیه‌وتحلیل ارزش زمین و پیشرفت­های مرتبط با املاک خصوصی و تجاری بسیار مفید است. این امر به‌ویژه برای شهرداری ­ها در کشورهای درحال‌توسعه که در آن مالیات بر دارایی نه‌تنها منبع اصلی درآمد بلکه یک ابزار مهم برنامه‌ریزی و توسعه شهری است. به‌عنوان‌مثال، در برخی از شهرهای درحال‌توسعه، بیش از 50 درصد از جمعیت شهری در مناطقی زندگی می­ کنند که مالکیت ملک آنها مورد مناقشه یا ناشناخته است. با داشتن اطلاعات مربوط به سیستم GIS، برنامه­ ریزان به اطلاعات غنی در مورد منابع طبیعی (تالاب­ ها، انواع پوشش گیاهی و تشکل­ های زمین‌شناسی، ازجمله مناطق خطرناک بالقوه) و فعالیت‌های انسانی (شهرک ­های غیرقانونی، ساخت­ وساز غیرمجاز و...) دسترسی دارند. هنگامی‌که سیستم‌های ثبت دیجیتالی زمین با داده‌های مرتباً به‌روز شده از سیستم­های اطلاعات جغرافیایی ترکیب می‌شوند، اختلاف در مالکیت زمین، کاربری اراضی و مناطق بهتر می­تواند درک، رفع اختلاف و به‌روز شود. برنامه‌ریزان درنهایت می­توانند براساس اطلاعات به ­روزتر و دقیق‌تر، برای کلیه خط­ مشی ­ها و همچنین برای جمع‌آوری مالیات اقدام کنند. به‌منظور بررسی امکان توسعه اطلاعات و کاربردهای سیستم کامل، نیازمند یک دوره GIS یک‌روزه ایجاد نمی‌گردد. طراحی، توسعه و اجرای یک GIS زمانی نسبتاً طولانی هست که این زمان، بستگی به وسعت سازمان و کاربردهای مورد دارد. لذا لازم است با دسته‌بندی نیازها و کاربردهای مورد انتظار از یک سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و همچنین شناخت نقاط قوت و ضعف سازمان در خصوص پارامترهای مختلفی از قبیل تأمین هزینه، استخدام و یا آموزش کارکنان، وضعیت اطلاعات مکانی و توصیفی موردنیاز و سایر زیر ساختارهای موردنیاز جهت پیاده‌سازی GIS، کاربردهای مختلف را اولویت‌بندی نموده و اجرای GIS در سازمان موردنظر را در فازهای اجرایی مختلف برنامه‌ریزی نمود. به‌طوری‌که پس از ارائه نتایج یک‌فاز و عملیاتی نمودن آن در واحدهای موردنظر، اقدام به توسعه سیستم ازنقطه‌نظر اطلاعاتی، کاربردی و... نمود.
• تجزیه‌وتحلیل کلان داده برای مبارزه با فرار مالیاتی و کلاه‌برداری: کلاه‌برداری و فساد در اداره امور مالیات یکی از اصلی‌ترین چالش‌هایی است که شهرداری­ها در سراسر جهان با آن روبرو می­ شوند، زیرا آنها کمبودهای زیادی در این زمینه‌دارند. در دنیای فناوری محور، کلاه‌برداران با استفاده از فن‌های تحلیلی پیشرفته و به دلیل عدم ارتباط بین سازمان‌های دولتی­، سازمان­یافته و پیشرفته­تر هستند. برای مقابله با این چالش، شهرداری­ها به دنبال راه­های ابتکاری برای جلوگیری، کشف و بازیابی خسارات ناشی از کلاه‌برداری هستند. به‌طور خاص، آنها به‌طور فزاینده از سیستم­های تجزیه‌وتحلیل ردیابی داده ­ها و پیش ­بینی، به بررسی متقابل داده‌ها از انواع مجموعه داده‌ها و سوابق در بین ادارات شهری، سازمان ­های دولتی در سطوح مختلف و مؤسسات خصوصی برای تأیید و اعتبار معاملات در رویه ­های اداری و یا برای کشف الگوهای ناهنجار رفتاری و کلاه‌برداری‌های احتمالی و واقعی استفاده می­ کنند. داده‌کاوی هوشمند و نرم‌افزار تحلیلی Big Data می‌توانند بروز ناهنجاری‌هایی که ممکن است مجدداً روی ­دهند را پیش ­بینی کنند. امکان پیش‌بینی، پیشگیری و درنتیجه دلسرد کردن کلاه‌برداران باعث افزایش درآمد مالیاتی و جلوگیری از افزایش مالیات بر شهروندان متعهد برای جبران درآمد غیرمترقبه می­ شود. تجزیه ­و تحلیل، جایگزین بازرسان مالیاتی نمی‌شود، اما با هدایت آنها به مناطقی که احتمالاً کلاه‌برداری روی می ­دهد، مؤثر می­ باشند. به‌عنوان نمونه، نرم‌افزار تجزیه‌وتحلیل داده­ های چند منبعِ به شهر نیویورک کمک کرده است تا با تلاش کمتر، سوءاستفاده (کلاه‌برداری) بیشتر را کشف کند. در سال 2014، کارمندان نمایندگی مالیات با بررسی 30000 پرونده حدود 46.5 میلیون دلار کلاه‌برداری را در مقایسه با 48000 پرونده، حدود 29 میلیون دلار کلاه‌برداری در سال 2009 کشف کردند، قبل از آنکه نمایندگی تجزیه‌وتحلیل سامانمند داده‌های گیرندگان شروع به کار کند. مثال دیگر، شورای شهر بیرمنگام در انگلستان است که در سال 2011 یک فرایند مطابقت داده­ های داخلی را در سیستم چندگانه برای جلوگیری و کشف کلاه‌برداری و خطا مستقر کرد. مطابقت داده ­ها بسیار موفقیت­آمیز بود و منجر به شناسایی حدود 20000 نمونه کلاه‌برداری یا تقلب شد و در مدت 5 سال 25 میلیون پوند به درآمد شهرداری افزود. همچنین، استفاده از کلان داده در شهر سئونگنام کره جنوبی برای مقابله با فرار مالیاتی باعث افزایش 10.9 درصدی درآمد شهرداری در طی یک سال شده است.
• بهبود اجرای الزامات سیستم نظارتی و قانونی: شهرداری­ ها می‌توانند از فناوری ­های نوین به روش ­های مختلف برای بهبود اجرای الزامات سیستم نظارتی و قانونی برای پرداخت مالیات استفاده کنند. این به‌طورمعمول شامل ارتباط بهتری با جمعیت است. با ثبت­ نام­ های به‌روز شده در مورد اطلاعات مالیات­ دهندگان، پیگیری این موضوع که چه کسی پرداخت کرده و چه کسی پرداخت نکرده است، برای شهرداری­ ها ساده­ تر شده است، همچنین ارسال یادآورها و اخطارها، نه‌تنها از طریق پست، بلکه از طریق ایمیل و تلفن همراه ساده ­تر شده است. برخی از شهرها مانند کامپالا در اوگاندا، ارسال پیام کوتاه برای یادآوری مهلت به مالیات‌دهندگان را اتخاذ کرده است که این امر به بهبود الزامات سیستم نظارتی و قانونی کمک می‌کند. شهرداری­ ها، همچنین می­ توانند از سیستم‌عامل‌های آنلاین استفاده کنند تا به شهروندان نشان دهند چگونه پول مالیاتی برای تأمین اعتبار خدمات عمومی‌بهتر استفاده می‌شود. راه دیگر برای تشویق مشاغل محلی برای پرداخت مالیات، سیستم‌های الکترونیکی صدور فاکتور است که خریداران و فروشندگان را مجبور می‌کند تا هنگام انجام معامله، فاکتورها را به‌صورت الکترونیکی در سازمان امور مالیاتی ثبت کنند. این‌یک استراتژی است که به‌ویژه توسط مقامات دولتی در کشورهای آمریکای لاتین مانند شیلی، برزیل و مکزیک مورداستفاده قرار می­ گیرد و هدف آن‌هم کاهش فرار مالیاتی و هم هزینه‌های عملیاتی است. وزارت دارایی تایوان، در سال 1951 با ایجاد انگیزه در مشتریان برای گرفتن رسید خریدهایشان، برای بیرون راندن مشاغل از اقتصاد سیاه اقدام کرد. در عوض، مشتریان برای بدست ­آوردن جوایز قرعه ­کشی به‌طور خودکار رقابت می ­کنند. این طرح منجر به افزایش 75 درصدی درآمد مالیاتی شد. اخیراً، در سال 2013، وزارتخانه سیستم را به‌روز کرده و برنامه­ ای را برای ترغیب معاملات بدون کاغذ، باوجود جایزه ویژه برای کسانی که خواهان دریافت فاکتورهای الکترونیکی در تلفن‌های همراه هستند، راه‌اندازی کرده است. در جدول زیر دسته­ بندی از تجارب کشورها در این زمینه ارائه‌شده است.

 

تجارب جهانی در حوزه بهره ­گیری از فناوری­های نوین در راستای ارتقای درآمد شهرداری­ها

 

[1] Geographic Information System