وضعیت تولید و مصرف انرژی در کرواسی

شبه جزیره بالکان منطقه ای با منابع ناچیز انرژی است. موقعیت جغرافیایی بالکان پتانسیل ایجاد یک کریدور انتقال انرژی از شرق به غرب و شمال به جنوب را در اختیار قرار می دهد. بنابراین در بالکان نه منابع انرژی بلکه شبکه‌های حمل و نقل نفت خام و گاز اهرم های کلیدی استراتژیک در رقابت جاری انرژی بین غرب و روسیه هستند. در کرواسی هم مانند دیگر کشورهای بالکان کم و بیش همین وضعیت در بخش انرژی قابل مشاهده است. کرواسی از جهت نفت و گاز دارای منابع بسیار کمی است. در سال 2019 اکتشافات جدیدی در یک حوزه به وسعت 6604 کیلومتر مربع با سه بلوک جدید انجام شد که در نتیجه ذخیره نفت کرواسی را به 0.07 میلیارد بشکه رساند و از این نظر این کشور را در رتبه هفتاد و دوم در جهان قرار داد.

از جهت ذخائر گاز، کرواسی دارای 0.88 تریلیون متر مکعب منابع گازی است که در سال 2017 تثبیت شد و از این نظر رتبه هفتادم در جهان را داراست.مصرف سالانه گاز در کرواسی حدود 2 میلیارد متر مکعب است. حدود 1.2 میلیارد متر مکعب از آن را در داخل تولید و حدود 800 میلیون متر مکعب از مصرف گاز خود را نیز وارد می‌کند.

مصرف نفت در کرواسی بر اساس آخرین آمار سالانه حدود 30 میلیون بشکه و روزانه حدود 80 هزار بشکه است. البته در سال های اخیر مقدار مصرف روزانه نفت در کرواسی افزایش یافته است. در سال 2016 مصرف روزانه نفت در کرواسی حدود 70 هزار بشکه در روز بود. از همان سال کرواسی روزانه 18 هزار و 500 بشکه از نفت مصرفی اش را در داخل تولید و مابقی نفت مصرفی اش یعنی بیش از 50 هزار بشکه در روز را وارد می‌کرده است. 

مجموعا تولید داخلی نفت و گاز حدود نیمی از مصرف در کرواسی را پوشش می دهد و مابقی از طریق واردات تامین می‌شود. شرکت ملی نفت INA بزرگترین تولید کننده و تأمین کننده انرژی اولیه (سوخت های مایع و گاز طبیعی) با بیش از 40٪ سهم در کرواسی است.

گاز طبیعی یک چهارم کل مصرف انرژی در کرواسی و سوخت های مایع (نفت) یک سوم مصرف را تشکیل می دهد. شرکت نفت INA با 55 درصد در عرضه گاز طبیعی در بازار مشارکت می‌کند و با بیش از 70 درصد در عرضه سوخت های مایع مشارکت می‌کند. INA برای تولید و عرضه بنزین و نفت خام از سیستم مدرن و کارآمد طراحی شده برخوردار است . سیستم تولید شرکت نفت INA  از 27 میدان گازی و 35 میدان نفتی در خشکی و دریای کرواسی تشکیل شده است. تقریبا 99 درصد  از کل مقادیر گاز طبیعی تنها در 3 نقطه ورودی (UMS) به سیستم حمل و نقل کرواسی تحویل می‌شود: CPS Molve ، Etan و Pula ، در حالی که نفت در پالایشگاه ذخیره و پردازش می‌شود.

نفت خام به غیر از مجموعه تاسیسات نفتی در  سیساک (ارسال نفت از طریق راه آهن ) ، از بازارهای بین المللی نیز به پالایشگاه رییکا می رسد – نفت با کشتی به پایانه‌های مخازن نفت یاناف در اومیشیل در جزیره کرک و با خط لوله نفتی به پالایشگاه می رسد. پالایشگاه رییکا توانایی پردازش طیف گسترده ای از نفت های مختلف را دارد و در حال حاضر اکثرا نفت کم گوگرد، سبک، شیرین را پردازش می‌کند که در مقایسه با نفت داخلی محصول بهتری (گازوئیل بیشتر) می دهد و حاوی جیوه نیست. محصولات نهایی از طریق  جاده، خط آهن و دریا از پالایشگاه برای  مصرف کنندگان ارسال می‌شوند. بیشتر محصولات در بیش از 500 فروشگاه خرده فروشی INA در کرواسی و منطقه فروخته می‌شوند، در حالی که مابقی  صادر می‌شود.

تا سال 2013، جمهوری کرواسی حدود نیمی از نیاز گاز خود را از تولیدات داخلی تامین می‌کرد، اما در چند سال گذشته تولید به سرعت در حال کاهش و مصرف در حال افزایش است. کرواسی در سال 2016 حدود 1.6 میلیارد متر مکعب در سال تولید گاز داشت، بنابراین می‌توان گفت که تولید در طول حدود سه سال، بیش از 30 درصد کاهش یافته است. به همین دلیل کرواسی  بیشتر از همیشه به واردات گاز نیازمند است. ارقام دفتر مرکزی آمار کرواسی نشان می دهد که 1620 میلیون متر مکعب گاز در طی ده ماه در سال 2017 وارد شده است که این یک جهش 27 درصدی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل است. یعنی کرواسی که تا سال 2013 حدود نیمی از نیازهای خود را تامین می‌کرد، در چند سال گذشته به سرعت در حال کاهش تولید است.

براساس آخرین آمار در ده ماهه اول سال (2019) 907 میلیون متر مکعب گاز طبیعی در کرواسی تولید شده، در حالی که در مدت مشابه در سال گذشته حدود 1075 میلیون متر مکعب گاز خانگی تولید شده است. افت 15 درصدی تولید در یک سال نشان می دهد که علیرغم برخورداری از ذخایر تثبیت شده گاز در کرواسی، این کشور به طور فزاینده ای به واردات گاز وابسته شده است.

در مورد تولید نفت هم تقریبا اتفاق مشابه در جریان است. در سال های 2013 به بعد تقریبا 4 میلیون تن نفت در سال از تولیدات داخلی در دو پالایشگاه مهم کرواسی فرآوری می‌شد. از این مقدار حدود 2 میلیون تن مشتقات تولید شده در سال در بازار داخلی مصرف و حدود 2 میلیون تن محصولات مازاد به بازار بین المللی صادر می‌شد. کرواسی دارای دو پالایشگاه نفتی در رییکا و سیساک است. پالایشگاه سیساک از خط پالایش نفت خارج شده و فقط به انبار و توزیع کننده نفت تبدیل شده است و اکنون تنها پالایشگاه رییکا فعال است.

شرکت گازپروم روسیه و اولین شرکت گاز کرواسی در سپتامبر سال 2017 توافق نامه ای را برای صادرات گاز به کرواسی تا 31 دسامبر 2027 امضا کردند. براساس این قرارداد گازپروم متعهد شده است یک میلیارد متر مکعب گاز در سال به کرواسی  تحویل دهد. تحلیل گران بر این باورند که این امر نقش اصلی روسیه در تأمین گاز کرواسی را بازیابی کرده است.

برخی متخصصان انرژی معتقدند کرواسی در حالی حدود نیمی از انرژی مصرفی اش را وارد می‌کند که با وجود منابع طبیعی مثل خورشید، باد، آب، گاز و نفت باید صادر کننده انرژ ی و نه وارد کننده آن  باشد. به هر حال کرواسی اکنون نیازمند واردات نیمی از انرژی مصرفی اش است.

انرژی تولید شده از منابع قابل تجدید در سال های اخیر رو به رشد داشته است و نیروگاه‌های بادی بیشتر شده اند، ولی در عین حال از مصرف انرژی فسیلی رقم قابل ملاحظه ای کم نشده است.

تصویر کلی مصرف انرژی در کرواسی به این ترتیب است که اکنون کرواسی وارد کننده :

• ذغال سنگ 100 درصد
• نفت 80 درصد
• گاز 56 درصد
• برق 39 درصد

ترکیب مصرف انرژی در کرواسی از آمار سال 2019 به شرح ذیل است:

33 % از نفت، 24% از گاز طبیعی، 16% از منابع آبی، 13% از چوب، 5% از ذغال سنگ، 4.7 % از برق شامل انرژی اتمی و 4.2 % از انرژی تجدید پذیر استفاده می‌شود.

ترکیب تولید انرژی در کرواسی:

در سال 2019 کرواسی از منابع ذیل 13 هزار گیگا وات ساعت نیروی برق تولید کرد:

30% از نیروی آب، 29% از چوب، 20% از گاز طبیعی، 14% از نفت خام و 7% از انرژی تجدید پذیر.

ترکیب واردات انرژی به کرواسی در سال 2019 :

حدود 50% از انرژی مصرفی به ارزش 12 میلیارد کونا با ترکیب ذیل وارد شده است:

100% ذغال، 80% نفت، 50% گاز طبیعی و 40% برق را از کشورهای ذیل وارد کرده است:

40% نفت خام از روسیه، آذربایجان، عراق، لیبی و نیجریه؛

 27% از مشتقات نفت از روسیه، آذربایجان، عراق، لیبی و نیجریه؛

 17% گاز طبیعی از روسیه؛

 8% از برق مصرفی از مجارستان و بوسنی هرزگوین؛  6% از ذغال و ذغال سنگ از کلمبیا؛

در کرواسی 38 حوزه نفتی وجود داردکه نفت خام را فرآوری و تولید می‌کنند. میعانات گازی هم از 9 حوزه گازی تولید می‌شوند. حدود 860 پمپ بنزین در سراسر کرواسی محصولات نفتی را توزیع می‌کنند که اکثر آنان متعلق به INA هستند.

کرواسی 18 حوزه استخراج گاز دارد که عمدتا بین این کشور و اسلوونی مشترک است. سه حوزه مهم گازی در دریای آدریاتیک دارد که 37% آن متعلق به کرواسی و مابقی متعلق به ایتالیا است.

در بخش تولید برق، 17 نیروگاه آبی، 7 نیروگاه حرارتی، نیروگاه بادی و صنعتی و نیروگاه‌های منابع انرژی تجدید پذیر در کرواسی وجود دارد. نیمی از ظرفیت نیروگاه هسته ای کرشکو در اسلوونی هم در کرواسی مصرف می‌شود.

شرکت دولتی برق HEP عمده ترین مالک برق تولیدی در کرواسی است و شرکت های خصوصی تولید کننده برق عمدتا در بخش تولید از منابع انرژی‌های تجدید پذیر مانند خورشید و باد استفاده می‌کنند.

کرواسی به عنوان عضو اتحادیه اروپا تا پایان 2020 باید بتواند 20 درصد از انرژی مصرفی خود را از منابع تجدید پذیر تامین نماید. در سال 2019 کرواسی به سقف 16% دست یافته بود.

کرواسی در نظر دارد تا پایان سال 2020 استفاده از برق برای مقاصد گرمایشی را کم کرده و به جای آن از منابع تجدید پذیر مانند آب و خورشید به این منظور بیشتر استفاده نماید.