کمیسیون ماهیان تن اقیانوس هند

کمیسیون ماهیان تُن اقیانوس هند (IOTC/CTOI) از سال 1997 میلادی تحت نظر اساسنامه سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) به عنوان سازمان منطقه ای مدیریت ماهیگیری (RFMO) در حوزه اقیانوس هند آغاز به کار کرد.

کمیسیون مذکور مطابق ماده XIV اساسنامه فائو در 25 نوامبر سال 1993 و در 105مین جلسه شورای این سازمان تأسیس شد. بر این اساس اعضای کمیسیون می‌توانند در مورد مدیریت ماهیان تُن و گونه‌های مرتبط با آنها و همچنین محیط زیست آنها تصمیماتی اتخاذ کنند. این تصمیمات برای همه اعضا و طرفهای همکار غیر متعاهد ایجاد تعهد می‌کند. توافقنامه ایجاد کمیسیون ماهیان تن اقیانوس  هند در 25 نوامبر 1993 امضا و پس از پیوستن دهمین طرف متعاهد (یا عضو) در تاریخ 27 مارس 1996 لازم الاجرا شد.

آیین نامه مالی IOTC در اولین نشست فوق العاده که از 21 تا 24 مارس 1997 در رم برگزار شد، تصویب و آیین نامه داخلی IOTC در دومین نشست فوق العاده که در ویکتوریا در سیشل (22 تا 25 سپتامبر 1997) به تصویب رسید و در ژوئن  2014 به روز شد. همچنین به دنبال تصمیم اعضا در نشست اول، دبیرخانه کمیسیون IOTC در ویکتوریا (جمهوری سیشل) تأسیس و از ژانویه 1998 شروع به فعالیت کرد.

موافقت نامه ایجاد IOTC:

موافقت نامه تشکیل کمیسیون ماهیان تُن اقیانوس هند، سندی است که ساختار و عملکردهای این کمیسیون را تعیین می‌کند.

آئین نامه مالی:

آیین نامه مالی IOTC (به روز شده در سال 2019)، به مسائل مربوط به فایناناس، اعتبارات، ساختار بودجه، تهیه گزارشها و موارد پیش بینی نشده می‌پردازد. بخش هایی از مقررات مالی که به طور مستقیم در آیین نامه مالی IOTC مورد توجه قرار نمی‌گیرند تحت قوانین و رویه‌های FAO اداره می‌شوند. کمیسیون یک بودجه کاملاً مستقل و مبتنی بر مشارکت طرفین متعاهد دارد که طبق فرمول شرح داده شده در ضمیمه آیین­نامه ارزیابی می‌شود.

مقررات داخلی:

آیین نامه داخلی IOTC (به روز شده در سال 2014) مفاد مربوط به عملیات مختلف کمیسیون و نهادهای تابعه آن را تشریح می‌کند. حوزه‌هایی تحت پوشش آئین نامه شامل نشستهای کمیسیون، مشارکت اعضای ناظر، مراحل رأی گیری، مسئولیتهای دبیرخانه، کمیته علمی و ترتیبات عمومی‌کار است.

کارکرد و مسئولیت ها:

کمیسیون ماهیان تُن اقیانوس هند چهار وظیفه و مسئولیت کلیدی زیر را دارد که از کنوانسیون سازمان ملل در مورد قانون دریاها گرفته شده اند و به آن اجازه می دهد به اهداف خود نائل آید:

- نظارت بر وضعیت و ارزیابی ذخایر و جمع آوری، تجزیه و تحلیل و انتشار اطلاعات علمی، آمار صید و تلاش برای صید و همچنین سایر داده‌های مربوط به حفاظت و مدیریت ذخایر و صیدی که از این ذخایر استفاده می‌کنند؛

2- تشویق، توصیه و هماهنگی فعالیتهای تحقیق و توسعه در مورد ذخائر و ماهیگیری تحت پوشش IOTC و سایر فعالیتهایی که ممکن است کمیسیون مناسب تشخیص دهد. همانند انتقال فناوری، آموزش و بهبود کیفیت با توجه ویژه به تضمین مشارکت عادلانه اعضای کمیسیون در صید و همچنین منافع و نیازمندی‌های ویژه اعضای منطقه که کشورهای در حال توسعه هستند.

3- تصویب (بر مبنای شواهد علمی) اقدامات حفاظت و مدیریت (CMM) برای اطمینان از حفظ ذخائر تحت پوشش توافقنامه و ترویج هدف استفاده بهینه آنها در کل منطقه.

4- نظارت بر جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی صید که از ذخائر تحت پوشش توافقنامه بهره برداری می‌کنند، به ویژه با توجه به منافع کشورهای ساحلی در حال توسعه.

ساختار کمیسیون

الف) اعضای کمیسیون

عضویت در کمیسیون  IOTC برای کشورهای ساحلی اقیانوس هند و کشورها یا سازمانهای منطقه ای همگرایی اقتصادی که عضو سازمان ملل یا یکی از آژانس های تخصصی آن هستند و کشورهایی که ماهی تُن در اقیانوس هند صید می‌کنند، امکان پذیر است. کمیسیون در حال حاضر 31 عضو به شرح و ترتیب زیر دارد:

طرفهای همکاری غیر متعاهد IOTC

جدای از عضویت کامل، کشورهایی علاقمند به صید ماهی تُن و گونه‌های مرتبط با آن در اقیانوس هند می‌توانند در فرآیند IOTC به عنوان طرفهای همکاری غیر متعاهد مشارکت داشته باشند. این جایگاه به درخواست دولتها برای مدت یک سال اعطا می‌شود. طرف های همکار غیر متعاهد موظف به پرداخت سهم مالی نیستند، اما از حق رأی در IOTC هم برخوردار نیستند و مطابق اعضای ثابت تابع مقررات هستند. طرفهای همکار غیر متعاهد هر ساله توسط کمیسیون ارزیابی می‌شوند. کشورهای همکار غیر متعاهد در کمیسیون هم اکنون سنگال (2006) و لیبریا (2015) هستند.

ب)کمیسیونهای فرعی:

کمیسیونهای فرعی می‌توانند برای ارائه مشاوره‌ها و همکاری‌ها در مورد موضوعات مرتبط به مدیریت ذخائر که با همه اعضا به اشتراک گذاشته نمی‌شود، تشکیل شوند. به طور خاص، این کمیسیونها می‌توانند گزینه‌های مدیریتی را بررسی کرده و اقدامات مناسب برای حفظ و مدیریت را به کمیسیون پیشنهاد دهند. تا به امروز، اعضای کمیسیون نیازی به ایجاد کمیسیون‌های فرعی پیدا نکرده اند.

ج) ارگانهای کمکی:

کمیته اجرایی:

کمیته اجرایی سالانه تشکیل جلسه می دهد و رعایت تدابیر حفظ و مدیریت توسط اعضای IOTC و طرف های همکاری غیر متعاهد را بررسی می‌کند.

کمیته دائم امور اداری و دارایی:

کمیته دائم امور اداری و دارایی هر ساله تشکیل جلسه می دهد و به کمیسیون در امور اداری و مالی، به ویژه در مورد بودجه عملیاتی سال مشورت می دهد.

کمیته علمی:

کمیته علمی هر ساله تشکیل جلسه می دهد و به کمیسیون در مورد وضعیت ذخایر و اقدامات مدیریتی لازم برای اطمینان از پایداری صید مشورت می هد.

گروه‌های کاری:

وظیفه اصلی کارگروه‌ها، تحلیل مشکلات فنی مربوط به اهداف مدیریتی کمیسیون است. به عنوان مثال، کارگروه‌های مربوط به گونه‌های مختلف وضعیت ذخائر را بررسی می‌کنند و گزینه‌هایی را به کمیته علمی‌برای توصیه‌های مدیریتی به کمیسیون پیشنهاد می دهند. گروه‌های کاری فعال در حال حاضر عبارتند از:

- کار گروه نیزه ماهیان (GTPP)

- کار گروه جمع آوری داده‌ها و آمار (GTCDS)

- کار گروه اکوسیستم ها و ملزومات  (WGTEP)

- کارگروه روش ها (GTM)

- کارگروه ماهیان تُن (Neritic Tuna GTTN)

- گروه کاری ماهیان متوسط تُن ( TEMPERED TUNA WPTTm)

- گروه کاری ماهیان تَن گرمسیری( TROPICAL TUNA WPTT)

د) ناظران در جلسات IOTC:

جلسات کمیسیون و تمام نهادهای تابعه آن برای ناظران باز است. لیست ناظران از قبل تأیید شده ای که می‌توانند در جلسات IOTC شرکت کنند و همچنین روند درخواست وضعیت ناظر را می‌توانید اسناد کمیسیون قابل مشاهد است.

عضویت جمهوری اسلامی:

جمهوری اسلامی ایران در سال 2002 (13 آبان 1380) با تصویب مجلس شورای اسلامی ‌به عضویت این کمیسیون در آمد. سازمان شیلات ایران نمایندگی کشور را در این کمیسیون عهده دار بوده و ضمن شرکت در نشست های سالیانه آن و تلاش برای تقویت جایگاه ایران، ایجاد سهم بیشتری از صید در اقیانوس هند را در اختیار ناوگان صیادی ایران قرار داده است.

در راستای ایجاد هماهنگی برای حضور فعال در کمیسیون مذکور، کمیسیون متناظر با آن در سازمان شیلات تحت عنوان کمیسیون ملی تون ماهیان اقیانوس هند (IOTC) تشکیل شد که این کمیسیون با ترکیب اعضای تعریف شده، عضویت نمایندگان گروه‌های ذینفع با همکاری نمایندگان سازمان شیلات ایران، مؤسسه تحقیقاتی علوم شیلاتی کشور و بخش های غیر دولتی (صنعتی و سنتی) تشکیل می‌شود. اولین جلسه کمیسیون ملی تون ماهیان اقیانوس هند با حضور معاون وزیر و رییس سازمان شیلات ایران با هدف ارائه گزارش دوره ای در تاریخ سه شنبه 28/8/98 در این سازمان برگزار شده بود.

در این خصوص موارد زیر در ارتباط با کشورمان قابل توجه می‌باشند:

- آقای کریستوفر اوبرن، دبیر کمیسیون تون ماهیان اقیانوس هند (IOTC) در تاریخ 5/2/1397 با سفر به ایران و بازدید از استان هرمزگان در حوزه صید و صیادی با رئیس سازمان شیلات کشورمان در خصوص همکاری‌های دو طرف گفتگو کرد. پروژه ژنتیک جمعیت ماهیان تِن ساحلی از قبیل ماهی شیر و هوور در اولویت کمیسیون قرار دارد.

- استان هرمزگان در سال 94 میزبان سومین نشست کمیته فنی تعیین معیارهای لازم برای سهمیه بندی صید کمیسیون ماهیان تُن اقیانوس هند با حضور مدیران ارشد ۳۵ کشور جهان و به میزبانی جهموری اسلامی ایران بوده است.

- در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران با صید بیش از 260 هزار تن از انواع گونه‌های سطح زی درشت و اختصاص 50 درصدی از حجم تولیدات دریایی کشور به این گروه از آبزیان، از نظر جایگاه به عنوان دومین کشور بهره بردار از ذخایر ماهیان تُن اقیانوس هند در بین 45 کشور بهره بردار در این حوزه محسوب می‌شود . اما سهم جمهوری اسلامی ایران از میزان صید ماهیان تُن اقیانوس هند همانگونه که پیش از این اعلام شد در سال گذشته، 300 هزار تن بود که این رقم در سالهای اخیر روبه رشد و بر اساس اخبار منتشر شده از سوی  دفتر صید و صیادی سازمان شیلات ایران مجموع صید تن ماهیان ایران در کل اقیانوس هند دارای رتبه دوم و در غرب اقیانوس هند رتبه نخست را داراست.

- روند آتی اقیانوس هند برای صید ماهیان تُن به سمت سهمیه بندی است و چون در حال حاضر حفظ ذخایر با توجه به حجم صید خیلی مهم و مدیریت آن برای کمیسیون ماهیان تُن اقیانوس هند (IOTC) حساس شده است. کمیسیون مذکور طی سالهای اخیر در صدد برآمده تا با کمک کشورهای عضو و ضمن بهره گیری از تجارب سایر سازمان‌های مدیریت ماهیگیری منطقه ای فائو به تعیین معیارهایی لازم برای سهمیه بندی صید ماهیان تِن در اقیانوس هند اقدام بنماید.

- اقیانوس هند یکی از زیستگاه‌های اصلی ماهیان تُن در جهان است و سالیانه حدود 7/1 میلیون تن از انواع ماهیان تُن در این اقیانوس صید می‌شود. در این راستا از چندین سال قبل سازمان خواروبار کشاورزی ملل متحد (FAO ) به منظور مدیریت هرچه بهتر صید و ذخایر آبزیان در سطح جهان، کمیسیون‌های منطقه ای را تشکیل داده که از جمله آن کمیسیون ماهیان تُن اقیانوس هند (IOTC ) است. این کمیسیون برنامه ریزی مدیریت صید ماهیان سطح زی درشت در اقیانوس هند را عهده دار است و ضمن ارزیابی ذخایر موجود و میزان قابل برداشت سالیانه، کنترل گسترش صید و توسعه ناوگان صیادی کلیه کشورها در اقیانوس هند را دراختیار دارد. اکنون 31 کشور عضو این کمیسیون برای برداشت از اقیانوس هند مجاز هستند، اما آمارهای رسمی از بهره برداری ۴۵ کشور خبر می دهد و این جدای از بهره برداران غیرمجاز دیگر است که از ذخایر این اقیانوس استفاده می‌کنند.

- با توجه به توسعه و رشد صنایع کنسرو سازی در کشورمان و نقش ماهی تُن در سبد غذایی مردم، به نظر می رسد جمهوری اسلامی‌بایستی نقش فعالتر و اجرایی تری را در این کمیسیون ایفا نموده و با کشورهای جزیره ای اقیانوس هند همچون ماداگاسکار، موریس، سیشل و کومور همکاری نزدیک تری را برنامه ریزی کند. یقیناً حضور فعال کشورمان در این کمیسیون، باعث تقویت جایگاهش در سازمانهای تخصصی دیگر همچون آیونز (اجلاس فرماندهان نیروی دریایی کشورهای حاشیه اقیانوس هند) و ایورا (انجمن کشورهای حاشیه اقیانوس هند) خواهد شد.

منابع:

https://iotc.org/fr/apropos

https://www.iotc.org/fr/apropos/structure-de-la-commission