آیا بحران کووید به نفع محیط زیست است؟

مقاله زیر به همت انجمن دانشجویی Rethinking Economics Italia تهیه و در خبرگزاری ایل سوله منتشر شده است. نویسندگان این نوشتار این احتمال را مطرح کرده اند که کرونا به نفع محیط زیست نبوده و باید با نگاه دقیق تری به آنچه رخ داده است نگریست. بررسی نمودارهای ترسیمی نشان می دهد در پی هر کاهش آلودگی ناشی از بحران‌های اقتصادی، شاهد آلودگی بیشتر محیط زیست در سالهای پس از آن هستیم. در بحران کرونا نیز این احتمال مطرح است که در سال های آینده مردم جهان اهتمام کمتری به حفظ محیط زیست داشته باشند و به عبارتی دغدغه محیط زیست دیگر اولویت نخست بشر نباشد. بسیار مهم است که سیاستمداران اولویت های جهانی قبل از ویروس را مورد توجه قرار دهند و الگوهای حمل و نقل، تولید و مصرف را در جهت تولید کمتر دی اکسید کربن انتخاب کنند. به عقیده نویسندگان مقاله، لازم است تجارت بین الملل، تولید صنعتی، مصرف انرژی و حمل و نقل در سازگاری حداکثری با محیط زیست باشند و عادتهای بشریت تغییر کنند.

در بحبوحه اپیدمی ویروس کرونا، بسیاری از افراد  کاهش آلودگی محیط زیست را یکی از مزایای این دوران اعلام کرده اند. اما با نگاه به گذشته، این احتمال بسیار بالاست که آنها مرتکب اشتباه شده باشند.

می‌دانیم که آلودگی اتمسفری یکی از مهمترین دلایل مرگ در کره زمین است. هر سال بیش از ۴ و نیم میلیون نفر به دلایل مرتبط با آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند و رهبران دنیا هیچ گاه موفق به حل این مسئله نشده اند. پاندمی جهانی کووید ۱۹، تولید صنعتی، حمل و نقل و مصرف انرژی را کاهش داد و این بار، باز هم طبیعت بود که خود دست به کار شد، تولید دی اکسید کربن را ۱۷ درصد کاهش داد و به ‌وضوح کیفیت هوای کره زمین را بهتر کرد. به عنوان مثال مارشال بورک، استاد دانشگاه استنفورد اعلام کرد که در اثر کاهش آلودگی هوا در هند، تعداد نجات یافتگان از مرگ، ۱۷ برابر تعداد متوفیان در اثر ویروس کروناست. 

اما باید در نظر داشته باشیم که کاهش باورنکردنی آلودگی که به علت توقف اقتصاد جهانی اتفاق افتاد تغییر ساختاری در مدل تولید و مصرف انسانی به وجود نیاورد و توقفی موقتی بود که ضررهایش می‌تواند بیشتر از سودش باشد. زیرا توجه سیاست ها بیشتر به ازسرگیری تولید صنعتی و کمتر به محیط زیست منعطف شد. در حال حاضر، کاهش انتشار گاز دی اکسید کربن  در سال ۲۰۲۰ بین 4.2 % تا 7.5 % تخمین زده می‌شود، در حالی که این مقدار بسیار کمتر از  17% کاهش در دوران خاموشی اقتصادی است.  بنابراین پیش بینی می‌شود که از سرگیری اقتصادی به کاهش آلودگی مقدم باشد و طبق تجربه، آلودگی حتی بیشتر از قبل شود.  مطالعات نشان می دهد که همواره ارتباط نزدیکی بین اقتصاد موفق و کاهش کیفیت هوا وجود دارد.

در نمودار زیر آمار شاخص های انتشار گاز دی اکسید کربن که از سوی بانک جهانی اعلام شده است به ما نشان می‌دهد که در ۵۰ سال اخیر معمولاً این انتشار، سیر تصاعدی داشته است و در دفعات کمی‌برای مدت کمی‌کاهش موقت یافته است.  این نمودار، انتشار مجموع گاز حاصل از سوخت گازی، سوخت مایع و سوخت جامد را نشان می‌دهد.

با نگاه به مصرف کلی سوخت می‌توانیم ببینیم که به ترتیب بار اول در سالهای 75-1974، بار دوم در سال 1983-1979، بار سوم در سال 1993-1991 و بار آخر در سال 2009-2008 مصرف سوخت کاهش یافته است. وقتی این نمودار را با نمودار رشد تولید ناخالص داخلی جهانی مقایسه می‌کنیم می‌بینیم که هر جا تولید کاهش یافته است انتشار گاز CO2 نیز کمتر شده است.

نمودار تولید ناخالص داخلی جهان در هر سال

واضح است که هرجا اقتصاد متوقف شده محیط زیست نفس راحتی کشیده است. اما حاصل بررسی نویسندگان این مقاله نشان می دهد که سرعت رشد آلودگی در طول ازسرگیری اقتصادی بیشتر از سرعت کاهش آلودگی در نتیجه بحران است.

نمودار میزان انتشار گاز CO2 ناشی از سوخت گازی

حال به تک تک عناصر شاخص در انتشار گاز دی اکسید کربن نگاه می‌کنیم. در نمودار بالا می‌بینیم که میزان انتشار گاز CO2 ناشی از سوخت گازی که بیشتر مربوط به گرمایش و آشپزخانه است، کاهش محسوسی نداشته است. زیرا این نوع مصرف، اجتناب ناپذیر بوده و مربوط به نیازهای ضروری خانواده‌ها می‌باشد. نکته قابل توجه در این نمودار، افزایش مصرف سوخت گازی از سال ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۰ به میزان ۲۰۰ % است!

نمودار میزان انتشار گاز CO2 ناشی از سوخت مایع

انتشار گاز CO2 از سوخت مایع در درجه اول ناشی از نفت و مشتقات آن است که بیشتر در حمل و نقل و تولید صنعتی استفاده می‌شود. میزان رشد انتشار این گاز در این نمودار تدریجی بوده و شیب نمودار کمتر است.

در این نمودار نیز در همان سالهای بحران اقتصادی، شاهد کاهش موقتی انتشار گاز CO2 هستیم. اما می‌بینیم که شروع دوباره انتشار، همواره با سرعت و شیب بیشتری نسبت به کاهش، همراه است.

نکته جالب توجه این بار افزایش استفاده از نفت و مشتقات آن به میزان 100% از سال 1970 تا سال 2014 است.

نمودار میزان انتشار گاز CO2 ناشی از سوخت جامد

آخرین بررسی مربوط به انتشار گاز CO2 حاصل از سوختهای جامد است که در اصل مربوط به استفاده از کربن به عنوان منبع انرژی است. این نوع آلودگی نیز در سالهای بحران و کاهش تولید اقتصادی به وضوح کاهش یافته است. در این مورد هم شاهد سقوط نمودار به صورت تدریجی اما در سالهای بعد از بحران، شاهد صعود جهشی نمودار هستیم. مصرف کربن در سالهای بین 1970 و 2014 به میزان 200% افزایش یافته است.

 پس از بررسی نمودارها به این نتیجه می رسیم که هر بار آلودگی کاهش یافته است، در سالهای بعد با جهش بیشتری افزایش پیدا کرده است.  

زمانی که در دهه هفتاد و هشتاد میلادی بحران نفت آغاز شد، گرایش به استفاده از انرژی تجدیدپذیر بیشتر شد. اما در بحران جدید با کاهش قیمت نفت، این امید نیز وجود ندارد و گرایش به استفاده از این سوخت ارزان قیمت بیشتر است.

عنصر دیگر موثر در افزایش احتمالی آلودگی در سالهای آینده، "بی تفاوتی عموم" است. زیرا دیگر توجه عموم بر استفاده از سوختهای تجدید پذیر متمرکز نیست و محیط زیست در دوران بحران کرونا، در صدر توجه مردم و شرکتها قرار ندارد.

هیچ کس نمی‌تواند دنیای بعد از کرونا را پیش‌بینی کند. اما این بسیار مهم است که سیاستمداران اولویت های جهانی قبل از ویروس را مورد توجه قرار دهند و الگوهای حمل و نقل، تولید و مصرف را در جهت تولید کمتر دی اکسید کربن انتخاب کنند.  

کمیسیون اروپا اعلام کرده است که مصمم به ادامه طرح "چالش جدید سبز" در بودجه اروپایی ۲۰۲۸- ۲۰۲۱ است و بیشتر رهبران کشورهای اروپایی نیز از این طرح حمایت کرده اند. هرچند هنوز مخالفانی هستند که توسعه اقتصادی را به محیط زیست ترجیح می دهند. برای مثال انجمن سازندگان، عرضه کنندگان و تعمیرکنندگان وسایل نقلیه، مخالفت شدید خود را با طرح "چالش جدید سبز" اعلام کرده است و طی نامه ای به رئیس کمیسیون اروپا، آنرا مانعی برای اهداف تجاری خود دانسته است. به عقیده نویسندگان مقاله، لازم است تجارت بین الملل، تولید صنعتی، مصرف انرژی و حمل و نقل  در سازگاری حداکثری با محیط زیست باشند و عادتهای بشریت تغییر کنند.

 

https://www.econopoly.ilsole24ore.com/2020/07/02/covid-ambiente/?utm_medium=TWSole24Ore&utm_source=Twitter#Echobox=1593673732