افتتاح بزرگترین مرکز تحقیقات و پژوهش آبزیان در قطر

شیخ عبدالله بن ناصر آل ثانی نخست وزیر و وزیرکشور ( سابق ) قطر، طی مراسمی در تاریخ 5 بهمن ماه 1398 بزرگترین مرکز تحقیقات و پژوهش آبزیان وابسته به وزارت شهرداری و محیط زیست را در منطقه راس المطبخ با حضور جمعی از وزراء، معاونین و مدیران ارشد نهاد ها و دستگاه‌های اجرایی این شیخ نشین افتتاح کرد. تشریح برنامه‌های استراتژیک مرکز برای توسعه بخش منابع شیلات و پرورش ماهی و آبزی پروری و تحقیقات در مورد محیط زیست دریایی و حمایت از منابع طبیعی در چارچوب سند چشم انداز ملی 2030 قطر و همچنین برنامه‌های دولت برای پیشبرد بخش منابع ماهیان و مدیریت آن از دیگر موضوعاتی بودند که در مراسم افتتاحیه بدان اشاره شد.

در طی این بازدید در ارتباط با وظایف و نقش این مرکز در زمینه تحقیقات آب، توسعه بخش شیلات، ارائه پشتیبانی فنی و کمک به دستیابی به خودکفایی، امنیت غذایی و ظرفیت تولید سالانه منابع دریایی، گزارش جامعی از سوی مدیران مرکز فوق ارایه گردید.

 

پشتیبانی این مرکز از امنیت غذایی کشور

مهندس عبدالله السبیعی وزیر شهرداری و محیط زیست در مصاحبه مطبوعاتی تأیید کرد که مرکز تحقیقات آبزی در راس المطبخ یکی از مهمترین پروژه‌های برنامه‌های استراتژی ملی برای توسعه بخش منابع آبزی، پرورش ماهی، آبزی پروری و تحقیقات مرتبط با محیط دریایی خواهد بود، به طوری که این مرکز علاوه بر کمک به دستیابی به اهداف توسعه ای و اقتصادی، وظایف و کارهای پژوهشی و تحقیقاتی همچنین محیطی را نیز برعهده خواهد داشت.

وی در ادامه گفت این مرکز در مطالعات و تحقیقات کاربردی دریایی تخصص دارد و مجهز به جدیدترین تجهیزات و فناوری‌ها است و در آن تحقیق با دانشگاه قطر همکاری وجود دارد. این مرکز به انجام تحقیقات و مطالعات مرتبط با موجودات زنده دریایی و آزمایش و روشهای فناوری‌ها و روش های پرورش ماهی‌های محلی دریایی و سخت پوستان با امکان سنجی اقتصادی و متناسب با شرایط محیطی کشور قطر کمک خواهد کرد.

وزیر محیط زیست و شهرداری تصریح کرد مرکز فوق در زمینه‌های زیست شناسی دریایی و ماهی و فراهم نمودن بهترین شرایط برای توسعه و نظارت بر رشد آنها، اهداف تحقیقاتی دارد. اهداف زیست محیطی شامل حمایت از ماهی‌های در معرض انقراض است - که میانگین تولید آنها در آب کم می‌شود – همچنین کار برای افزایش نرخ تولید مثل و کمیت ها و توسعه منابع شیلات و حفظ آن از انقراض و اهداف اقتصادی مربوط به تولید ماهی برای بازار محلی. تولید ماهی بستگی به افزایش مقدار لاروها و انگشتی‌های کوچک به واسطه مرکز دارد که توسط مزارع پرورش ماهی یا توسط این مرکز در صیدهای دریایی مورد استفاده قرار  می‌گیرد تا بتواند ذخایر ملی گونه‌های ماهی را که در بین مردم محبوبیت دارد، توسعه دهد. مرکز تولید 20 میلیون لارو ( تخم ماهی ) در سال را در برنامه‌های خود دارد. السبیعی ابراز امیدواری کرد که این مرکز از امنیت غذایی پیشتیبانی کند.

وزیر تأکید کرد که « پروژه‌های تولید ماهی که هم اکنون ایجاد می‌شوند با این مرکز ارتباط دارد زیرا که لاروها و انگشتی‌ها را برای تولید ماهی‌های محلی از مرکز مزبور می‌گیرد. علاوه بر این، کارشناسان این مرکز در زمینه جلبک ها، گونه‌های آن، تولید و رسیدن به بالاترین کیفیت برای تغذیه ماهی به تحقیق   می‌پردازند ».

 

تمرکز قطر بر روی تولید ماهی‌های وارداتی و محلی مورد علاقه

شیخ دکتر فالح بن ناصر آل ثانی معاون وزیر امور شهرداری و محیط زیست کشاورزی، امور دام و شیلات تأیید کرد که از جمله اهداف این مرکز غنی سازی محیط زیست دریایی با انواع ماهی‌های مختلف مانند هامور، صافی، شیر و سبیطی است که ماهی‌های ترجیحی برای مصرف کنندگان قطری به شمار می روند. این مرکز به پرورشگاه‌های ماهی، ماهی‌های لاروبی می دهد. از برنامه‌های مرکز تمرکز بر تولید ماهی‌های وارداتی است که در آب های محلی قطر وجود ندارد. ضمنا ما از طریق تحقیق از تکنیک تکثیر برای انتخاب گونه‌های ماهی با کیفیت بالا استفاده می‌کنیم و در فصل تخم گذاری در ماه‌های فوریه ، مارس ، آوریل و لاروها را تولید خواهیم کرد که بخشی از آنها را از طریق 8 حوضچه در مرکز از نظر اقتصادی استفاده خواهیم کرد.

شیخ فالح ادامه داد در حال حاضر این مرکز تهیه بذر ماهی را برای بیش از پک پروژه آغاز  کرده است. وی خاطرنشان کرد مکانیسمی وجود دارد که از طریق آن می‌توان ماهی‌های آب شیرین مانند تیلاپیا و البوری در کشور قطر تولید کرد ضمن آن که مرکز به راهنمایی صاحبان پرورشگاه‌های ماهی می‌پردازد.

 

همکاری مشترک و ثمربخش میان دانشگاه و شهرداری

دکتر حسن راشد الدرهم رئیس دانشگاه قطر تأکید کرد مدتهاست که این دانشگاه اهمیت حمایت از پروژه‌های امنیت غذایی را جلب کرده و یک برنامه علوم دریایی را پایه گذاری کرده است. مدتها پیش، دانشگاه قطر یک کشتی با نام " آزمایشگاه دریاها" داشت که برای بیش از 20 سال فعالیت داشت. پس از آن و با حمایت دولت، دانشگاه کشتی تحقیقاتی دیگری را با عنوان " جنان "راه اندازی نمود که یک کشتی مجهز به آزمایشگاه‌ها در بالاترین سطح است.

وی در ادامه اظهار داشت در رابطه با مشارکت میان ما و وزارت شهرداری در این پروژه ، ما از ابتدای کار با این وزارتخانه روی این پروژه کار کرده ایم به گونه ای که مکمل هماهنگی بین طرف تحقیق و توسعه و جانب تولید کننده وجود داشته باشد  و همانطور که دیدید در مرکز آزمایشگاه‌هایی وجود دارد که آماده ارائه خدمات به امنیت غذایی و تقویت مشارکت هستند.

 

آموزش کارکنان قطری در تحقیق و تولید ملی

آقای عبدالعزیز الدهیمی مدیر اداره منابع شیلات گفت که هدف این مرکز به طور عمده ، غنی سازی ذخایر ماهی کشور و آموزش پرسنل و کادرهای قطری در تحقیق و تولید ماهی و راه‌های حفظ و توسعه  می‌باشد.الدهیمی تصریح کرد تولید داخلی ماهی تازه قطر سالانه به 15 هزار تن می رسد و خودکفایی را 75٪ پوشش می دهد. در برنامه 5 ساله منتهی به 2022 ، قطر در ماهی 100٪ خودکفا خواهد شد. و مطالعات نشان داده اند که در بین کشورهای شورای همکاری خلیج فارس ، مخازن ماهی قطر بسیار اطمینان بخش است زیرا دولت به حد مجاز ماهیگیری متعهد است.

 

تولید ماهی با کیفیت اقتصادی بالا

محمد العبدالله مدیر مرکز تحقیقات آبی توضیح داد که این پروژه دارای دو هدف است: یکی تحقیقاتی و دیگری تولیدی . ما در این مرکز کار می‌کنیم تا روی تولید ماهی با کیفیت اقتصادی که در کمترین زمان تولید می‌شود، تمرکز کنیم.

وی ادامه داد این مرکز با هدف دستیابی به خودکفایی در محصولات ماهی و میگوهای مرغوب و تشکیل انبار استراتژیک، با دستیابی به بالاترین میزان تولید مطابق با بهترین شیوه‌های بین المللی و فناوری‌های موجود به گونه ای که ضامن آن برای دستیابی به یک امکان سنجی اقتصادی است که ادامه تولید و توسعه را تشویق می‌کند که در نرخ رشد اقتصاد در زمینه منابع شیلات در کشور بازتاب مثبتی خواهد داشت.

 

حمایت از ذخایر ماهی و حفظ تنوع زیستی

بر اساس گزارشی مدیریت منابع ماهی ، پرورش ماهی و سیستم آبزی پروری از جمله مؤثرترین سیستم های تولیدی است که به افزایش تولید محلی ماهی کمک می‌کند و با توانایی کنترل عوامل اقلیمی در فراهم آوردن شرایط بهینه برای کشاورزی به منظور دستیابی به تولید مقادیر زیادی از گونه‌های ترجیحی در کشور و باک یفیت بالا در طول سال با بهبود کیفیت تولید و کاهش ضایعات مشخص می‌شود. 

وی افزود این پروژه با هدف انجام تحقیقات علمی و مطالعات مرتبط با زیست شناسی آبزیان و علوم دریایی و آزمایش و بکارگیری سیستم های آبزی پروری مدرن و بسیار کارآمد که مناسبت ترین آنها برای استفاده در شرایط محیطی و آب و هوایی منطقه خلیج فارس است .

بر اساس این گزارش ، از منظر زیست محیطی ، این مرکز با هدف کمک به حمایت از ذخایر ماهی و حفظ تنوع بیولوژیکی در محیط دریایی با آزاد کردن مقادیر ماهی‌های جوان پرورش یافته در دریا و مراقبت و محافظت از برخی از آبزیان دریایی که در معرض خطر انقراض قرار دارند، کمک می‌کند.

  

تهیه مقادیر تجاری ماهی‌های کوچک برای مزارع پرورش ماهی

این گزارش حاکی است که با توجه به ابعاد توسعه ای و اقتصادی، هدف این مرکز کمک به تکثیر و تخم ریزی موجودات آبزی با اهمیت اقتصادی و همگام شدن با تحولات در این زمینه و کمک به افزایش تولید ماهی محلی و دستیابی به امنیت غذایی با تهیه مقادیر تجاری ماهی‌های جوان به منظور بهره مندی از مزارع پرورش ماهی بخش خصوصی می‌باشد.

اجرای پروژه مرکز تحقیقات آبزیان راس المطبخ در چارچوب چشم انداز ملی قطر با هدف تأمین نیازهای غذایی مردم این کشور و پیشبرد کار در جهت دستیابی به خودکفایی انجام می‌شود.به عنوان یک مرکز ملی متخصص در مطالعات دریایی و تحقیقات کاربردی و مجهز به جدیدترین تجهیزات و فناوری‌ها در انجام تحقیقات و مطالعات مرتبط با موجودات زنده دریایی و آزمایش و مطالعه تکنیک ها و روش های کشت ماهی برای گونه‌های دریایی محلی ماهی و سخت پوستان از امکان سنجی اقتصادی و متناسب با شرایط محیطی کشور قطر کمک خواهد کرد.

 

اجزای مرکز و سیستم های کار و تولید آن

این مرکز به وسعت 110 هزار متر مربع وسعت دارد و شامل تعدادی آزمایشگاه از جمله آزمایشگاه‌های اندازه گیری فیزیکی و شیمیایی برای اندازه گیری نسبت مواد معدنی،آلودگی آب، محیط زیست دریایی، آلودگی خاک، آلودگی محله، هیدرولوژی آب دریایی، آزمایشگاه فیزیولوژی ماهی و ارزیابی سن ماهی، زیست شناسی پوسته و صدف، مطالعه فیتوپلانکتون و مطالعه بی مهرگان دریایی می‌باشد. همچنین شامل آزمایشگاهی جهت مطالعه انگل ماهی و باکتری‌ها و تجزیه و تحلیل مؤلفه‌های خوراک ماهی و سایر آنهاست.

 این مرکز دارای 28 دفتر اداری، دو سالن ، 9 آزمایشگاه و آزمایشگاه‌های علمی تخصصی در محیط زیست دریایی است، علاوه بر این 5 واحد تخصصی برای تصفیه آب، تخم ریزی و پروار ماهی و تولید اکسیژن و فیتوپلانکتون است.

مرکز فوق شامل گروهی از استخرها از جمله حوضچه‌هایی برای تولید ماهی است و برای تولید ماهی‌های کوچک محلی مانند « میگو، هامور، الشعم و السبطی» فعالیت می‌کند و بخشی از آن به حمایت از پروژه‌های بخش خصوصی برای آبزی پروری اختصاص می یابد و بخش دیگر برای حمایت از ذخایر ماهی در محیط دریایی راه اندازی می‌شود.

این مرکز شامل حوضچه‌هایی برای آزمایش های تحقیقاتی است که در آن ماهی مادر برای تولید بهترین گونه‌های ماهی انتخاب شده اند و این مرکز شامل واحدی برای برداشت و تصفیه آب است و شامل فیلترهایی با انواع و اندازه‌های مختلف است که در آن آب عبور کند تا به منظور تصفیه آب به راحتی پس از ضدعفونی کردن آن توسط اشعه ماوراء بنفش (UV) به واحد تولید ماهی پمپ شود و معادله دما توسط سیستم هایی که قابلیت خنک کردن یا گرم کردن آب را دارند. همچنین سالن سخنرانی و سالن نمایشگاهی ( تئاتر) مجهز به جدیدترین فناوری، کتابخانه، نمازخانه، کافه تریا و سایر لوازم جانبی.

 

 واحد تخم ریزی ماهی‌ها

با توجه به آنچه مسئولان مرکز در جریان این بازدید میدانی به خبرنگاران گفتند: برنامه‌های این امکانات برای پرورش ماهی با هدف آبزی پروری و واحد تخم ریزی ماهی با ظرفیت 2 میلیون ماهی جوان در فصل تخم ریزی در سال است و این مرکز می‌تواند ظرفیت تولید خود را به 20 میلیون ماهی کوچک در طول سال افزایش دهد. این مرکز همچنین شامل یک واحد تکثیر ماهی با ظرفیت تولید 2 میلیون ماهی با وزن 2 گرم در سال، علاوه بر اولین واحد پرواربندی با ظرفیت تولید 1.5 میلیون ماهی با وزن 10 گرم سالانه و واحد پروار نهایی با ظرفیت 8 تن در سال و امکانات کشاورزی میگو علاوه بر واحد تخم ریزی میگو با محاسبه چهار فصل تکثیر که سالانه حدود 2 میلیون لارو تولید می‌کند و واحد پرورش میگو با ظرفیت تولید 1.6 میلیون میگو جوان با وزن 2 گرم در سال و واحد پروار نهایی که پیش بینی  می‌شود در هر فصل حدود 6 تن ماهی تولید کند.

 

برنامه‌های توسعه منابع آبزی در آینده

برنامه توسعه در زمینه‌های توسعه منابع ماهی بر اساس مدیریت اداره منابع ماهی وزارت امور شهرداری و محیط زیست، احداث 13 مزرعه خشکی و دریایی ماهی که اکثر آنها از سیستم های قفس استفاده می‌کنند و تولید آن به سالانه 6.5 هزار تن از سخت پوستان و بهترین نوع ماهی مورد علاقه مصرف کنندگان می رسد ، به محض اتمام کار زیرساخت ها برای آن مزارع که برای تکمیل در سال 2022 برنامه ریزی شده است ، مزارع به ماهی‌های تولید شده از مزارع تولید ماهی در مرکز تحقیقات و آبزیان در منطقه راس المطبخ، که هزینه ساخت و بهره برداری آن تقریباً 400 میلیون ریال قطری بوده است، دست می یابند.

 

 طبق اظهارات آقای عبدالعزیز الدهیمی مدیر اداره منابع شیلات، تولید داخلی ماهی تازه در قطر سالانه به 15 هزار تن می رسد. این میزان تولید در حدود 75٪ خودکفایی را پوشش می دهد. در برنامه 5 ساله منتهی به 2022 ، قطر در ماهی 100٪ خودکفا خواهد شد. مطالعات نشان داده اند که در بین کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، مخازن ماهی قطر بسیار اطمینان بخش است زیرا دولت به حد مجاز ماهیگیری متعهد است.

داده‌های وزارت برنامه ریزی نشان می دهد که میزان ماهی‌ها و سخت پوستان تازه و منجمد وارداتی به کشور قطر 32 هزار تن به ارزش 280 میلیون ریال بوده و صادرات ماهی قطر به 1.6 هزار تن معادل 6.2 میلیون ریال رسیده است و میانگین رشد سالانه واردات ماهی بالغ بر 10 ٪ بوده، ضمن آنکه صادرات ماهی با نرخ 22٪ کاهش داشته است . بر اساس این ارقام ، میزان مصرف سالانه وضعیت ماهی از انواع ماهی‌ها ، تازه و منجمد و فرآوری شده به 46 هزار تن می رسد. اطلاعات وزارت شهرداری و محیط زیست نشان می دهد که محصول محلی ماهی تازه  15 هزار تن است که 75٪ مصرف را پوشش می دهد و برای دستیابی به خودکفایی 100درصد کشور نیازمند 7.5 هزار تن یا در کل 22.5 هزار تن برای نیازهای شهروندان است . بالاترین میزان صید ماهی تازه در سال 2014 ( قبل از مداخله مقامات ذیربط که برای پایان دادن به ماهیگیری بی رویه و به منظور حفظ ذخایر ماهی کشور انجام گرفت ) به حدود 16.2 هزار تن رسید.  تعداد کشتی‌های مورد استفاده برای صید انواع شیلات در حدود 500 کشتی است که 3000 صیاد بر روی آنها کار می‌کنند. میانگین صید هر کشتی در سال 32 تن می‌باشد، با فرض متوسط صید 5 تن ماهی برای هر ماهیگیر و میانگین اشتغال 6  ماهیگیر بر روی هر کشتی.