مجمع جهانی اقتصاد داووس

ریسک های اقتصاد جهانی در سال 2019 میلادی

مجمع جهانی اقتصاد (داووس) در چهاردهمین گزارش سالانه خود با عنوان "ریسک های جهانی 2019" خطراتی که جهان در سال جاری میلادی با آن روبرو خواهد شد را برشمرده است. این گزارش که در تاریخ 17 فوریه 2019 منتشر شده بر پایه نظرسنجی 1000 تن از اساتید و کارشناسان مسائل اقتصادی، محیط زیست، ژئوپولتیک، فناوری، اجتماعی و مدیریت ریسک تهیه شده و نسبت به شوک هایی که در آینده احتمال وقوع آنها وجود دارد هشدار می دهد.

 

مجمع جهانی اقتصاد (داووس) در چهاردهمین گزارش سالانه خود با عنوان "ریسک های جهانی 2019" خطراتی که جهان در سال جاری میلادی با آن روبرو خواهد شد را برشمرده است.

فهرست 10 ریسک بزرگ که احتمال وقوع آنها در سال 2019  می رود:

1- تغییرات شدید آب و هوایی

2- شکست در سازگاری با تغییرات اقلیمی

3- بلایای طبیعی (زلزله، سونامی، طوفان، سیل و...)

4- کلاهبرداری و سرقت اطلاعات

5- حملات سایبری

6- بلایای ساخته دست انسان

7- مهاجرت ناخواسته وسیع

8- کاهش تنوع زیستی

9- بحران آب

10- حباب در اموال و دارایی

 

همچنین 10 ریسک با بیشترین میزان اثرگذاری:

 

1- سلاح‌های کشتار جمعی

2- شکست در سازگاری و تطبیق با تغییرات آب‌ وهوایی

3- تغییرات شدید آب ‌و هوایی

4- بحران آب

5- بلایای طبیعی

6-کاهش تنوع زیستی

7- حملات سایبری

8- شکست در زمینه امنیت فناوری اطلاعات و ارتباطات

9- بلایای ساخت دست انسان

10- شیوع بیماری‌های عفونی

◄ آیا جهان در حال ورود به یک دوره بحرانی است؟ 

مجمع جهانی اقتصاد در پاسخ به این پرسش می نویسد ریسک‌های جهانی در حال تشدید شدن هستند، در حالی که تلاش‌های جمعی برای پیش­گیری از آن­ها ناکافی است. مطابق گزارش سال گذشته مجمع، جهان در حال ورود به یک دوره تشدید سیاست­گذاری دولت‌های مرکزی است. اجرای سیاست‌هایی در راستای کنترل رقبای سیاسی در داخل و اقدام‌های خارج از توافق‌های چند جانبه و مخالف چارچوب نهادهای بین‌المللی از سوی بسیاری از کشورها تشدید شده است.

در حال حاضر انرژی بسیاری از کشورها صرف یافتن راه­ حل­هایی برای چالش‌های داخلی و کاهش سطح ریسک ملی می­ گردد و این امر موجب بی‌تفاوتی به ابعاد ریسک­ های جهانی شده که هر چه زودتر باید برای آنها راه­ حلی یافت شود. مجمع جهانی اقتصاد در ادامه گزارش خود، شرایط آینده و پیش‌بینی‌های خود را در مورد 5 زمینه خطر ساز شامل : اقتصادکلان، تنش های ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک، ریسک های محیط‌ زیستی، آسیب پذیری فناوری و مشکلات اجتماعی مطرح ساخته است. 

تنش های اقتصاد کلان:

در سال ۲۰۱۸، ریسک‌های مرتبط با اقتصاد کلان در کانون توجهات قرار داشت. نوسانات بازار مالی افزایش یافته و رویکردهای عملی مخالفت با اقتصاد جهانی تقویت شده است. در چنین شرایطی به نظر می ­رسد، اقتصاد جهان بالاترین سطح رشد اقتصادی خود را تجربه کرده است. بر اساس آخرین گزارش صندوق بین‌المللی پول (IMF) رشد اقتصاد جهانی به بیشترین حد رسیده و این به معنای شروع روند نزولی در سال‌های پیش‌ رو است. نرخ رشد جهانی، تحت تأثیر اقتصادهای پیشرفته است. به عنوان نمونه در حالی که اقتصاد چین طی سال ۲۰۱۸ نرخ رشد 6/6 درصدی را تجربه کرده، در 2019  میلادی با نرخ رشد 6/2 درصدی مواجه خواهد شد و این نرخ تا سال ۲۰۲۲ به 5/8 درصد کاهش خواهد یافت، این موضوع بر رشد جهانی تاثیرگذار خواهد بود. در این رابطه ذکر این نکته ضروری است که کاهش نرخ رشد اقتصادی چین تنها به دلیل جنگ تجاری با آمریکا نیست بلکه گذار اقتصادی چین از یک اقتصاد مبتنی بر صادارت و سرمایه­ گذاری به یکی اقتصاد مبتنی بر مصرف خانگی با چالش های زیادی روبرو شده است. مسئله مهم دیگر در زمینه اقتصاد، حجم بدهی‌هایی است که به‌ شکل معناداری نسبت به بحران مالی جهانی در سال 2008 بیشتر شده و  به حدود 225 درصد تولید ناخالص داخلی جهانی رسیده ‌است، این موضوع به همراه نرخ‌های پایین بهره بانکی، می‌تواند مشکلاتی را برای کشورهایی که تعهدات دلاری دارند، به وجود آورد. 

 

تنش های ژئوپولتیک و ژئواکونومیک:

تنش‌های ژئوپلیتیکی و ژئواقتصادی در بین قدرت‌های جهانی در حال افزایش است. این تنش‌ها خطرناک‌ترین ریسکی است که جهان را تهدید می‌کند. می‌توان گفت دنیا پس از تجربه جهانی‌شدن در حال ورود به دوره ­ای از واگرایی است. گذاری که بر چشم‌انداز اقتصاد سیاسی جهان، تأثیر می‌گذارد و به نظر می‌رسد ریسک‌های بالقوه، روابط کشورهایی را که ارتباط وسیعی با یکدیگر دارند را تهدید خواهد کرد. از نشانه‌های آن می‌توان به شرایط سخت روابط تجاری و سرمایه‌گذاری قدرت‌های جهان، در سال گذشته اشاره کرد. چنین شرایطی، تصمیم‌گیری برای حل چالش‌های جهانی از محیط زیست تا آثار انقلاب صنعتی چهارم را با مشکل مواجه می‌کند و به نظر می‌رسد با یک ریسک سازمان یافته و سیستماتیک مواجه هستیم. در واقع سؤال اینجاست که در چنین شرایطی چنانچه یک بحران مالی جدید رخ دهد، همکاری‌ها و پشتیبانی‌های لازم برای عبور از آن وجود دارد؟ جواب احتمالا مثبت است،  اما تقابل بین جهانی شدن اقتصاد و رشد ملی‌گرایی سیاسی، خود می‌تواند به‌عنوان یک ریسک، مورد توجه باشد. 

ریسک های محیط زیستی:

ریسک های محیط زیستی بر مجموعه بررسی سالانه ریسک‌های جهانی سایه انداخته است. در گزارش‌های قبلی پیش‌بینی ریسک، محیط زیست، سومین ریسک از نظر میزان وقوع و چهارمین مورد از نظر میزان اثرگذاری ارزیابی شده بود و تغییرات آب و هوایی بیشترین نگرانی‌ها را به خود اختصاص داده بودند. اما در نظرسنجی اخیر، شکست سیاست‌های محیط زیستی به‌طور فزآینده‎ای مورد توجه قرار گرفته و شکست در سازگاری و تطبیق با تغییر اقلیم به رتبه دوم ریسک‌ها از نظر امکان وقوع بازگشته است. نتایج واکنش انفعالی نسبت به تغییرات اقلیم نیز به ‌سرعت در حال پدیدار شدن هستند. تنوع زیستی به‌سرعت در حال کاهش است، بطوریکه فراوانی گونه ‌های جانوری و گیاهی از سال 1970 تاکنون 60 درصد کاهش یافته‌ و این موضوع، بر زنجیره غذایی انسان تأثیرگذار گذاشته و سلامت و توسعه اجتماعی- اقتصادی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و حتی می‌تواند رفاه، بهره‌وری و امنیت منطقه‌ای را با چالش مواجه کند.

بر اساس گزارش فوق، از مجموع 10 ریسک بزرگ جهانی در سال 2019، احتمال وقوع و میزان اثرگذاری شش ریسک که مربوط به حوزه محیط زیست است بیشتر می‌باشد و این نشان می دهد که جهان در حوزه محیط زیست چندان موفق نبوده است و باید به سمت ایجاد زیرساخت های مناسب برای سازگاری و تطبیق با شرایط تغییر اقلیم و انتقال به اقتصاد با کربن پایین تر قدم بردارد.

 

آسیب پذیری فناوری:

فناوری در حال تبدیل شدن به یک بازیگر اصلی در صحنه ریسک‌های جهانی است و به افزایش نگرانی‌ها بابت کلاهبرداری بوسیله اطلاعات و حملات سایبری دامن می‌زند. دو سوم از جامعه مورد بررسی، نگران رشد ریسک‌های ناشی از اخبار جعلی و سرقت هویت در سال 2019 بودند. همچنین سه پنجم آنها بر این باور بودند که حریم خصوصی آنها توسط شرکت‌ها و دولت‌ها بیش از پیش نقض خواهد شد. این نظرات ممکن است ناشی از حملات سایبری به زیرساخت‌های حیاتی در سال 2018 باشد و به‌عنوان هشداری برای کشورهای ضعیف تلقی شود تا از توان مهندسی خود و همکاری فرامرزی کشورها برای کاهش ریسک‌های بالقوه فناوری استفاده کنند.

 

مسائل اجتماعی

اهمیت تغییرات ساختاری نباید موجب نادیده گرفتن وجه انسانی ریسک‌های جهانی شود. جهان برای بسیاری از مردم، مکانی پر از اضطراب، ناخوشنودی و تنهایی است به‌طوری که برآوردها نشان می‌دهند حدود 700 میلیون نفر در سراسر جهان دچار مشکلات روانی هستند. تحولات پیچیده اجتماعی، فناوری و زندگی شغلی، تأثیر عمیقی بر زندگی مردم دارند. از نظر روانشناسان، زمینه مشترک همه این مسائل، استرس ناشی از بالا رفتن سن، احساس عدم اطمینان و ناتوانی در کنترل پدیده‌های مرتبط با زندگی شخصی است. این مسائل (احساسات و سلامت روان افراد) خود به تنهایی یک ریسک است و از آنجایی که می‌تواند انتخاب‌های اجتماعی و سیاسی جوامع را تحت تأثیر قرار دهد، قابلیت تبدیل شدن به ریسک جهانی را دارد. مورد دیگر، به مباحث بیولوژیک مرتبط است. اولین انسان اصلاح ‌ژنتیکی شده در سال 2018 متولد شد که این موضوع می‌تواند علاوه بر پیشرفت‌های شگفت انگیز، چالش‌های نگران‌کننده‌ای را نیز به همراه داشته باشد.

افزایش سطح آب دریاها:

بشر در مقابل افزایش سطح آب دریاها نیز آسیب‌پذیر خواهد شد. روند رو به رشد شهرنشینی و تغییرات اقلیم این نگرانی را به وجود آورده است.  شهرها به سرعت در حال رشد هستند و همین امر موجب بروز تغییرات آب و هوایی و افزایش سطح آب دریاها شده است. انتظار می‌رود تا سال ۲۰۵۰ میلادی دو سوم جمعیت جهان در شهرها زندگی کنند. در حال حاضر حدود ۸۰۰ میلیون نفر در بیش از ۵۷۰ شهر ساحلی زندگی می‌کنند که تا سال ۲۰۵۰ سطح آب دریاهای مجاور آنها حداقل نیم متر بالاتر خواهد رفت. همچنین به دلیل برداشت بی‌رویه منابع آبی بخش بیشتری از زمین غیرقابل سکونت خواهد شد. لذا پروژه‌های مهندسی برای حفظ منابع آبی، حفاظت از طبیعت و انتقال مردم به سکونت‌گاه‌های جدید افزایش خواهد یافت.