کاهش فقر در سه دهه گذشته در اردن
یک گزارش بین‌المللی جدید نشان می‌دهد که نرخ فقر در اردن طی سه دهه گذشته ۴.۷ درصد کاهش یافته است. بر اساس گزارش کمیسیون اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل برای آسیای غربی اسکوا ( ESCWA) که با عنوان فقر در جهان از دیدگاهی گسترده‌تر منتشر شد، نرخ فقر در اردن در پایان سال گذشته به ۲۱.۴ درصد رسید، در حالی که در سال ۱۹۹۵ حدود ۲۶.۱ درصد بوده است.
در این گزارش آمده است که نرخ فقر در اردن کمتر از میانگین کشورهای عربی است که به ۳۴ درصد می‌رسد. همچنین طبق طبقه‌بندی اسکوا، فقر در اردن در سطح سوم قرار دارد که به‌عنوان فقر متوسط شناخته می‌شود و از دو سطح بالاتر یعنی فقر شدید و فقر مطلق کمتر است.
گزارش همچنین نشان می‌دهد که اردن در زمینه عدالت اقتصادی طی سه دهه اخیر پیشرفت داشته است؛ به‌طوری که ضریب جینی – که نشان‌دهنده نابرابری در درآمد است – از ۳۹.۱ در سال ۱۹۹۵ به ۳۴.۱ در سال گذشته کاهش یافته است، که این موضوع بیانگر کاهش نابرابری در درآمد و فقر است.
ضریب جینی، شاخصی آماری است که برای اندازه‌گیری تفاوت درآمد، ثروت یا مصرف بین گروه‌های مختلف جمعیتی استفاده می‌شود. طبق گزارش، اردن در میان ۱۰۰ کشور با کمترین نرخ فقر جهان در رتبه ۷۷ قرار گرفته است. همچنین در میان کشورهای عربی، در جایگاه نهم از ده کشور عربی با پایین‌ترین میزان فقر قرار دارد؛ کشورهایی که شامل قطر، امارات، کویت، بحرین، عمان، عربستان سعودی، عراق، تونس، الجزایر، اردن و موریتانی هستند.
انتشار این گزارش برای نخستین‌بار در چارچوب ارزیابی اسکوا از پیشرفت کشورهای جهان در دستیابی به هدف نخست توسعه پایدار – ریشه‌کنی فقر – صورت گرفته است، هم‌زمان با نزدیک شدن به پایان برنامه جهانی توسعه پایدار ۲۰۳۰ که اجرای آن از سال ۲۰۱۵ تحت نظارت سازمان ملل آغاز شد.
ارزیابی جهانی فقر و راهکارهای مقابله با آن
در سطح جهانی، گزارش نشان می‌دهد که یک‌چهارم جمعیت جهان، معادل حدود ۲.۲ میلیارد نفر، همچنان در فقر زندگی می‌کنند. حدود ۳۰۰ میلیون نفر در فقر شدید به‌سر می‌برند، به‌ویژه در منطقه آفریقای زیر صحرای کبیر و برخی کشورهای عربی. گزارش خاطرنشان می‌کند که چهره فقر جهانی در حال تغییر است؛ اگرچه نرخ فقر مطلق از سال ۱۹۹۵ تا کنون به نصف کاهش یافته است، اما با افزایش فقر متوسط و افزایش افرادی که در معرض خطر فقر قرار دارند، نیمی از جمعیت جهان هنوز یا فقیرند یا در آستانه فقر قرار دارند.
بر اساس این گزارش، نرخ فقر در کشورهای با درآمد بالا در اروپا و جهان عرب کمتر از ۲ درصد است، در حالی که در فقیرترین کشورهای آفریقای زیر صحرای کبیر و جهان عرب بیش از ۷۰ درصد است.
اسکوا تأکید می‌کند که رشد اقتصادی همانا نقش محوری در کاهش فقر دارد، به‌ویژه در کشورهای کم‌درآمد. با وجود اینکه کاهش نابرابری درآمد به کاهش فقر کمک کرده است، گزارش یادآور می‌شود که رشد پایدار درآمد خانوارها همچنان عامل اصلی در مبارزه با فقر باقی می‌ماند. از این رو، کشورهای کم‌درآمد باید راهبردهایی متمرکز بر رشد اقتصادی تدوین کنند، در حالی که کشورهای پردرآمد باید بر سیاست‌های بازتوزیع ثروت تمرکز بیشتری داشته باشند.
اسکوا پیش‌بینی کرده است که جهان تا سال ۲۰۳۰ نخواهد توانست هدف کاهش فقر به نصف نسبت به سال ۲۰۱۵ را محقق کند، زیرا تنها ۳۷ درصد از کشورها تاکنون پیشرفت مورد انتظار را داشته‌اند. این نهاد همچنین تصریح کرده است که کشورهایی با نظام‌های قوی سلامت، آموزش و حکمرانی، در موقعیت بهتری برای مقابله با فقر قرار دارند.
توصیه‌ها و راهکارها
گزارش تأکید می‌کند که فقر باید هم از نظر درآمدی و هم از نظر چندبعدی بررسی شود؛ یعنی علاوه بر درآمد، شاخص‌هایی مانند آموزش، بهداشت، مسکن و فرصت‌های شغلی نیز باید در نظر گرفته شوند. اسکوا بر ضرورت تعیین سطوح شفاف برای ارزیابی سیاست‌های عمومی و اطمینان از هم‌پوشانی و کارایی آن‌ها در شرایط خاص هر کشور تأکید دارد.
این گزارش همچنین سازمان ملل متحد را به رهبری فرآیند تدوین شاخص‌های جامع‌تر فقر فرا می‌خواند و پیشنهاد می‌کند که یک پیمایش جهانی چندمنظوره برای سنجش فقر انجام شود تا بتوان با روشی منسجم و دقیق، وضعیت فقر را در کشورهای مختلف ارزیابی و سیاست‌های هدفمند و مؤثر برای کاهش آن طراحی کرد.
در پایان، اسکوا تأکید می‌کند که کاهش فقر نیازمند اصلاحات داخلی جسورانه و همبستگی جهانی تازه‌ای است تا منابع لازم برای پیشرفت واقعی، به‌ویژه در فقیرترین کشورها، بسیج شود.[1]
[1] - الغد شمارگان 19اکتبر2025.