دسترسی همگانی به اینترنت در ازبکستان

انتشار خبر بیش از ۹۳ درصد از جمعیت روستایی ازبکستان اکنون به اینترنت دسترسی دارند در سایت رسمی UzDaily.com در تاریخ ۱۰ اکتبر ۲۰۲۵ (UzDaily 2025) نشان از مرحله‌ای تازه در گذار دیجیتال این کشور دارد.

ازبکستان طی چهار سال گذشته شاهد رشدی شتاب‌دار در شاخص‌های اتصال اینترنت بوده است؛ به‌گونه‌ای که دسترسی ساکنان روستایی از ۷۲.۳ درصد در سال ۲۰۲۱ به ۹۳.۹ درصد در سال ۲۰۲۵ رسیده و در همین دوره، میزان اتصال شهری از ۷۹.۴ درصد به ۹۴.۳ درصد افزایش یافته است. در نتیجه، شکاف میان مناطق شهری و روستایی ازبکستان که تا چند سال پیش بیش از هفت درصد بود، تقریباً از میان رفته است. این تحول، اگرچه عددی ساده به نظر می‌رسد، در واقع یکی از بنیادی‌ترین تغییرات اجتماعی و اقتصادی سال‌های اخیر ازبکستان را بازتاب می‌دهد.

از نظر ساختاری، این جهش در دسترسی دیجیتال محصول تلفیق چند سیاست هم‌زمان است. نخست، دولت شوکت میرضیایف از سال ۲۰۱۹ برنامه‌ای ملی با عنوان "Digital Uzbekistan – 2030" را آغاز کرد که هدف آن ارتقای زیرساخت ارتباطی، توسعه دولت الکترونیک، و کاهش نابرابری دیجیتال در مناطق کم‌برخوردار بود (ITU, 2024). به موازات این برنامه، وزارت توسعه فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات ازبکستان به همراه شرکت‌های مخابراتی دولتی مانند Uztelecom و اپراتورهای خصوصی از جمله Beeline و Ucell سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای برای توسعه فیبر نوری، افزایش ایستگاه‌های پایه تلفن همراه، و تقویت پوشش نسل چهارم (4G) انجام دادند. طبق گزارش(DataReportal 2025)، سرعت متوسط اینترنت موبایل در ازبکستان در ژوئن ۲۰۲۵ به ۳۹ مگابیت بر ثانیه رسیده که نسبت به سال ۲۰۲۱ بیش از دو برابر افزایش یافته است.

از سوی دیگر، عوامل اقتصادی و اجتماعی نیز در این روند نقش داشته‌اند. افزایش درآمد سرانه در روستاها، رشد سطح تحصیلات و تمایل روزافزون جوانان روستایی به استفاده از خدمات دیجیتال آموزشی و تجاری سبب شد که بازار روستایی برای اپراتورها به‌صرفه شود. در واقع، سیاست‌های تسهیل‌گر دولت ـ مانند کاهش هزینه مجوز اپراتورها در مناطق کم‌جمعیت و تخصیص اعتبارات یارانه‌ای برای نصب ایستگاه‌های جدید ـ باعث شد سرمایه‌گذاری در مناطق روستایی از نظر اقتصادی جذاب گردد. این روند نه‌تنها دسترسی فیزیکی به اینترنت را افزایش داد، بلکه از طریق رقابت میان شرکت‌ها کیفیت خدمات را نیز بهبود بخشید (World Bank, 2024).

در این میان، باید به جنبه نهادی و حکمرانی داده نیز توجه کرد. کمیته ملی آمار ازبکستان از سال ۲۰۲۲ نظام منسجمی‌برای گردآوری داده‌های دیجیتال خانوارها ایجاد کرده است که نتایج آن مبنای خبر یوز دیلی در ۲۰۲۵ است. انتشار منظم و شفاف داده‌ها به اعتماد عمومی و آگاهی سیاست‌گذاران کمک کرده و یکی از عوامل موفقیت برنامه‌های دیجیتالی دولت محسوب می‌شود. در واقع، داده‌محور شدن تصمیمات اجرایی، نقطه تمایز اصلاحات کنونی ازبکستان نسبت به دوران پیش از ۲۰۱۶ است که اغلب سیاست‌ها فاقد مبنای آماری دقیق بودند.

اما دسترسی بالا الزاماً به معنای استفاده مؤثر و برابر نیست. بررسی‌های تحلیلی نشان می‌دهد که با وجود کاهش شکاف کمی میان شهر و روستا، شکاف کیفی همچنان باقی است. سرعت واقعی، پایداری شبکه و هزینه اشتراک در مناطق روستایی هنوز با شهرها قابل مقایسه نیست. بر پایه گزارش Ookla (2025)، سرعت میانگین اینترنت در مناطق روستایی ازبکستان حدود ۲۷ مگابیت بر ثانیه است که ۳۰ درصد کمتر از میانگین شهری است. این تفاوت، در کنار سطح پایین‌تر سواد دیجیتال، موجب می‌شود که استفاده از اینترنت در مناطق روستایی بیشتر به فعالیت‌های ساده نظیر پیام‌رسانی و شبکه‌های اجتماعی محدود شود و سهم خدمات آموزشی، پزشکی و تجاری دیجیتال هنوز اندک باشد.

با این حال، آثار اجتماعی و اقتصادی این توسعه را نباید دست‌کم گرفت. از یک سو، افزایش دسترسی اینترنتی به زنان و جوانان روستایی فرصت‌های تازه‌ای برای آموزش، کارآفرینی و ارتباط با بازارهای ملی و بین‌المللی فراهم کرده است. برنامه‌های همکاری میان وزارت آموزش و پلتفرم‌های بین‌المللی یادگیری آنلاین از سال ۲۰۲۳ آغاز شده و در مناطقی چون فرغانه و سمرقند، زنان خانه‌دار اکنون از طریق دوره‌های آنلاین مهارت‌آموزی به فعالیت اقتصادی مشغول‌اند (UNDP Uzbekistan, 2024). از سوی دیگر، خدمات دولتی همچون پرداخت قبوض، ثبت اسناد ملکی و درخواست مجوزهای محلی نیز از طریق پورتال یکپارچه my.gov.uz در دسترس مردم روستا قرار گرفته و مراجعه حضوری به ادارات تا حد زیادی کاهش یافته است.

در بعد اقتصادی، اتصال روستاها به اینترنت تأثیر محسوسی بر بازارهای کشاورزی گذاشته است. کشاورزان می‌توانند قیمت محصولات را در زمان واقعی مشاهده کرده و از خدمات بیمه و پیش‌بینی آب‌وهوا بهره‌مند شوند. این امر ضمن افزایش بهره‌وری و کاهش واسطه‌گری، به بهبود درآمد خانوارهای روستایی منجر شده است. گزارش FAO (2025) حاکی از آن است که درآمد متوسط کشاورزان دارای دسترسی دیجیتال، ۱۸ درصد بالاتر از میانگین کشاورزان بدون دسترسی پایدار است.

از این منظر، آینده موفقیت ازبکستان نه در گسترش عددی دسترسی، بلکه در کیفیت و محتوای آن نهفته است. باید از مرحله «اتصال» به مرحله «کاربرد مؤثر و پایدار» گذر کرد. این امر مستلزم سرمایه‌گذاری در آموزش دیجیتال، توسعه محتوای بومی و تقویت قوانین امنیت داده است. به‌ویژه لازم است که دولت، برنامه‌ای ویژه برای آموزش مهارت‌های دیجیتال پایه به روستاییان تدوین کند تا آنان بتوانند از اینترنت در جهت ارتقای درآمد، سلامت و آموزش بهره گیرند. همچنین لازم است چارچوب‌های نظارتی کیفیت خدمات به‌طور مستقل ارزیابی شوند تا عدالت دیجیتال واقعی محقق گردد.

منابع

-UzDaily. “More than 93% of the rural population of Uzbekistan now has access to the Internet.” UzDaily.com, October 10, 2025.

-International Telecommunication Union (ITU). Digital Uzbekistan 2030: Country Report 2024. Geneva: ITU Publications, 2024.

-DataReportal. Digital 2025: Uzbekistan. Singapore: Kepios, 2025.

-World Bank. Uzbekistan Digital Economy Report 2024. Washington D.C.: World Bank Group, 2024.

-United Nations Development Programme (UNDP) Uzbekistan. Empowering Rural Women through Digital Skills. Tashkent: UNDP, 2024.

-Food and Agriculture Organization (FAO). Digital Agriculture in Central Asia 2025. Rome: FAO, 2025.

-Ookla. Speedtest Global Index – Uzbekistan, June 2025. Seattle: Ookla Insights, 2025..