تحولات بازار کار درصربستان

تعداد کارگران خارجی در صربستان رو به افزایش است. بر اساس آمار سرویس ملی اشتغال صربستان، در سال ۲۰۲۴ بیش از ۵۲۰۰۰ مجوز کار برای اتباع خارجی، عمدتاً از کشورهای چین، ترکیه، روسیه، هند و نپال، صادر شده است.قانون جدید و فرآیندهای دیجیتال‌شده راه را برای حضور گسترده‌تر نیروی کار خارجی هموار کرده است. با وجود تسهیلات ایجادشده از طریق اصلاحات اخیر قانون استخدام اتباع خارجی، کارفرمایان همچنان با چالش‌هایی نظیر موانع زبانی و ریسک ترک کار توسط نیروی کار خارجی مواجه هستند.

یلنا یوتوویچ، نماینده اتحادیه کارفرمایان صربستان اظهار داشت: «کارفرمایان عملاً گزینه‌ای جز استخدام نیروی کار خارجی ندارند، وگرنه کسب‌وکارشان تعطیل خواهد شد.»این افزایش با تغییرات قانون استخدام اتباع خارجی که از فوریه ۲۰۲۴ اجرایی شده، همراه است. یکی از مهم‌ترین تغییرات، معرفی مجوز واحد اقامت و کار است که توسط وزارت کشور صربستان صادر می‌شود.

تغییرات قانونی، سرمایه‌گذاری در بخش ساخت‌وساز و تقاضای بالا برای نیروی کار در صنعت گردشگری و هتلداری، استخدام اتباع خارجی در صربستان را به‌طور قابل‌توجهی تسهیل کرده است. بااین‌حال، وزارت کار اخیراً شایعات مربوط به توافق با کشور غنا برای تأمین نیروی کار را تکذیب کرده و تأکید نمود که دولت صربستان هیچ توافق دوجانبه یا تفاهم‌نامه‌ای در زمینه جابه‌جایی نیروی کار با این کشور امضا نکرده است.یلنا یوتوویچ خاطرنشان کرد که صربستان با کشورهای متعددی توافق‌نامه‌های جابه‌جایی نیروی کار دارد و به اسلوونی به ‌عنوان نمونه‌ای موفق اشاره کرد. وی افزود که صربستان نیز شاهد ورود روزافزون نیروی کار خارجی است.وی تأکید کرد: «کارفرمایان با کمبود شدید نیروی کار مواجه‌اند، عمدتاً به این دلیل که نظام آموزشی کشور با نیازهای اقتصاد هم‌راستا نیست. یوتوویچ افزود که پیشنهادهای اصلاح نظام آموزشی سال‌هاست ارائه شده و اخیراً وزارت آموزش از اتحادیه کارفرمایان دعوت کرده تا نمایندگان خود را برای همکاری در این زمینه معرفی کند، گامی‌که می‌تواند نقطه شروعی برای اصلاحات باشد.

یوتوویچ اظهار داشت که دلیل اصلی استخدام نیروی کار خارجی، کمبود نیروی کار داخلی است: «کارفرمایان چاره‌ای ندارند؛ یا نیروی خارجی استخدام می‌کنند یا کسب‌وکارشان تعطیل خواهد شد.» وی به برنامه‌ریزی برای تدوین فهرستی از مشاغل با کمبود نیروی کار اشاره کرد که اجرای قانون استخدام اتباع خارجی را تسهیل خواهد کرد. یوتوویچ توضیح داد: «این فهرست شامل مشاغل یا پروفایل‌های شغلی خاصی خواهد بود که به کارفرمایان امکان می‌دهد بدون نیاز به آزمون بازار کار، اتباع خارجی با تحصیلات مرتبط را استخدام کنند. آزمون بازار کار فرآیندی است که طی آن کارفرما باید از سرویس ملی اشتغال تأییدیه‌ای مبنی بر نبود نیروی کار صرب برای شغل موردنظر دریافت کند. اگر شغل در فهرست مشاغل کمبود باشد، کارفرما می‌تواند بدون این مرحله، مستقیماً اقدام به استخدام کند.»

در زمینه استخدام اتباع خارجی، ابتکار «بالکان باز» نیز مطرح است، اما به گفته یوتوویچ، این طرح هنوز به‌طور جدی اجرایی نشده و تأثیر قابل‌توجهی بر بازار کار داخلی نداشته است.وی درباره مشاغل پرتقاضا توضیح داد: «بخش ساخت‌وساز بیشترین نیروی کار خارجی را جذب می‌کند، از کارگران غیرماهر تا مهندسان با تخصص‌های مختلف. همچنین تقاضای بالایی برای صنعتگران نظیر نجار، بنّا، مکانیک خودرو و سایر حرفه‌های کار فیزیکی وجود دارد.» او افزود که بخش‌های حمل‌ونقل، لجستیک، گردشگری و هتلداری نیز با کمبود نیروی کار مواجه‌اند و مشاغلی مانند خانه‌داری، پذیرش، رانندگی، پیشخدمتی و آشپزی در این بخش‌ها بسیار موردنیاز هستند. یوتوویچ خاطرنشان کرد که این کمبودها تا حدی به دلیل عدم ترویج این مشاغل در میان نسل جوان و مهاجرت نیروی کار ماهر به خارج از کشور برای کسب درآمد بالاتر است.

صربستان در سال ۲۰۲۵ توافق‌نامه‌های همکاری جدیدی با کشورهای آسیایی مانند فیلیپین و ویتنام برای تأمین نیروی کار در بخش‌های پرتقاضا مانند مراقبت‌های بهداشتی و مهمان‌داری امضا کرده است. این توافق‌نامه‌ها فرآیند صدور ویزا و مجوز کار را برای اتباع این کشورها ساده‌تر کرده و شامل برنامه‌های آموزشی زبان صربی برای کمک به ادغام کارگران در جامعه است. این ابتکار به‌ویژه برای پر کردن شکاف نیروی کار در بخش‌های خدماتی طراحی شده است.

با اجرای اصلاحات قانون استخدام اتباع خارجی از سال گذشته، فرآیند استخدام کاملاً دیجیتال شده است. یوتوویچ توضیح داد: «پلتفرم E-Stranac تمام نیازهای استخدام را پوشش می‌دهد، از آزمون بازار کار تا بارگذاری مدارک مانند گذرنامه، مدارک تحصیلی و سایر اسناد موردنیاز برای شغل خاص در این پلتفرم اجرا می‌شود و این مدارک بر اساس الزامات تعریف‌شده توسط کارفرما در این پلتفرم بارگذاری می‌شوند.»وی افزود که پلیس، سرویس ملی اشتغال و اداره ثبت مرکزی به‌صورت یکپارچه عمل می‌کنند. پس از بررسی‌های پلیس، سرویس ملی اشتغال مجوز واحد اقامت و کار را صادر می‌کند که تا سه سال اعتبار دارد و از وزارت کشور دریافت می‌شود.

کارفرمایان در صربستان موظف‌اند هزینه‌های صدور مجوز کار و اقامت را برای نیروی کار خارجی پرداخت کنند. در سال 2025، هزینه درخواست مجوز واحد اقامت و کار (Jedinstvena Dozvola)  برای هر کارگر خارجی حدود 18,500 دینار صربستان (تقریباً 157 یورو) است. علاوه بر این، هزینه‌های اضافی برای ترجمه مدارک و ثبت‌نام در سیستم تأمین اجتماعی (PIO Fond) به طور متوسط 5,000 تا 10,000 دینار دیگر اضافه می‌کند. این هزینه‌ها برای کارفرمایان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.

یوتوویچ خاطرنشان کرد که این تغییر برای کارفرمایان چالش‌برانگیز است، زیرا در گذشته، نیروی کار خارجی تنها برای کارفرمایی که او را دعوت کرده بود، مجوز کار یک‌ساله دریافت می‌کرد و اقامتش به آن شغل وابسته بود. اما اکنون نیروی کار خارجی می‌تواند با اطلاع به سرویس ملی اشتغال، کارفرمای خود را تغییر دهد، که این امر امنیت کارفرمایان را کاهش داده و ریسک سرمایه‌گذاری در آموزش و تأمین هزینه‌های استخدام را افزایش می‌دهد. از ژانویه ۲۰۲۵، کارفرمایان صربستانی که نیروی کار خارجی استخدام می‌کنند، ملزم به ارائه گزارش‌های دوره‌ای به سرویس ملی اشتغال در مورد وضعیت اشتغال و شرایط کاری این نیروها هستند. این مقررات برای جلوگیری از سوءاستفاده از نیروی کار خارجی و اطمینان از رعایت حقوق کارگری آن‌ها وضع شده است. عدم رعایت این مقررات می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین یا لغو مجوزهای کار شود.

یوتوویچ درباره منشأ نیروی کار خارجی گفت: «بیشترین تعداد کارگران از ترکیه و چین هستند، هرچند چینی‌ها و روس‌ها اغلب در شرکت‌های خودشان مشغول‌اند. کارگران بنگلادشی، به‌ویژه در بخش حمل‌ونقل، و همچنین کوبایی‌ها و هندی‌ها نیز حضور قابل‌توجهی دارند. حضور اتباع سایر کشورهای اروپایی بسیار ناچیز است.»

اتباع کشورهایی که تحت رژیم ویزا هستند (مانند هند، نپال و بنگلادش) باید ویزای نوع D (بلندمدت) را قبل از ورود به صربستان دریافت کنند. در سال 2024، حدود 15 درصد از درخواست‌های ویزای کاری (حدود 7,800 مورد) به دلیل نقص مدارک یا عدم تأیید کارفرما رد شدند.

وی تجربیات کارفرمایان با نیروی کار خارجی را عمدتاً مثبت ارزیابی کرد و گفت: «این کارگران اغلب از کشورهایی می‌آیند که شرایط کاری و دستمزد در آن‌ها بسیار ضعیف‌تر از صربستان است. یوتوویچ افزود که سازگاری نیروی کار خارجی به عوامل فردی بستگی دارد. برخی علاقه‌مند به یادگیری زبان صربی هستند، اما اکثر آن‌ها به زبان انگلیسی مسلط نیستند، که این موضوع بزرگ‌ترین چالش برای کارفرمایان است. بااین‌حال، کارفرمایان از عملکرد این نیروها راضی‌اند، زیرا بسیاری از آن‌ها یا مهارت لازم را دارند یا انگیزه بالایی برای یادگیری نشان می‌دهند.

در سال 2025، دولت صربستان با همکاری اتاق بازرگانی صربستان (PKS) برنامه‌های آموزشی زبان صربی را برای کارگران خارجی گسترش داده است. این برنامه‌ها که در شهرهای بزرگ مانند بلگراد و نووی ساد اجرا می‌شوند، برای هر کارگر حدود 20,000 دینار (170 یورو) هزینه دارند و توسط برخی کارفرمایان تأمین می‌شوند. تاکنون، حدود 5,000 کارگر خارجی در این دوره‌ها شرکت کرده‌اند که 60 درصد آن‌ها از کشورهای آسیایی هستند.

یوتوویچ اظهار داشت که کارگران خارجی عمدتاً از شرایط کاری راضی‌اند، اما از منظر فرهنگی مشکلاتی دارند، مانند کمبود فضاهایی برای تجربه فرهنگ خودشان، نظیر رستوران‌های سنتی یا مکان‌هایی برای لذت بردن از موسیقی بومی‌شان ندارند. وی افزود: «کارفرمایان به‌ندرت از عملکرد کارگران خارجی ناراضی‌اند، مگر در مواردی که این کارگران پس از مدتی کارفرما را تغییر می‌دهند یا صربستان را ترک می‌کنند، که البته اقدامی‌کاملاً قانونی است.»

یلنا یوتوویچ تأکید کرد که استخدام نیروی کار خارجی، با وجود چالش‌ها، برای بقای کسب‌وکارهای صربستان ضروری است و اصلاحات اخیر در قوانین و فرآیندهای دیجیتال، این روند را تسهیل کرده است، اما همچنان نیاز به هماهنگی بیشتر بین نظام آموزشی و نیازهای بازار کار احساس می‌شود.

 - با توجه به مذاکرات جاری صربستان برای پیوستن به اتحادیه اروپا، انتظار می‌رود که قوانین استخدام نیروی کار خارجی در سال‌های آینده سخت‌گیرانه‌تر شود. در سال ۲۰۲۵، دولت صربستان دستورالعمل‌هایی را برای هماهنگی با استانداردهای اتحادیه اروپا در زمینه مهاجرت کاری اعلام کرده که الزامات جدید برای تأیید مدارک تحصیلی خارجی و ارزیابی صلاحیت‌های حرفه‌ای را شامل می‌شود.

- بر اساس گزارش‌های سرویس ملی اشتغال صربستان (NSZ)، در 9 ماه اول سال 2024، تعداد مجوزهای کار صادرشده برای اتباع خارجی به 52,346 مورد رسید که نسبت به کل سال 2023 (47,139 مجوز) افزایش 11 درصدی نشان می‌دهد. پیش‌بینی گردیده این روند در سال 2025 ادامه یابد و تعداد مجوزها به بیش از 60,000 مورد برسد.

- در سال 2024، حدود 65 درصد از نیروی کار خارجی در صربستان (تقریباً 34,000 نفر) در پروژه‌های زیرساختی بزرگ مانند ساخت بزرگراه‌ها، راه‌آهن و پروژه‌های مرتبط با اکسپو 2027 مشغول به کار بودند. این پروژه‌ها عمدتاً توسط شرکت‌های چینی و ترکی اجرا می‌شوند و نیروی کار این کشورها در اولویت هستند. پیش‌بینی می‌شود در سال 2025، با نزدیک شدن به زمان برگزاری اکسپو، این سهم به 70 درصد افزایش یابد.

 

https://www.insajder.net/teme/nova-pravila-igre-u-srbiji-poslodavci-pred-izborom/