کشورهای تامین‌کننده دام مورد نیاز عربستان سعودی

با پشت‌سر گذاشتن ایام عید قربان و ذبح بیش از 1.7 میلیون قربانی توسط حجاج بیت الله‌الحرام در کشتارگاه‌ واقع در منا در مکه مکرمه، تارنمای روزنامه عربی الاقتصادیه عربستان طی گزارشی به میزان واردات دام زنده توسط عربستان سعودی و ارزش آن پرداخت. در گزارش الاقتصادیه آمده است:

طی پنج سال گذشته(از سال 2020 الی 2024) بیش از 17.6 میلیارد ریال صرف واردات گوسفند با مجموع وزنی 1.2 میلیارد کیلوگرم کرده است. سودان با 54 درصد، بزرگ‌ترین صادرکننده به سعودی است و کشورهایی چون سومالی، اردن، رومانی و جیبوتی در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

ارزش واردات گوسفند به عربستان سعودی طی پنج سال گذشته حدود ۱۷.۶ میلیارد ریال سعودی بوده است، با مجموعی بیش از ۱.۲ میلیارد کیلوگرم. این ارقام نشان‌دهنده میزان وابستگی به واردات برای تأمین تقاضای داخلی گوشت است، بر اساس گزارش واحد تحلیل مالی روزنامه «الاقتصادیه».

بر پایه این تحلیل که با استناد به داده‌های «سازمان کل آمار» تهیه شده، سودان در صدر فهرست کشورهای صادرکننده گوسفند به عربستان قرار دارد، با ارزشی معادل ۹.۵ میلیارد ریال در همین بازه زمانی، که معادل ۵۴٪ از کل ارزش واردات است.

کشورهای تامین کننده دام زنده مورد نیاز عربستان سعودی ظرف 5 سال گذشته از 2020 الی 2025
ردیف	کشور مبدا	ارزش ریالی	درصد از کل واردات
1	سودان	9.5 میلیارد ریال	54 درصد
2	سومالی	2.7 میلیارد ریال	15 درصد
3	اردن	2.1 میلیارد ریال	12 درصد
4	رومانی	1.5 میلیارد دریال	8.5 درصد
5	جیبوتی	0.7 میلیارد ریال	4 درصد
6	سایر کشورها	1.1 میلیارد ریال	6.5 درصد
جمع کل		17.6 میلیارد ریال	100 درصد
نرخ برابری دلار به ریال سعودی به نحوی است که 3.75 ریال سعودی برابر 1 دلار آمریکا می‌باشد.

 واردات گوسفند زنده[1] در سال 2023 

 

کشور مبدا	تعداد راس	درصد حجمی	ارزش وارداتی (هزار دلار)	درصد ارزشی
سودان	5,720,760	60.5 ٪	687,431.70	60.5 ٪
سومالی	1,707,580	18.1 ٪	205,190.81	18.1 ٪
اردن	680,955	7.2 ٪	81,826.50	7.2 ٪
رومانی	559,819	5.9 ٪	67,270.32	5.9 ٪
جیبوتی	251,279	2.7 ٪	30,194.83	2.7 ٪
سایر (اسپانیا، عمان، قطر…)	≈520,000	≈6 ٪	≈62,800	≈6 ٪
جمع کل	9,443,070	100 ٪	1,134,721.50	100 ٪

• حجم کل: 9.44 میلیون رأس گوسفند زنده وارد شده است که حدود 6 میلیون راس آن تنها از سودان، سومالی و اردن بوده است.
• ارزش کل واردات: 134 میلیارد دلار

youtube.com+6wits.worldbank.org+6sanews.sa+6

 واردات گوشت گوسفند یا بز[2] در سال 2023:

• کل ارزش واردات: ۱۸۵ میلیون دلار
• برترین کشورها بر اساس ارزش:
  • استرالیا: ۴۲ ٪ ( حدود 79 میلیون دلار)
  • نیوزیلند: ۱۷٫۳ ٪ ( حدود 32 میلیون دلار)
  • پاکستان: ۱۲٫۲ ٪ (حدود 22 میلیون دلار)
  • سودان: ۶٫۱۶ ٪ (حدود 11.4 میلیون دلار)
  • سایر کشورها: کنیا، اتیوپی، تانزانیا، اسپانیا، گرجستان، هند

روند کل واردات دام (زنده + گوشت)

• سال ۲۰۲۳: حدود ۱٫۱۳۵ میلیارد دلار برای گوسفند زنده + ۱۸۵ میلیون دلار برای گوشت جمعا در حدود ۱٫۳۲ میلیارد دلار واردات دام.
• وزن دقیق گوشت بر حسب تن نیاز به منابع تکمیلی دارد، ولی برای گوسفند زنده عدد مشخص است (۹٫۴۴۳ میلیون رأس).

جداول بالا بیانگر این است که عربستان سعودی سالانه به طور متوسط در حدود 1 میلیارد دلار ( معادل تقریبی 3.60 میلیارد ریال سعودی) واردات دام زنده را به خود اختصاص داده است. این درحالی است که ارزش بهاء سالانه واردات انواع گوشت قرمز تازه و منجمد توسط این کشور(که در حدود 200 میلیون دلار تخمین زده می‌شود)، باید به این عدد فوق الذکر افزوده گردد. که با درنظر گرفتن هردو رقم فوق مجموع ارزش واردات دام زنده و گوشت قرمز این کشور از مرز 1.3 میلیارد دلار فراتر خواهد رفت.

عربستان در چارچوب اهداف امنیت غذایی خود، تلاش دارد به‌تدریج خودکفایی را از طریق برنامه‌های حمایت از تولید داخلی و اصلاح نژادهای گوسفند افزایش دهد. همچنین این کشور به دنبال ساماندهی و تنوع‌بخشی به منابع وارداتی است تا از ریسک‌های وابستگی به تأمین خارجی بکاهد.

سومالی در جایگاه دوم قرار دارد، با وارداتی به ارزش ۲.۷ میلیارد ریال (معادل ۱۵٪ از کل)، و پس از آن اردن با ۲.۱ میلیارد ریال، رومانی با ۱.۵ میلیارد ریال، و جیبوتی در رتبه پنجم با ۶۷۱ میلیون ریال که ۴٪ از کل ارزش واردات را تشکیل می‌دهد.

توزیع جغرافیایی واردات گوسفند نشان می‌دهد که عربستان به‌طور عمده به بازار آفریقا به‌عنوان منبع اصلی تأمین نیاز داخلی تکیه دارد؛ به دلیل نزدیکی جغرافیایی، فراوانی دام، و نیز عواملی مانند هزینه کمتر و سهولت حمل‌ونقل، به‌ویژه در مورد بازارهای سودان و سومالی.

بر اساس اظهارات رسمی‌پیشین از سوی «صندوق توسعه کشاورزی» به روزنامه «الاقتصادیه»، نرخ خودکفایی در گوشت قرمز عربستان تا پایان سال ۲۰۲۴ به حدود ۶۱٪ رسیده است.

این اقدام در راستای یک استراتژی ملی گسترده‌تر صورت می‌گیرد که هدف آن تقویت امنیت غذایی، کاهش وابستگی به بازارهای خارجی، و مقابله با چالش‌های ناشی از نوسانات در زنجیره‌های تأمین جهانی است.

 کشتارگاه جده

محل کشتارگاه اصلی شهر بندری جده در عربستان سعودی به دو بخش تقسیم می‌شود:

بخش اول، سالن کشتار با شمارش بالا، که مساحتی بالغ بر 2500 مترمربع را پوشش می‌دهد، مجهز به ماشین‌آلات و تجهیزات مدرن و پیشرفته برای ذبح دام‌های عرضه شده به تأمین‌کنندگان و یارانه‌های دولتی با استفاده از یک فرآیند مدرن و خودکار است. این کشتارگاه مجهز به اره‌های برقی برای قطعه قطعه کردن خودکار شتر و گاو است. همچنین شامل منطقه‌ای برای شستشو و استریل کردن ابزار و لباس قصابان قبل از ورود به کشتارگاه است.

بخش دوم، که مساحتی بالغ بر 1000 مترمربع را پوشش می‌دهد، به دفع زباله و جداسازی آنها از محل کشتار، طبق بالاترین استانداردهای بهداشتی اختصاص داده شده است. این شامل اتاق‌هایی برای دسته‌بندی انواع مختلف زباله و همچنین یک پمپ بزرگ است که محتویات سیرابی را مستقیماً به ظرف تعیین‌شده پمپ می‌کند، بدون اینکه آن را به کشتارگاه خالی کند. کف کشتارگاه با مواد Purosum پوشانده شده است که در برابر باکتری‌ها و میکروب‌ها مقاوم هستند و سقف‌های کشتارگاه و کشتارگاه‌ها مجهز به لوله‌هایی هستند که آب استریل‌شده را برای تازه کردن و استریل کردن جو اسپری می‌کنند.

واردات دام به عربستان سعودی

در این بخش به بررسی آمار واردات دام به عربستان سعودی در سال‌های اخیر می‌پردازد، شامل واردات گوسفند زنده و گوشت تازه، با تمرکز بر منابع اصلی، ارزش مالی و سیاست‌های خودکفایی این کشور در چارچوب برنامه‌های کلان اقتصادی و امنیت غذایی.

۱. واردات گوشت تازه[3] در سال ۲۰۲۳

بر اساس داده‌های بین‌المللی[4] (WITS  و  Trademap):

• گوشت بدون استخوان تازه[5] :
• استرالیا: ۲٬۴۱۲٬۰۳۰ کیلوگرم، به ارزش حدود ۱۷.۳۳ میلیون دلار
• نیوزیلند: ۲۶۵٬۱۱۶ کیلوگرم، به ارزش حدود ۱.۹۱ میلیون دلار
• گوشت یخ‌زده بدون استخوان[6] :
• کل واردات: ۱٬۵۷۲٬۸۴۰ کیلوگرم، به ارزش تقریبی ۱۴.۰۲ میلیون دلار
• از جمله کشورهای صادرکننده: استرالیا، برزیل، هند، نیوزیلند، روسیه، اروگوئه

جمع کل گوشت تازه وارداتی: حدود ۲.۶ تا ۲.۷ میلیون کیلوگرم به ارزش تقریبی ۳۳ میلیون دلار

واردات گوسفند زنده – سال ۲۰۲۳

بر اساس داده‌های  HS Code 010410:

• تعداد کل: ۹٬۴۴۳٬۰۷۰ رأس
• ارزش کل: ۱٬۱۳۴٬۷۲۱٬۵۰۰ دلار
• کشورهای اصلی صادرکننده:
• سودان: ۵٬۷۲۰٬۷۶۰ رأس / ۶۸۷.۴۳ میلیون دلار
• سومالی: ۱٬۷۰۷٬۵۸۰ رأس / ۲۰۵.۱۹ میلیون دلار
• اردن، رومانی، جیبوتی، گرجستان، اسپانیا، عمان، قطر

 میانگین قیمت هر رأس گوسفند: حدود ۱۲۰ دلار

 روند چندساله واردات گوسفند زنده توسط عربستان

سال	تعداد (رأس)	ارزش کل (میلیون دلار)
۲۰۲۲	۵.۱۷ میلیون	۶۴۵
۲۰۲۳	۹.۴۴ میلیون	۱٬۱۳۴
۲۰۲۴ (پیش‌بینی)	حدود ۵ میلیون	بیش از ۱٬۳۰۰ (شامل گوشت)

 رشد تقریبی دو برابری واردات گوسفند زنده در ۲۰۲۳ نسبت به ۲۰۲۲ میلادی

کل ارزش و وزن واردات دام توسط عربستان در سال ۲۰۲۳

مورد	مقدار	ارزش تخمینی (میلیون دلار)
گوسفند زنده	۹.۴۴ میلیون رأس	۱٬۱۳۴.۷
گوشت تازه/یخ‌زده	حدود ۲.۶۸ میلیون کیلوگرم	۳۳
مجموع کل واردات	—	۱٬۱۶۸

تحلیل کلیدی و نکات برجسته

• میانگین قیمت هر رأس گوسفند زنده: حدود ۱۲۰ دلار
• میانگین قیمت گوشت تازه: حدود ۱۲.۵ دلار به ازای هر کیلوگرم
• کشورهای پیشرو در تأمین گوشت: استرالیا و نیوزیلند
• کشورهای پیشرو در تأمین دام زنده: سودان و سومالی
• وابستگی بالا به واردات جهت تأمین نیاز داخلی به ویژه در فصول خاص (مثل حج و عید قربان)

 ۶. سیاست‌های خودکفایی عربستان سعودی

در چارچوب چشم‌انداز ۲۰۳۰ و برنامه‌های امنیت غذایی مانند FoodTech 2024:

• خودکفایی کامل در لبنیات و تخم‌مرغ
• پیشرفت محسوس در تولید گوشت مرغ و ماهی
• اهداف بلندمدت برای گوشت قرمز (گوسفند و بز):
• اصلاح نژادهای بومی
• توسعه سامانه‌های آبیاری و تولید خوراک دام
• دعوت از سرمایه‌گذاران با طرح‌های حمایتی (بیش از ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری هدف‌گذاری‌شده)

با وجود تلاش‌ها، هنوز وابستگی بالا به واردات دام زنده ادامه دارد، اما کاهش آن از اولویت‌های راهبردی دولت است.

7. تحلیل و جمع‌بندی

• سودان بزرگ‌ترین تأمین‌کننده واردات گوسفند زنده به عربستان است (۶۰ ٪ حجم و ارزش کل در سال ۲۰۲۳).
• سومالی و اردن نیز روی هم رفته حدود ۲۵ ٪ حجم و ارزش را به خود اختصاص داده‌اند.
• گوشت تقریباً نصف واردات گوسفند زنده از استرالیا و نیوزیلند تأمین شده، سودان تنها نقش فرعی (۶ ٪) دارد.
• روند واردات: افزایش چشمگیر از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳؛ فشار بر بازار داخلی و تلاش برای خودکفایی آشکار است.

8. سرانه مصرف گوشت در عربستان و کشورهای منطقه

براساس گزارش اخیر سازمان جهانی خواربار و کشاورزی فائو، میانگین مصرف گوشت(سفید و قرمز) در سطح جهانی حدود ۴۵ کیلوگرم به ازای هر نفر در سال است. کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مانند قطر با مصرف 105 کیلوگرم، بحرین با 105 ، امارات با 101 ، کویت با 90 و عربستان سعودی با 80 و عمان با مصرف 73 کیلوگرم در سال مصرف بالاتری نسبت به میانگین جهانی دارند.

 نتیجه‌گیری

عربستان سعودی با واردات بیش از ۹ میلیون رأس گوسفند و میلیون‌ها کیلوگرم گوشت تازه، همچنان به شدت وابسته به واردات برای تأمین پروتئین حیوانی است. با این حال، سیاست‌های خودکفایی در حال پیاده‌سازی بوده و سرمایه‌گذاری‌های کلان در حال اجرا هستند. با ادامه این روند، پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آتی میزان واردات به تدریج کاهش یابد.

منابع:

• داده‌های گوسفند زنده (Comtrade/WITS) و تفکیک کشورها:

scribd.com+4wits.worldbank.org+4wits.worldbank.org+4

• داده‌های گوشت یخ‌زده (WITS)
• داده جمعی گوشت گوسفند/بز 

 (OEC, TrendEconomy) trendeconomy.com

• روند تاریخی و تحلیل کل: AGBI و TrendEconomy agbi.com
• آمار واردات گوسفند زنده ۲۰۲۳ و ۲۰۲۲:  World Bank WITS – HS 010410  
• آمار واردات گوشت گوسفند/بز  ۲۰۲۳: TrendEconomy – HS 0204  

trendeconomy.com+1trendeconomy.com+1

 

السعودیة تستورد أغناما بـ 17.6 ملیار ریال فی 5 أعوام أکثر من نصفها من السودان

السبت 7 یونیو 2025 6:00 مساء  حدثت فى السبت 7 یونیو 2025 7:47 مساء

بلغت قیمة واردات السعودیة من الأغنام خلال السنوات الخمس الماضیة نحو 17.6 ملیار ریال، بإجمالی یتجاوز 1.2 ملیار کیلوجرام، ما یبرز حجم الاعتماد على الاستیراد فی تلبیة الطلب المحلی على اللحوم، بحسب وحدة التحلیل المالی فی "الاقتصادیة".

 

ووفقا للتحلیل الذی استند إلى بیانات الهیئة العامة للإحصاء، تصدرت السودان قائمة الدول الموردة للأغنام إلى المملکة بقیمة بلغت 9.5 ملیار ریال خلال الفترة ذاتها، مشکّلة ما نسبته 54% من إجمالی قیمة الواردات.

 

وتسعى المملکة ضمن مستهدفات الأمن الغذائی إلى تعزیز الاکتفاء الذاتی تدریجیا عبر برامج دعم الإنتاج المحلی وتطویر سلالات الأغنام، إلى جانب ضبط وتنویع مصادر الاستیراد للحد من المخاطر المرتبطة بالتورید الخارجی.

 

الصومال فی المرتبة الثانیة بقیمة واردات 2.7 ملیار ریال تمثل 15% من الإجمالی، تلتها الأردن بـ2.1 ملیار ریال، ثم رومانیا بـ1.5 ملیار ریال، فیما حلت جیبوتی فی المرتبة الخامسة بـ671 ملیون ریال بما یمثل 4% من القیمة الإجمالیة للواردات.

 

ویُظهر التوزیع الجغرافی لواردات الأغنام اعتماد المملکة على السوق الأفریقیة کمصدر رئیسی لتوفیر الاحتیاج المحلی، نظرا لقرب المسافة وتوافر المواشی، إضافة إلى عوامل متعلقة بالتکلفة وسهولة النقل، خصوصا فیما یتعلق بالسوقین السودانیة والصومالیة.

 

وبلغت نسبة الاکتفاء الذاتی من اللحوم الحمراء فی السعودیة نحو 61% بنهایة 2024، بحسب تصریحات رسمیة سابقة من صندوق التنمیة الزراعیة لـ"الاقتصادیة".

 

یأتی ذلک فی إطار إستراتیجیة وطنیة أوسع تهدف إلى تعزیز الأمن الغذائی، وتقلیل الاعتماد على الأسواق الخارجیة، ومواجهة تحدیات التقلبات فی سلاسل الإمداد العالمیة.

منبع:

https://www.aleqt.com/2025/06/07/article_2762273.html

 

[1] Live Sheep

[2] Meat of Sheep/Goats

[3] Fresh/Chilled

[4] WITS  و  Trademap

[5] Fresh Boneless

[6] Frozen Boneless