تحولات کشاورزی و امنیت غذایی در عربستان سعودی

عربستان سعودی با توجه به چالش‌های اقلیمی و محدودیت‌های منابع آب، در سال‌های اخیر پروژه‌های کشاورزی نوین مانند هیدروپونیک، کشاورزی دقیق، کشت عمودی و دامداری پیشرفته را برای تقویت امنیت غذایی و کاهش وابستگی به واردات راه‌اندازی کرده است. دولت با ارائه تسهیلات مالی و حمایت از کشاورزان به توسعه این فناوری‌ها و پروژه‌ها در داخل و خارج از کشور پرداخته است. چشم‌انداز 2030 این کشور، امنیت غذایی و خودکفایی در کشاورزی را به عنوان اولویت‌های اصلی در نظر گرفته است.

چالش‌ها و موقعیت کنونی کشاورزی در عربستان سعودی

عربستان سعودی با شرایط آب و هوایی سخت، کمبود منابع آب و فقر خاک‌های حاصلخیز مواجه است. این شرایط باعث شده که سعودی‌ها به یکی از بزرگترین وارد کننده محصولات کشاورزی در خاورمیانه تبدیل شوند. طبق گزارش‌های بین‌المللی، حدود 80% از محصولات کشاورزی و مواد غذایی این کشور از خارج وارد می‌شود. موقعیت جغرافیایی و اقلیمی خاص آن به گونه‌ای است که امکان کشاورزی سنتی در بسیاری از مناطق محدود است. از این رو، این کشور مجبور به جستجوی راهکارهای نوین و پیشرفته در عرصه کشاورزی برای مقابله با این محدودیت‌ها شده است.

پروژه‌های کشاورزی در حال اجرای عربستان سعودی

عربستان سعودی برای مقابله با چالش‌های کشاورزی خود، پروژه‌های مختلفی را در سراسر کشور آغاز کرده است که هدف آنها افزایش تولید داخلی، بهبود بهره‌وری و کاهش وابستگی به واردات محصولات غذایی است. این پروژه‌ها معمولاً مبتنی بر فناوری‌های نوین و شیوه‌های پیشرفته کشاورزی هستند که به عربستان کمک می‌کنند تا با محدودیت‌های منابع آبی و خاکی خود مقابله کند.

پروژه‌های کشاورزی هیدروپونیک و گلخانه‌ای

در این نوع کشاورزی، محصولات بدون استفاده از خاک و با مصرف کم آب تولید می‌شوند. این روش‌ها مخصوصاً برای مناطق خشک و کم‌آب عربستان بسیار مناسب هستند. پروژه‌های هیدروپونیک در این کشور به سرعت در حال گسترش است و برخی از بزرگ‌ترین گلخانه‌ها در منطقه القصیم، الشرقیه و ریاض تأسیس شده‌اند.

پروژه‌های گلخانه‌ای القصیم: این منطقه به دلیل شرایط مناسب جغرافیایی به یکی از مراکز اصلی کشاورزی گلخانه‌ای عربستان تبدیل شده است. در این پروژه‌ها، انواع سبزیجات و میوه‌ها مانند گوجه فرنگی، فلفل و خیار در گلخانه‌های مدرن کشت می‌شوند. استفاده از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای و کنترل دمای گلخانه‌ها موجب بهبود کیفیت و کمیت محصولات می‌شود.

پروژه‌های هیدروپونیک در ریاض و جده: در این مناطق، انواع سبزیجات و گیاهان با استفاده از سیستم‌های هیدروپونیک رشد می‌کنند. در این روش‌ها، گیاهان از محلول‌های غذایی غنی از مواد مغذی برای رشد استفاده می‌کنند، که مصرف آب را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.

کشاورزی دقیق (Precision Agriculture)

کشاورزی دقیق که به‌طور گسترده در پروژه‌های کشاورزی عربستان به‌کار گرفته می‌شود از تکنولوژی‌های پیشرفته‌ای مانند حسگرها، داده‌های بزرگ (Big Data) و هواپیماهای بدون سرنشین (drone) برای بهینه‌سازی استفاده از منابع طبیعی (آب، خاک و انرژی) استفاده می‌کند. هدف این پروژه‌ها، کاهش هزینه‌ها و بهبود بهره‌وری است.

پروژه‌های کشاورزی دقیق در منطقه الشرقیه: در این پروژه‌ها از حسگرهای هوشمند برای اندازه‌گیری دقیق میزان رطوبت خاک، دما و وضعیت سلامت گیاهان استفاده می‌شود. کشاورزان با استفاده از داده‌ها، به طور دقیق تصمیم می‌گیرند که کدام بخش از زمین به آبیاری یا کود نیاز دارد. این امر مصرف منابع را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.

استفاده از پهپادها (Drones): عربستان از پهپادها برای پایش زمین‌های کشاورزی، بررسی سلامت گیاهان و شناسایی مشکلات احتمالی مانند بیماری‌ها و آفات استفاده می‌کند.  این تکنولوژی به کشاورزان این امکان را می‌دهد که سریع‌تر و با دقت بیشتری به مشکلات پاسخ دهند.

3.پروژه‌های کشت عمودی (Vertical Farming)

کشت عمودی یکی از روش‌های نوین کشاورزی است که در آن محصولات در فضاهای عمودی و در محیط‌های کنترل‌شده پرورش داده می‌شوند. این روش به کاهش مصرف منابع طبیعی و افزایش بهره‌وری کمک می‌کند. در مناطق شهری و مناطقی که کمبود زمین دارند، کشت عمودی می‌تواند یک راه‌حل مؤثر باشد.

پروژه‌های کشت عمودی در ریاض: در این پروژه‌ها، کشاورزان با استفاده از سیستم‌های پیشرفته کشت عمودی در ساختمان‌های چند طبقه، انواع سبزیجات، گیاهان دارویی و حتی میوه‌ها را تولید می‌کنند. این روش‌ها به دلیل استفاده کمتر از آب و زمین، در شرایط آب و هوایی خشک عربستان به‌ویژه در مناطق شهری مورد توجه قرار گرفته است.

کشت عمودی در مناطق بیابانی: برخی پروژه‌های کشت عمودی در مناطق بیابانی و کم‌آب عربستان در حال اجرا است. این پروژه‌ها با استفاده از سیستم‌های پیشرفته کنترل دما، رطوبت و نور، شرایط ایده‌آل را برای رشد گیاهان فراهم می‌کنند و به کشاورزان این امکان را می‌دهند که بدون نیاز به زمین‌های وسیع، محصولات کشاورزی تولید کنند.

سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کشاورزی خارج از کشور

عربستان سعودی به منظور تقویت امنیت غذایی خود به دنبال سرمایه‌گذاری در کشاورزی کشورهای دیگر است. این سرمایه‌گذاری‌ها به کشور کمک می‌کند تا وابستگی به واردات محصولات غذایی را کاهش دهد و در عین حال از منابع کشاورزی دیگر کشورها بهره‌برداری کند.

پروژه‌های کشاورزی در سودان و اتیوپی: عربستان سعودی در حال خرید یا اجاره زمین‌های کشاورزی در کشورهای آفریقایی مانند سودان، اتیوپی و مصر است. این پروژه‌ها شامل کشت غلات، دانه‌های روغنی و تولید مواد غذایی استراتژیک مانند برنج و گندم می‌شود. سرمایه‌گذاری در این کشورها به عربستان این امکان را می‌دهد که بخشی از نیازهای غذایی خود را از طریق تولیدات داخلی در این کشورها تأمین کند.

پروژه‌های کشاورزی در پاکستان و ازبکستان: عربستان همچنین در حال سرمایه‌گذاری در کشاورزی کشورهای آسیای میانه مانند پاکستان و ازبکستان است که زمین‌های حاصلخیز و منابع آبی نسبتاً بیشتری دارند.

پروژه‌های دامداری و طیور

عربستان سعودی در تلاش است تا وابستگی خود را به واردات گوشت و مرغ کاهش دهد. برای این منظور، پروژه‌های بزرگی در زمینه صنعت دامداری و مرغداری در داخل کشور در حال اجرا است.

پروژه‌های دامداری در منطقه مکه و جده: در این مناطق، پروژه‌های دامداری بزرگ مانند مانند "جَزْر" در منطقه "مکه"   در حال توسعه هستند که هدف آنها افزایش تولید گوشت گاو، گوسفند و شتر است. این پروژه‌ها از شیوه‌های نوین دامداری، تغذیه و مدیریت استفاده می‌کنند تا میزان تولید گوشت را به طور قابل توجهی افزایش دهند.

پروژه‌های مرغداری در نجران و جازان: این پروژه‌ها به‌ویژه بر تولید مرغ و تخم‌مرغ متمرکز هستند. دولت عربستان با حمایت‌های مالی و تسهیلات ویژه به کشاورزان و تولیدکنندگان، به توسعه صنعت مرغداری و آبزی‌پروری در این مناطق کمک می‌کند

پروژه‌های آبزی‌پروری

عربستان سعودی همچنین به توسعه صنعت آبزی‌پروری برای کاهش وابستگی به واردات ماهی و دیگر محصولات دریایی توجه ویژه‌ای دارد. این پروژه‌ها معمولاً در سواحل دریای سرخ و خلیج فارس در حال اجرا هستند.

پروژه‌های آبزی‌پروری در جده و طائف: در این پروژه‌ها، ماهی و میگو در سیستم‌های پرورشی کنترل‌شده تولید می‌شوند. با توجه به منابع آبی محدود در عربستان، استفاده از فناوری‌های نوین در این پروژه‌ها می‌تواند به افزایش تولید محصولات دریایی کمک کند.

حمایت دولت از کشاورزی

دولت عربستان برای حمایت از کشاورزی داخلی و کاهش وابستگی به واردات، کمک‌های مالی و تسهیلات ویژه‌ای به کشاورزان و تولیدکنندگان مواد غذایی ارائه می‌دهد. این حمایت‌ها شامل یارانه‌ها، تسهیلات مالی برای خرید تجهیزات کشاورزی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها مانند شبکه‌های آبیاری و انبارهای نگهداری محصولات کشاورزی است. یکی از مهم‌ترین برنامه‌ها، طرح یارانه کشاورزی "الدعم الزراعی " است که به کشاورزان کوچک و متوسط کمک مالی می‌دهد.

همکاری‌های بین‌المللی و پروژه‌های منطقه‌ای

عربستان سعودی با هدف بهبود امنیت غذائی  در تلاش است تا همکاری‌های بین‌المللی خود را در بخش کشاورزی گسترش دهد. این کشور به دنبال ایجاد مشارکت‌های استراتژیک با کشورهای آفریقایی (از جمله سودان، اتیوپی و مصر) است تا از تجربیات و منابع این کشورها بهره‌برداری کند. همچنین، عربستان سعودی در حال همکاری با کشورهای مختلف برای اجرای پروژه‌های کشاورزی مشترک و انتقال فناوری‌های نوین است. این همکاری‌ها می‌توانند به ایجاد زنجیره تأمین جهانی در کشاورزی کمک کرده و نیازهای غذایی کشور را تأمین کنند.

آینده کشاورزی در عربستان

بر اساس چشم‌انداز 2030 عربستان سعودی، این کشور در نظر دارد که امنیت غذایی را به عنوان یکی از اولویت‌های خود قرار دهد. از این رو، با اجرای پروژه‌های کشاورزی مدرن، استفاده از فناوری‌های نوین و همکاری‌های بین‌المللی، این کشور می‌تواند به خودکفایی غذایی نزدیک‌تر شود. برای تحقق این اهداف، عربستان سعودی در نظر دارد:

افزایش تولید داخلی محصولات کشاورزی به ویژه در حوزه سبزیجات، میوه‌ها، گوشت و مرغ.

• کاهش وابستگی به واردات از طریق تقویت بخش دام و طیور و توسعه صنعت آبزی‌پروری.
• گسترش زیرساخت‌ها و ارتقای فناوری به منظور افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف منابع.
• پایداری محیط‌زیستی از طریق استفاده بهینه از منابع آبی و زمین.

پروژه‌های کشاورزی عربستان سعودی نشان‌دهنده توجه ویژه این کشور به استفاده از فناوری‌های نوین و پیشرفته در جهت تقویت امنیت غذایی و کاهش وابستگی به واردات است. با گسترش این پروژه‌ها در داخل و خارج از کشور، عربستان می‌تواند به اهداف خود در زمینه خودکفایی کشاورزی و تولید مواد غذایی دست یابد و به یکی از پیشگامان کشاورزی مدرن در منطقه تبدیل شود. این پروژه‌ها به‌ویژه با استفاده از روش‌های کم‌آب و فناوری‌های پیشرفته، می‌توانند به پایداری کشاورزی در مناطق خشک و بیابانی کمک کنند و زمینه‌های جدیدی برای همکاری‌های بین‌المللی و سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک در بخش کشاورزی فراهم آورند.

منابع:

https://www.arabnews.com/node/2622919/business-economy

https://www.arabnews.com/node/2622969/saudi-arabia

https://www.arabnews.com/node/2585164/saudi-arabia

https://www.thenationalnews.com/business/saudi-arabia-to-invest-in-food-security-projects-in-africa-1.1040394

https://www.sunsghouse.com/PRODUCTS/hydr

https://www.worldbank.org/en/country/saudiarabia

https://igrownews.com/saudi-arabia-agtech-ecosystem

https://agri.com.sa/blog/4-technological-innovations-that-are-changing-the-face-of-saudi-farming/