تاسیس صندوق نفتی برای توسعه زیرساخت‌ها در اوگاندا

دولت اوگاندا تصمیم گرفته است درآمدهای مورد انتظار از نفت و گاز را در صندوق نفتی برای توسعه زیرساخت‌ها ذخیره کند.

ایدۀ ایجاد صندوق نفتی اوگاندا بر اساس تجربیات به‌دست‌آمده از نروژ در زمان تدوین قوانین و سیاست‌های مدیریت منابع نفت و گاز این کشور انجام شده است. برخی کشورها مانند بوتسوانا و لیبی نیز صندوق‌های حاکمیتی مشابهی را برای مدیریت درآمدهای حاصل از نفت، گاز و سایر منابع معدنی ایجاد کرده‌اند تا این منابع صرف مصارف جاری نشوند و در عوض، به رشد اقتصادی کشور کمک کنند. دکتر دونالد کابروکا، رئیس پیشین بانک توسعه آفریقا، که تاثیر درآمدهای نفتی و معدنی بر اقتصاد کشورهای آفریقایی را مورد مطالعه قرار داده است، تاکید کرد کشورهایی که صندوق‌های حاکمیتی ایجاد کرده‌اند، سود بیشتری از منابع طبیعی خود برده‌اند. با این حال، وی هشدار داده است که طراحی چنین صندوق‌هایی باید با دقت انجام شده و اهداف آن مشخص باشد؛ اینکه آیا این صندوق برای پس‌انداز نسل‌های آینده، سرمایه‌گذاری یا به‌عنوان منبع مالی در مواقع بحران اقتصادی کشور در نظر گرفته شده است موارد مهمی است.

کابروکا در یازدهمین کنفرانس و نمایشگاه نفت شرق آفریقا («EAPCE25») در دارالسلام اظهار داشت که قوانین سختگیرانه در خصوص مصرف این صندوق ممکن است اوگاندا را با چالش بدهی و حتی فقر مواجه کند، چراکه پول موجود در این صندوق، طبق قانون، محافظت می‌شود و دولت امکان استفاده از آن را در شرایط بحرانی نخواهد داشت.

روث نانکابیروا وزیر انرژی و توسعه منابع معدنی اوگاندا در این کنفرانس تاکید کرد که درآمدهای نفتی اوگاندا بر اساس قانون، تنها برای توسعه زیرساخت‌ها مصرف خواهد شد و نسل‌های آینده نیز از آن بهره‌مند می­‌شوند. وی با اشاره به اینکه اوگاندا و کشورهای شرق آفریقا تجربه کشورهایی را که زودتر وارد صنعت نفت و گاز شدند، بررسی کرده‌اند، گفت: «می‌توانیم از اشتباهات دیگران درس بگیریم و مسیر درستی را در پیش بگیریم».

رئیس پیشین بانک توسعه آفریقا با طرح این پرسش که آیا کشورها باید برای جبران کسری بودجه و پرداخت بدهی از صندوق نفتی استفاده کنند یا خیر، در ادامه هشدار داد که بسیاری از کشورهای آفریقایی با وجود منابع عظیم نفت و گاز، همچنان با فقر گسترده مواجه هستند، چرا که صنعت نفت به‌تنهایی ارتباطی با دیگر بخش‌های اقتصادی ایجاد نمی‌کند و باعث رکود سایر بخش‌ها مانند کشاورزی می‌شود. وی اظهار داشت: «کشورهایی که منابع عظیم نفت و مواد معدنی دارند، اغلب به واردکنندگان مواد غذایی تبدیل می‌شوند. اما زمانی که منابع طبیعی به پایان برسند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟» وی کشورهای شرق آفریقا را از تکیه بیش از حد بر منابع نفتی برحذر داشته و تاکید کرد که این منطقه پیش از ورود به صنعت نفت و گاز، رشد اقتصادی پایداری را تجربه کرده است، در حالی که کشورهای غرب آفریقا، با وجود درآمدهای نفتی، چنین رشدی را نداشته‌اند.

همکاری‌های منطقه‌ای برای توسعه نفت و گاز

در خصوص همکاری‌های منطقه‌ای برای توسعه نفت و گاز، وزیر انرژی اوگاندا از کشورهای منطقه درخواست کرد سرمایه‌گذاری مشترکی را در بخش نفت و گاز انجام دهند و در ادامه نیز از تانزانیا به‌دلیل مشارکت در پروژه خط لوله نفت خام شرق آفریقا (EACOP) قدردانی کرد. وی همچنین پیشنهاد داد که پالایشگاه اوگاندا نباید صرفاً متعلق به این کشور تلقی شود و کشورهای جمهوری دموکراتیک کنگو، تانزانیا، سودان جنوبی و دیگران نیز می‌توانند از آن بهره‌برداری کنند.

بخش انرژی اوگاندا در آستانه مجمع نوآوری

بخش انرژی اوگاندا در حال تجربه رشد بی‌سابقه‌ای است که متاثر از پروژه‌های بزرگ نفت و گاز و توسعه گسترده انرژی‌های تجدیدپذیر می‌­باشد. برای تداوم این روند، اتاق انرژی و معادن اوگاندا (UCEM)، مجمع انرژی 2025 را اعلام کرد؛ رویدادی مهم که ماه آینده با حضور پیشگامان، سیاست‌گذاران و سرمایه‌گذاران این صنعت برگزار خواهد شد. این مجمع با موضوع «یکپارچه­‌سازی نفت، گاز و انرژی‌های تجدیدپذیر برای آینده‌ای پایدار»، فرصتی را برای بررسی راهبردهای همگرایی این بخش‌ها، جذب سرمایه‌گذاری، ارتقای مشارکت محلی و استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای افزایش بهره‌وری فراهم می‌کند.

بخش نفت و گاز اوگاندا شاهد پیشرفت‌های قابل‌ توجهی است، از جمله در پروژه‌های نفتی تیلِنگا و کینگ‌فیشر که به‌ ترتیب توسط توتال‌انرژی و شرکت نفت فلات قاره چین اداره می‌شوند. طبق گزارش سازمان نفت اوگاندا، پروژه تیلنگا 45 درصد تکمیل شده و بیش از 90 حلقه چاه حفاری شده است و پروژه کینگ‌فیشر نیز 58 درصد تکمیل شده و تاکنون 13 حلقه چاه حفاری شده است. علاوه بر این، پروژه خط لوله نفت خام شرق آفریقا به طول 1443 کیلومتر، گامی اساسی در راهبرد صادرات نفت اوگاندا محسوب می‌شود. در همین زمینه شایان ذکر است، تاکنون 99 درصد زمین موردنیاز تملک شده و صدها کیلومتر از لوله‌ها تحویل و جوشکاری شده است. انتظار می‌رود این پروژه، تولید ناخالص داخلی اوگاندا را تا 9 درصد افزایش داده و بیش از 160 هزار شغل ایجاد نماید.

در عین حال، بخش انرژی‌های تجدیدپذیر اوگاندا نیز در حال توسعه است. در همین زمینه شایان ذکر است، بهره ‌برداری از نیروگاه برق ‌آبی 600 مگاواتی کاروما باعث افزایش ظرفیت تولید برق اوگاندا به بیش از 2000 مگاوات شده است. برنامه‌های توسعه‌ای شامل نیروگاه‌های برق‌آبی و پروژه‌های خورشیدی، با هدف رساندن ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر به 4575 مگاوات تا سال 2040 در دست اجراست.

مجمع انرژی 2025 به ­عنوان فرصتی برای سرمایه‌گذاری و همکاری‌های جدید دیده می­‌شود. هامفری اسییموه مدیرعامل اتاق انرژی و معادن اوگاندا در نشست خبری 28 فوریه 2025 بر اهمیت این مجمع تاکید کرده و اظهار داشت: «اوگاندا متعهد به حداکثرسازی مشارکت محلی است. تاکنون شرکت‌های اوگاندایی قراردادهایی به ارزش 2.1 میلیارد دلار در بخش نفت و گاز امضا کرده‌اند. زمان برگزاری این اجلاس، 29 تا 30 آوریل در کامپالا خواهد بود.

لازم به ذکر است بخش انرژی اوگاندا در حال اشتغال‌زایی گسترده بوده و در حال حاضر، 15 هزار اوگاندایی مشغول به کار در این صنعت هستند و بیش از 7 هزار نفر نیز آموزش‌های تخصصی دریافت کرده‌اند. ضمناً، سرمایه‌گذاری مورد نیاز در بخش نفت و گاز برای رشد کامل نیز بین 15 تا 20 میلیارد دلار برآورد می‌­شود.