راهبرد دولت ترکیه در زمینه هوش مصنوعی

دولت ترکیه برای تبدیل کردن این کشور به یک مرکز مهم هوش مصنوعی و ارتقای جایگاه جهانی آن چندی قبل برنامه عملیاتی راهبرد ملی هوش مصنوعی ۲۰۲5-۲۰۲4 را منتشر کرد.

دولت ترکیه در ژوئن ۲۰۲۴، لایحه مقررات هوش مصنوعی را معرفی کرد که با قانون هوش مصنوعی اتحادیه اروپا همسو است. این قانون سیستم‌های هوش مصنوعی را بر اساس سطح ریسک طبقه‌بندی می‌کند و مقررات سخت‌گیرانه‌ای را بر سیستم‌های پرخطر، مانند خودروهای خودران و تشخیص پزشکی، اعمال می‌کند تا استفاده اخلاقی و ایمن را تضمین کند. مجازات‌های عدم رعایت نیز سخت‌گیرانه است و می‌تواند تا ۳۵ میلیون لیر ترکیه یا 7 درصد از درآمد سالانه یک شرکت برسد.

دولت ترکیه همچنین برای تبدیل شدن به یک بازیگر مهم در زمینه هوش مصنوعی و تبدیل هوش مصنوعی به یک مؤلفه راهبردی اقتصادی در جولای 2024 ، برنامه عملیاتی استراتژی ملی هوش مصنوعی ۲۰۲۴-۲۰۲۵ [2] این کشور را منتشر کرد  که شامل ۷۱ اقدام خاص، از جمله توسعه استانداردهای ملی برای هوش مصنوعی، ایجاد فهرست شرکت‌های متمرکز بر هوش مصنوعی و تدوین دستورالعمل‌هایی برای کاربردهای قابل اعتماد هوش مصنوعی می‌باشد. مؤسسات کلیدی مانند TÜBİTAK و وزارتخانه‌های مختلف در اجرای این اقدامات نقش خواهند داشت.

این راهبرد برآموزش متخصصان هوش مصنوعی، ارتقای تحقیقات و دسترسی به داده‌ها و تشکیل مشارکت‌های بین‌المللی برای تقویت ادغام هوش مصنوعی در صنایع مختلف متمرکز است. حمایت دولت شامل تعهد به سرمایه‌گذاری 30 میلیارد دلاری در بخش‌های فناوری پیشرفته برای تسریع رشد و رقابت‌پذیری است.

کمیته راهبری راهبرد ملی هوش مصنوعی (UYZS) با توجه به تحولات اخیر در حوزه هوش مصنوعی در سطح جهانی و نیازهای این کشور، تصمیم به روز رسانی برنامه عملیاتی راهبرد ملی هوش مصنوعی ۲۰۲۱-۲۰۲۵ در چارچوب برنامه توسعه دوازدهم گرفت و بر این اساس، « برنامه عملیاتی راهبرد ملی هوش مصنوعی ۲۰۲۴-۲۰۲۵» را در ماه جولای 2024 منتشر کرد.

برنامه عملیاتی راهبرد ملی هوش مصنوعی ۲۰۲۴-۲۰۲۵

این سند ، چارچوبی را برای موقعیت‌یابی ترکیه به عنوان یک بازیگر جهانی در حوزه هوش مصنوعی ارائه می‌دهد که شامل برنامه‌های ذیل می‌گردد:

1.برنامه ویزای فناوری برای جذب استعدادهای هوش مصنوعی: هدف این ابتکار، جذب متخصصان هوش مصنوعی از سراسر جهان، به ویژه از میان دیاسپورا ترکیه ای و دعوت از آنها برای مشارکت در اکوسیستم رو به رشد هوش مصنوعی این کشور است.

2.توسعه راهبرد هوش مصنوعی محلی: دولت ترکیه همچنین قصد دارد مدل‌های هوش مصنوعی تولید داخلی، از جمله مدل‌های بزرگ زبان (LLM) و مدل‌های بزرگ هوش مصنوعی (LAM) را توسعه دهد. برای تضمین استانداردهای اخلاقی و فنی، یک کمیته تخصصی تشکیل خواهد شد. این شامل یک جامعه مدل بزرگ زبان ترکی است که ورودی‌های مختلفی از بخش‌های مختلف اکوسیستم هوش مصنوعی را جمع‌آوری خواهد کرد. برای ارتقای این مدل‌ها، ترکیه با سایر جمهوری‌های ترک همکاری خواهد کرد.

3.برقراری استانداردهای اخلاقی: برای رسیدگی به نگرانی‌ها درمورد حاکمیت هوش مصنوعی، "مهر هوش مصنوعی قابل اعتماد" معرفی می‌شود، نوعی گواهی که اطمینان حاصل شود آن‌ها استانداردهای نظارتی و اخلاقی را رعایت می‌کنند. این امر همراه با ایجاد راهنماهای قانونی، از جمله یک راهنمای ارزیابی حقوقی برای کاربردهای هوش مصنوعی و یک چارچوب برای تحلیل تأثیر ارزش و اصول هوش مصنوعی خواهد بود. یک جنبه مهم این راهبرد، حفاظت از دارایی‌های دیجیتال در برابر تهدیدات سایبری خواهد بود.

4.تقویت نیروی کار و حمایت از تحقیقات هوش مصنوعی: برای تضمین نیروی کار ماهر، دولت ترکیه حمایت خود را از برنامه‌های تحقیقاتی دانشگاهی و صنعتی افزایش خواهد داد. برنامه محققان برجسته بین‌المللی و برنامه‌های دکترای صنعتی شاهد افزایش بودجه و مشارکت خواهند بود. علاوه بر این، بورسیه‌های تحصیلی برای تحصیل هوش مصنوعی در خارج از کشور برای پرورش استعدادها افزایش خواهد یافت. از جمله اقدامات حمایتی در این زمینه، افزایش کمک‌های مالی تحقیقات پسادکتری برای محققان هوش مصنوعی و حمایت از آموزش عالی و برنامه‌های تبادل پرسنل در حوزه هوش مصنوعی می‌باشد.

5.مدیریت ریسک هوش مصنوعی: محصولات و خدمات هوش مصنوعی در ترکیه تحت برنامه صدور گواهینامه سیستم مدیریت ریسک قرار خواهند گرفت تا ریسک‌های بالقوه ارزیابی شوند. این ارزیابی مبتنی بر ریسک، به شرکت‌ها، راهنمایی‌های لازم برای توسعه راهکارهای هوش مصنوعی ایمن‌تر را ارائه خواهد داد. علاوه بر این، دولت اطمینان حاصل خواهد کرد که محتوای تولید شده توسط هوش مصنوعی از قوانین مالکیت معنوی پیروی می‌کند. دستورالعمل‌هایی در مورد محتوای تولید شده توسط هوش مصنوعی و مقررات ثبت اختراع، مرزهای قانونی را روشن کرده و مالکیت معنوی مرتبط با هوش مصنوعی را استانداردسازی خواهد کرد.

6.هوش مصنوعی وآموزش نیروی کار: دولت ترکیه با تشخیص پتانسیل هوش مصنوعی در ایجاد اختلال در بازار کار، قصد دارد برنامه‌های آموزشی همسو با توسعه هوش مصنوعی را ایجاد کند. این برنامه‌ها شامل: برنامه‌های درسی متمرکز بر هوش مصنوعی در مدارس حرفه‌ای و برنامه‌های آموزش ضمن خدمت برای تقویت مهارت‌های کارگران فعلی و افراد بیکار که ممکن است مشاغل آن‌ها تحت تأثیر هوش مصنوعی قرار گیرد، خواهد بود. علاوه بر این، یک مدل آموزشی هوش مصنوعی برای حمایت از گذار نیروی کار به اقتصاد مبتنی بر هوش مصنوعی توسعه خواهد یافت.

7.اکوسیستم هوش مصنوعی و آگاهی عمومی: برای توسعه بیشتر اکوسیستم هوش مصنوعی، کمپین سواد هوش مصنوعی برای نسل جوان راه‌اندازی خواهد شد و مسابقات ملی هوش مصنوعی برای ترویج نوآوری و تشویق توسعه کاربردهای هوش مصنوعی تولید داخلی سازماندهی می‌شود.

8.هوش مصنوعی در بخش عمومی و کسب‌وکارهای کوچک و متوسط: دولت ترکیه یک فضای داده عمومی مرکزی برای فهرست‌بندی داده‌های دولتی ایجاد خواهد کرد تا به محققان و توسعه‌دهندگان هوش مصنوعی امکان دسترسی به مجموعه داده‌های ارزشمند را بدهد. این ابتکار به نهادهای عمومی قدرت خواهد داد تا راهکارهای مبتنی بر هوش مصنوعی را برای رسیدگی به چالش‌های ملی توسعه دهند. علاوه بر این، کسب‌وکارهای کوچک و متوسط (SMEs) تشویق خواهند شد تا راهکارهای هوش مصنوعی توسعه‌یافته از طریق تحقیق و توسعه محلی را ادغام کنند. حمایت مالی برای اطمینان از پذیرش هوش مصنوعی در کسب‌وکارهای کوچک، ارائه خواهد شد.

چشم انداز و چالش‌ها

پیش بینی شده است بازار هوش مصنوعی ترکیه در سالهای آتی به دلیل سیاست ها و حمایت های دولتی، ارتباطات خوب بین المللی و نیروی کار جوان و پویا، رشد قابل توجهی داشته باشد و تا سال 2030 به 7.37 میلیارد دلار برسد و به عنوان یک قطب راهبردی بین اروپا و آسیا برای همکاری در حوزه هوش مصنوعی عمل نماید. با وجود این پیشرفت‌ها، چالش‌هایی مانند شکاف در تخصص فنی، موانع مالی و نیاز به تحول نیروی کار برای بهره‌برداری کامل از پتانسیل هوش مصنوعی  و ترویج شیوه‌های مسئولانه و اخلاقی هوش مصنوعی همچنان پیش راه دولت این کشور وجود دارد.

[1] . Türkiye AI Initiative (TRAI)- https://www.hurriyetdailynews.com/turkiye-ai-summit-discuss-future-of-artificial-intelligence-202152

[2] . 2024-2025 Action Plan on Artificial Intelligence Strategy-https://cbddo.gov.tr/ Shared Folder Server/ enel/File/UlusalYapayZekaStratejisi2024-2025EylemPlani.pdf