طرح ملی انرژی ترکیه

افزایش تدریجی دمای زمین سبب شده است تا استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای افزایش امنیت تامین انرژی از سوی کشورها هویت و معنای جدیدی بیابد. امروزه اولین روشی که برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای بکار گرفته می شود، افزایش سهم منابع انرژی تجدیدپذیر در ظرفیت تولید برق و گسترش مناطق استفاده از آنها است.

ترکیه با مزیت قرار گرفتن در منطقه مدیترانه، دارای پتانسیل قابل توجهی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، باد، برق آبی، زمین گرمایی و زیست توده است. منابع انرژی تجدیدپذیر که امروزه با فناوری در حال توسعه در تولید هیدروژن نیز استفاده می‌شود، امنیت تامین انرژی ترکیه را افزایش داده  و زمینه ساز  دستیابی به هدف انتشار خالص صفر ( کربن صفر ) برای سال 2053 در مبارزه با تغییرات اقلیمی است.

تاریخچه مختصر انرژی‌های تجدیدپذیر در ترکیه:

استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در ترکیه با اولین نیروگاه برق آبی در سال 1902 میلادی، قبل از تأسیس نظام جمهوری در کشور آغاز شد، اما با وجود آن نیروگاه‌های حرارتی برای مدت طولانی بر ظرفیت تولید انرژی کشور تسلط داشتند. در سال 1923، در حالی که کل انرژی الکتریکی نصب شده در ترکیه 32.8 مگاوات (MW) بود، سهم انرژی برق آبی تنها به 0.1 مگاوات میرسید. در اوایل سال 1950 ظرفیت تولید انرژی برق آبی به 10 مگاوات و در پایان سال به 18 مگاوات رسید، اما سهم آن در کل توان انرژی تولید شده در کشور زیر 4.5 درصد باقی ماند.

از سال 1980 میلادی به بعد تصویری کاملا متفاوت در خصوص تولید انرژی نیروگاههای برق آبی در کشور ایجاد شد و نیروگاههای برق آبی موفق شدند میزان تولید انرژی خود را به 2 هزار و 131 مگاوات از مجموع توان تولید 5 هزار و 119 مگاولتی در کشور برسانند و سهم خود را از کل انرژی تولیدی کشور به 42 درصد برسانند. از دهه 2000، انرژی‌های تجدیدپذیر جایگاه مهم تری در تولید برق در ترکیه پیدا کردند. در سال 2000، در حالی که نیروگاه‌های مبتنی بر انرژی‌های زمین گرمایی و بادی در ظرفیت نصب شده نیز گنجانده شدند، ظرفیت تولید انرژی در نیروگاههای برق آبی به 11 هزار و 212 مگاوات رسید که سهم 41 درصدی از کل 27 هزار و 264 مگاوات انرژی در کشور داشت.  

در طی 5 سال و در سال 2005 میلادی پس از تصویب مکانیسم حمایت از مناطق منابع انرژیهای تجدیدپذیر، توان نصب شده تولید برق بر اساس منابع تجدیدپذیر از 12 هزار و 955 مگاوات به 17 هزار و 331 مگاوات افزایش یافت. در این مدت بیشترین افزایش در توان نصب شده در نیروگاههای بادی در افزایش ظرفیت تولید از 20 مگاوات به 1320 مگاوات است.

سال 2020 نقطه عطفی از نظر ظرفیت نصب نیروگاه در تولید انرژی اتجدیدپذیر در ترکیه است. در طی بیست سال، توان نصب تولید برق مبتنی بر منابع انرژی تجدیدپذیر، شامل استفاده از منابع انرژی‌های زمین گرمایی، بادی، زیست توده و خورشیدی به انرژی برق آبی اضافه شده و 49 هزار و 581 مگاوات برق از کل 95 هزار و 890 مگاوات انرژی تولیدی یعنی  بیش از 50 درصد را تشکیل میدهد.

اهداف به کار گیری انرژی‌های تجدیدپذیر:

«طرح ملی انرژی ترکیه» که توسط وزارت انرژی و منابع طبیعی در سال 2022 منتشر شد، با اهدافی که برای منابع انرژی تجدیدپذیر تعیین کرد، پس از عضویت ترکیه در توافقنامه پاریس، توجهات را به خود جلب کرد. ترکیه یکی از طرف های این توافقنامه است که بر اساس آن، هدف انتشار خالص صفر را در سال 2035 تعیین کرده و این روند را تا سال 2035 برنامه ریزی کرده است. افزایش مجموع توان تولید برق به 189 هزار و 700 مگاوات تا سال 2035 یکی از مهمترین اهداف این طرح است. برای دستیابی به این هدف، برنامه ریزی شده است که در مجموع حدود 97 هزار مگاوات توان نصب شده اضافی راه اندازی شود. این طرح شامل افزایش توان نصب شده بر اساس انرژی خورشیدی به 52 هزار و 900 مگاوات و توان نصب شده بر اساس انرژی باد به 29 هزار و 600 مگاوات است. همچنین در زمینه انرژی بادی، این طرح نیروگاه‌های بادی خشکی و فراساحلی را به تفکیک در نظر گرفته و نیروگاه‌های بادی در دریای آزاد ایجاد می‌کند.

هدف گذاری از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اگرچه نیروگاه‌های بادی فراساحلی به تامین مالی بیشتری نیاز دارند، اما مزایای بیشتری را ارائه می‌دهند زیرا در مقایسه با نیروگاه‌های بادی خشکی، پتانسیل تولید برق در مقادیر بیشتر و برای مدت زمان طولانی‌تری را دارند. یکی دیگر از اهداف مهم در طرح ملی انرژی، استفاده از فناوری‌های باتری است. منابع انرژی تجدیدپذیر که مستقیماً تحت تأثیر عامل فصلی قرار می‌گیرند، به دلیل تولید متناوب برق، وضعیت ناایمنی را از نظر بار پایه ایجاد می‌کنند که به همین دلیل فن آوری باتری و ذخیره سازی در این مرحله اهمیت پیدا می‌کند. در مواردی که منابع تجدیدپذیر بیش از نیاز برق تولید می‌کنند، برق تولید شده ذخیره می‌شود و زمانی که تقاضا زیاد است و یا تولید برق از منابع تجدیدپذیر کاهش می یابد، امکان استفاده برق از این باتریها وجود دارد. این بدان معناست که منابع انرژی تجدیدپذیر می‌توانند تامین انرژی پایدارتری را فراهم کنند.

ترکیه  در این مرحله ضمن درک طرفیت بالای انرژی‌های تجدیدپذیر، فناوری‌های ذخیره سازی را نیز به کار گرفته است تا از این ظرفیتها به هر نحو ممکن بهره مند شود و در این راستا قرار است تا سال 2035 ظرفیت  7500 مگاواتی راه اندازی شود.

یکی از مهمترین اهداف برنامه ملی، سرمایه گذاری در انرژی هیدروژنی به منظور بهره مندی از پتانسیل منابع تجدیدپذیر در بالاترین سطح ممکن است.

در طرح ملی انرژی ، تا الکترولیزهای با ظرفیت 5 هزار مگاواتی ایجاد گردد تا با الکترولیز برق تولیدی از منابع تجدید پذیر بتواند به هیدروژن دست یابد که جایگزین مناسبی برای گاز طبیعی در سراسر جهان است. 

به روز کردن اهداف 2035

در پایان سال 2023  میلادی توان تولید برق ترکیه به مجموع 109 هزار و 349 مگاوات رسید که بخش بزرگی از افزایش توان نصب شده در مقایسه با سال قبل را نیروگاه‌های انرژی تجدیدپذیر تشکیل می دادند. این در حالیست که مجموع توان تولید انرژی بر اساس منابع انرژی تجدیدپذیر، 61 هزار و 539 مگاوات است، این میزان معادل 56.3 درصد از کل توان نصب شده انرژی الکتریکی می‌باشد.

تا سپتامبر 2024، توان نصب شده بر اساس منابع انرژی تجدیدپذیر در مجموع به 67 هزار 400 مگاوات رسیده که 59 درصد از کل توان نصب شده را تشکیل داد. از این میزان 32 هزار و 200 مگاوات از نیروگاه برق آبی، 18 هزار و 700 مگاوات از نیروگاه‌های خورشیدی و 12 هزار و 400  مگاوات از نیروگاه‌های بادی است.

 امروزه افزایش نگرانی‌های ژئوپلیتیکی در مناطق مجاور ترکیه، نگرانی‌ در تامین امنیت انرژی و افزایش گرمایش زمین، نیاز به اتخاذ تصمیم‌های قاطع‌تر را به دنبال داشته است. ترکیه برای سازگاری با وضعیت موجود اهداف خود را در تولید انرژی با استفاده از منابع تجدید پذیر به روز نموده است.

بر اساس برنامه طرح ملی انرژی قرار است مجموع ظرفیت تولید انرژی با استفاده از نیروگاه‌های بادی و خورشیدی در سال 2035 به 82 هزار و 500 مگاوات برسد. در این طرح تاسیس نیروگاه‌های بادی فراساحلی با ظرفیت 5000 مگاوات در نظر گرفته شده و تعداد نیروگاههای هیبریدی نیز افزایش خواهد یافت.

ترکیه برای دستیابی به توان تولید انرژی تجدید پذیر با استفاده از منابع انرژیهای بادی و خورشیدی به ظرفیت 120 هزار مگاوات ، در نظر دارد که در مناطق منابع انرژیهای تجدید پذیر هر ساله مناقصات مختلفی جهت نصب مراکز تولید انرژی با ظرفیت حداقل 2 هزار مگاوات برگزار کند.

در این راستا قرار است تا پایان سال 2024 میلادی ، در بخش انرژی بادی دو مرکز تولید انرژی تجدید پذیر با ظرفیت 1200 مگاوات در بخش انرژی بادی و 800 مگاوات در بخش انرژی خورشیدی تاسیس گردد که برای تحقق این امر ، سه مکان مختلف از منطقه تراکیه و دو مکان از منطقه آناتولی شرقی انتخاب شدند. استان‌های کوتاهیا، آنتالیا، قونیه، کارامان، مالاتیا و وان مکانهایی هستند که برای نصب نیروگاه‌های خورشیدی 800 مگاواتی در نظر گرفته شده اند.

ترکیه برای افزایش ظرفیت تولید انرژی از منابع تجدید پذیر نیاز به سرمایه گذاری حدود 80 میلیارد دلاری دارد که برای تامین بخشی از آن اقدام به تنظیم پروژه‌های بین المللی در این بخش نموده است.  این کشور برای افزایش میزان سازگاری افزایش توان تولید اقدام به افزایش سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی و تقویت زیرساخت‌های انتقال نموده است. این کشور قصد دارد تا با سرمایه گذاری 28 میلیارد دلاری، شبکه‌ها و خطوط انتقال نیرو را تقویت کرده تا بتواند ظرفیت تجارت برق را افزایش دهد. ترکیه به این ترتیب ضمن تولید برق از منابع تجدیدپذیر، به افزایش امنیت انرژی خود کمک می‌کند و از سوی دیگر با صادرات برق به کشورهای همسایه می‌تواند نقش موثرتری در افزایش امنیت تامین منطقه ایفا کند.

منبع : مرکز مطالعات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی SETA