وضعیت سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در رومانی

در سال 2024، چشم‌انداز سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در رومانی با ترکیبی از تغییرات قانونی و سازگاری‌های بازار مشخص شده است. این کشور شاهد افزایش قابل توجهی در ورود سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی بوده که نشان‌دهنده اعتماد مداوم سرمایه‌گذاران با وجود کاهش‌های قبلی است.

 سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در اعداد

در سال 2023، جریان‌های خالص سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) رومانی به 6.7 میلیارد یورو رسید که نسبت به بالاترین رکورد ثبت‌شده در سال قبل، 36.3 درصد کاهش نشان می‌دهد. بخش‌های اقتصادی اصلی که جذب سرمایه‌گذاری داشتند شامل صنعت، واسطه‌گری مالی و بیمه و تجارت بودند. از نظر توزیع جغرافیایی داخلی، منطقه بخارست همچنان بیشترین سرمایه‌گذاری خارجی را جذب کرد و سهم آن از 62.7 درصد در سال 2022 به 63.8 درصد در پایان سال 2023 افزایش یافت. در مورد کشورهای شریک، آلمان همچنان بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار نهایی باقی ماند و سهم آن به 14.5 درصد از موقعیت نهایی FDI کاهش یافت، در حالی که هلند همچنان در بین سرمایه‌گذاران فوری با 20.5 درصد از کل در رتبه اول قرار دارد.

 سال 2023 سالی بسیار چالش‌برانگیز بود که در آن هم بازار و هم مقامات ذی‌ربط باید خود را با تغییرات عمده قانونی که در سال 2022 رخ داد، سازگار می‌کردند؛ زمانی که قوانین جدیدی در حوزه FDI به تصویب رسید. در رومانی، رژیم FDI عمدتاً توسط دستورالعمل اضطراری دولت شماره 2022/46 برای اجرای مقررات اتحادیه اروپا 2019/452 (GEO 46/2022)  تنظیم می‌شود که از جمله، مفاهیم مربوطه را تعریف کرده، انواع معاملات مورد بررسی، جنبه‌های رویه‌ای و تحریم‌های احتمالی را نیز تعیین می‌کند.

بر اساس گزارش سرمایه‌گذاری جهانی UNCTAD  جریان‌های FDI به رومانی در سال 2022 به مجموع 11.2 میلیارد دلار رسید که 6.6% بیشتر از سطح ثبت‌شده در سال قبل بود. در همان سال، کل موجودی FDI به 116 میلیارد دلار رسید که حدود 38.4% از تولید ناخالص داخلی کشور را شامل می‌شود. طبق داده‌های بانک ملی رومانی، تجزیه و تحلیل موقعیت FDI بر اساس فعالیت‌های اقتصادی اصلی نشان می‌دهد که بیش از 87% از کل FDI  به چهار بخش کلیدی اختصاص یافته است: صنعت 39.2% از FDI (که بخش عمده آن یعنی 30.2% در تولید تجهیزات حمل و نقل و نفت، مواد شیمیایی و لاستیک بوده است)، تجارت (17.7%)، ساخت و ساز و معاملات املاک (17.2%) و واسطه‌گری مالی و بیمه (13.2%).

در سال 2022 نیز، آلمان همچنان بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار خارجی رومانی باقی ماند و موقعیت پیشرو خود را از دوره قبلی حفظ کرد. شرکت‌های مستقر در آلمان سرمایه‌گذاری‌هایی به ارزش 16,120 میلیون یورو (14.9% از کلFDI  داشتند. پس از آلمان، کشورهای اتریش(10.7%)، فرانسه (9.7%)، ایتالیا (7.8%)، ایالات متحده (6.7%) و هلند (5.3%) در رتبه‌بندی کشورهای سرمایه‌گذار قرار دارند. بخارست منطقه‌ای است که بیشترین سرمایه خارجی را در کل کشور جذب می‌کند. طبق گزارش بانک ملی رومانی، جریان‌های ورودی FDI بین ژانویه تا سپتامبر 2023 به 5.06 میلیارد یورو (5.48 میلیارد دلار) رسید که کاهش 42% نسبت به 8.67 میلیارد یورو ثبت‌شده در دوره مشابه سال گذشته را نشان می‌دهد. سهم سهام معادل تقریباً 5.83 میلیارد یورو بود، در حالی که وام‌های بین گروهی به 776 میلیون یورو رسید.

 

مزایای FDI در رومانی

از نظر  FDIرومانی دارای مزایای متعددی است: علاوه بر بازار داخلی بزرگ، این کشور دارای سنت صنعتی قوی است و هزینه نیروی کار آن یکی از پایین‌ترین‌ها در اتحادیه اروپا است و نیروی کار تحصیل‌کرده‌ای دارد. این عوامل باعث توسعه یک بخش صنعتی قابل توجه، به ویژه در ساخت خودرو و همچنین خدمات شده است. علاوه بر این، رومانی یکی از پایین‌ترین نرخ‌های مالیاتی را در اتحادیه اروپا دارد. رژیم مالیاتی به طور برابر از سرمایه‌گذاری صنعتی و ابتکارات استارتاپی حمایت می‌کند. افزایش تدریجی پروژه‌های مشترک تأمین مالی شده توسط بودجه‌های اتحادیه اروپا حمایت بیشتری برای سرمایه‌گذاری فراهم می‌آورد. از سوی دیگر، فساد هنوز یک مشکل است، همان‌طور که بی‌ثباتی قانونی و استقلال قضایی ضعیف نیز وجود دارد.

نقاط قوت سرمایه گذاری در رومانی

اصلی‌ترین دارایی‌های رومانی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی عبارتند از:

• پیوستن کشور به اتحادیه اروپا از سال 2005 که به بهبود روابط بین‌المللی کشور و پایان دادن به انزوا نسبی آن کمک کرده است؛
• معرفی تدابیر پولی محتاطانه از زمان پیوستن به اتحادیه اروپا که به کشور این امکان را داده تا اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی را جلب کند؛
• سطح نسبتاً پایین بدهی عمومی و نرخ رشد مطلوب: 6% در سال 2021 (صندوق بین‌المللی پول)؛
• بازار داخلی نسبتاً بزرگ با حدود 20 میلیون نفر جمعیت؛
• نیروی کار ماهر و با هزینه پایین؛
• صنعت قوی کشاورزی و غذایی (گندم، جو، دانه‌های روغنی و غیره)؛
• وابستگی کم به انرژی‌های زغال‌سنگ، نفت، گاز و اورانیوم؛
• وجود 96 زیرساخت پارک صنعتی که به شرکت‌ها دسترسی به خدمات عمومی و مزایای ویژه بر اساس حوزه فعالیتشان را ارائه می‌دهد و همچنین معافیت‌هایی از مالیات‌های املاک، ساخت و ساز و برنامه‌ریزی.

نقاط ضعف

اصلی‌ترین نقاط ضعف کشور عبارتند از:

• زیرساخت‌های ضعیف؛
• اقتصاد غیررسمی‌بزرگ؛
• پیش‌بینی‌ناپذیری قضایی، قانونی، مالیاتی و نظارتی که اعتماد جامعه کسب و کار را تضعیف می‌کند؛
• قدرت خرید محدود مردم و کاهش جمعیت (نرخ زاد و ولد پایین و مهاجرت جوانان ماهر)؛
• آسیب‌پذیری در بخش بانکی که سرمایه‌گذاری و ریسک‌پذیری ؛
• بدهی بالا به ارزهای خارجی در بخش خصوصی؛
• بدهی خارجی بالای کشور.

رومانی قوانین جدیدی را معرفی کرده است که قوانین بررسی FDI را مطابق با مقررات اتحادیه اروپا (2019/452) سخت‌تر می‌کند. شورای ملی دفاع کشور (CSAT)، یک نهاد اجرایی که توسط رئیس‌جمهور رومانی ریاست می‌شود و ممکن است یک سرمایه‌گذاری را اگر تهدیدی برای امنیت ملی تشخیص دهد، متوقف نماید. بخش‌های مربوط شامل امنیت، انرژی، حمل و نقل، زیرساخت‌ها، تسلیحات و غیره هستند. طبق قانون جدید، سرمایه‌گذاری‌ها مشمول بررسی هستند اگر ارزش آن‌ها بیش از 2 میلیون یورو باشد. با این حال، اگر یک سرمایه‌گذاری به عنوان تهدیدی برای امنیت ملی یا نظم عمومی تلقی شود، فرآیند بررسی ممکن است به طور خودکار آغاز شود، صرف نظر از اینکه آیا سرمایه‌گذاری از آستانه مشخص‌شده فراتر رفته است یا خیر. رومانی در میان 132 اقتصاد در شاخص نوآوری جهانی 2023 در رتبه 47 و در میان 184 کشور در آخرین شاخص آزادی اقتصادی در رتبه 51 قرار دارد.

جدول زیر ارقام سرمایه گذاری خارجی را برای سه سال منتهی به 2022 نشان می دهد.

توجه: * سرمایه‌گذاری‌های سبز (Greenfield Investments) نوعی از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی هستند که در آن یک شرکت مادر با ساخت تأسیسات عملیاتی جدید از ابتدا، یک پروژه جدید را در یک کشور خارجی آغاز می‌کند.

توجه: * هر چه شاخص بزرگ‌تر باشد، شرایط معاملات شفاف‌تر است.

** هر چه شاخص بزرگ‌تر باشد، مدیر بیشتر مسئولیت شخصی دارد.

*** هر چه شاخص بزرگ‌تر باشد، برای سهامداران آسان‌تر خواهد بود که اقدام قانونی انجام دهند.

اقدامات دولت برای تشویق یا محدود کردن  FDI

رومانی به طور فعال در تلاش است تا سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را جذب کند و اقداماتی برای تقویت مدیریت مالیاتی، بهبود شفافیت و ایجاد وسایل قانونی برای حل سریع اختلافات قراردادی انجام داده است. به همین ترتیب، از سال 2009، دولت‌های مختلف موفق شده‌اند کسری بودجه را از 9.1% تولید ناخالص داخلی در سال 2009 به 4.4% در سال 2019 کاهش دهند (طبق اطلاعات رسمی دولتی). افزایش دستمزدها، به ویژه حداقل دستمزد به مبلغ 2,300 لی (حدود 458 یورو)، امکان رشد را از طریق مصرف پایدار خانوارها فراهم می‌کند. نهایتاً، اجرای یک کد مالیاتی جدید که در سپتامبر 2015 تصویب شد، امکان معرفی تعدادی اصلاحات مالیاتی به نفع آزادسازی اقتصاد را فراهم کرد، از جمله کاهش نرخ مالیات بر ارزش افزوده از 24% به 19% در سال 2017 و کاهش مالیات بر سود سهام از 16% به 5% در سال 2017. همچنین گفته شده سرمایه‌گذاران می‌توانند از مشوق‌های گمرکی و مالیاتی در شش منطقه آزاد (که عمدتاً در کنار دانوب یا نزدیک دریای سیاه واقع شده‌اند) بهره‌مند شوند. سرمایه‌گذاری‌ها در مناطق آزاد می‌توانند تحت قوانین اتحادیه اروپا درباره کمک‌های توسعه منطقه‌ای توسط دولت یارانه دریافت کنند.

رومانی موافقتنامه‌های سرمایه‌گذاری دوجانبه امضا شده با 96 کشور امضا کرده است که می‌توان برای مشاهده فهرست کشورها، به درگاه اینترنتی سیاست سرمایه‌گذاری UNCTAD مراجعه کرد.

سرمایه‌گذاران خارجی یا سرمایه‌گذاران اتحادیه اروپا می‌توانند با اطمینان از اینکه هر معامله‌ای که در رومانی انجام می‌شود، از نظر FDI به طور داخلی پیش ارزیابی شده است (به عبارت دیگر، بررسی اینکه آیا معامله تحت معیارهای تعیین‌شده در GEO 2022/46 قرار می‌گیرد)، از خود محافظت کنند و پس از آن اگر نتیجه‌گیری کردند که معامله معیارهای مربوطه را برآورده می‌کند، ثبت‌نام رسمی انجام دهند، علاوه بر سایر مجوزهای نظارتی که ممکن است لازم باشد، مانند مجوز ادغام توسط شورای رقابت رومانی.

با معرفی چارچوب قانونی جدید FDI در رومانی در سال 2022، تمایل مقامات به تحلیل بیشتر معاملات انجام‌شده در رومانی بوده است. در ابتدای فعالیت خود، CEISD  همچنین به بازسازی‌های گروهی توجه داشت، اما با گذشت زمان رویکرد تغییر کرد و مشخص شد که بازسازی‌های گروهی بدون تغییر کنترل به طور اصولی نباید نگرانی‌های امنیت ملی ایجاد کند. با این حال، تمایل به بررسی بیشتر معاملات در بازار ادامه دارد. تغییرات قانونی در پایان سال 2023 تعیین می‌کند که سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده توسط سرمایه‌گذاران اتحادیه اروپا نیز توسط CEISD بررسی خواهند شد، اگر معیارهای مربوطه مانند حوزه فعالیت و آستانه ارزش را برآورده کنند.

 

روندهای  FDI

ورود خالص: در ماه اوت 2024، رومانی افزایش قابل توجهی در سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی ثبت کرد و ورود خالص به حدود 999.79 میلیون یورو رسید. این عدد نسبت به ورود 724/59 میلیون یورو  میلیون در ماه قبل بهبود یافته است. داده‌های تاریخی متوسط: از سال 2005 تا 2024، میانگین ورود ماهانه FDI به رومانی حدود 434/23 میلیون یورو  بوده است و بالاترین ورود ثبت‌شده 2933 میلیون یورو  در اکتبر 2006 بوده است.

محیط قانونی

قانون جدید: در تاریخ 17 ژوئیه 2024، رومانی قانون شماره 2024/213 را تصویب کرد که رژیم بررسی FDI را اصلاح می‌کند تا شامل سرمایه‌گذاران اتحادیه اروپا شود و نحوه برخورد با آنها را با سرمایه‌گذاران غیر اتحادیه‌ای همسو کند. این قانون نحوه رسیدگی به سرمایه‌گذاری‌های غیرمجاز را استانداردسازی کرده و مجازات‌های مربوط به ارائه اطلاعات گمراه‌کننده را روشن می‌کند. فرآیند بررسی: رژیم جدید نیاز دارد که هر FDI یا سرمایه‌گذاری جدید که ممکن است بر امنیت ملی یا نظم عمومی تأثیر بگذارد، تحت بررسی دقیق CEISD (کمیسیون بررسی سرمایه‌گذاری‌های خارجی) قرار گیرد.

 

نتیجه‌گیری

طبق نظرسنجی جذابیت رومانی از EY که در اوایل 2024 انجام شد، 67% از سرمایه‌گذاران انتظار افزایش جذابیت رومانی به عنوان مقصد سرمایه‌گذاری را در سه سال آینده دارند. این خوش‌بینی بهبودهای صورت گرفته در چارچوب‌های قانونی و دسترسی به بودجه‌های غیرقابل بازپرداخت را نشان می‌دهد که به عنوان عامل کلیدی برای تصمیمات سرمایه‌گذاری دیده می‌شود. با وجود کاهش 13% در FDI در سال 2023، رومانی همچنان در مقایسه با کشورهای مرکزی و شرقی اروپا رقابتی باقی مانده و از یونان و بلغارستان در تعداد پروژه‌های FDI آغازشده پیشی گرفته است. بخش‌هایی که بیشترین سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را جذب کرده‌اند شامل نرم‌افزار و خدمات  IT، محصولات الکترونیکی و حمل و نقل و لجستیک هستند. انتظار می‌رود این حوزه‌ها به دلیل همخوانی با فناوری‌های نوظهور و تقاضای بازار به رشد FDI ادامه دهند.

به طور خلاصه، محیط FDI رومانی در سال 2024 با افزایش ورودی‌ها و اقدامات قانونی پیشرو برای تقویت اعتماد سرمایه‌گذاران مشخص شده است. ترکیب بهبودهای قانونی و نقاط قوت بخش‌ها، رومانی را به عنوان مقصدی مطلوب برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی معرفی می‌کند.

 

 

منابع:

https://www.lloydsbanktrade.com/en/market-potential/romania/investment/

https://www.whitecase.com/insight-our-thinking/foreign-direct-investment-reviews-2024-romania

https://www.bnro.ro/files/d/Pubs_en/FDI/FDI_2023.pdf

https://nineoclock.ro/2024/09/30/foreign-direct-investment-in-romania-in-2023/

https://www.bnr.ro/Direct-investment---directional-principle-12352-Mobile.aspx