تقویت موقعیت حمل و نقل هوایی بار در قزاقستان

قزاقستان در حال تجربه یک تحول در توسعه بخش حمل و نقل هوایی بار است تا از طریق ابتکارات راهبردی، بهبود زیرساخت‌ها، همکاری‌های بین‌المللی و اصلاحات قانونی موقعیت خود را به عنوان یک هاب برای حمل و نقل بار هوایی در آسیای مرکزی تقویت نماید.

 رشد حجم بار و گسترش ناوگان

در دسامبر 2023، مراد کارابایف وزیر حمل و نقل قزاقستان برنامه‌هایی را برای بخش حمل و نقل بار هوایی کشور عنوان کرد. او پیش‌بینی کرد که حجم بار جابجا ‌شده تا سال 2030 هشت برابر افزایش خواهد یافت. این رشد به واسطه گسترش ناوگان هوایی که قرار است تا پایان سال 2025، با اضافه شدن 25 فروند هواپیمای جدید به عدد 124 فروند رسیده و ظرفیت را 32% افزایش ‌دهد، میسر خواهد شد.

همچنین در سه‌ماهه اول 2024، 5800 تن بار بصورت هوایی حمل شده که نشان‌دهنده کاهش اندکی نسبت به سال قبل است. با این حال، تن-کیلومتر درآمدی[1] (RTK) با رشد 5.7% به بیش از 13 میلیون رسید. در مارس 2024، با حمل 2200 تن بار روند مثبتی مشاهده شد که نسبت به سال گذشته 4.1% افزایش داشت، در همین راستا تن-کیلومتر با 11.2% افزایش به 4.9 میلیون رسید. طبق گزارش اداره ملی آمار، در بازه زمانی ژانویه تا آوریل 2024، حجم بار با افزایش 1.2%، به 7900 تن و گردش بار نیز با رشد 8.5% به 18.3 میلیون تن-کیلومتر رسیده است.

 تغییرات در مسیرهای ترانزیتی بر فراز قزاقستان

ساختار استفاده از فضای هوایی قزاقستان به دلیل وضعیت جغرافیای سیاسی و تغییرات در مسیرهای پروازی جهانی به طور چشمگیری تغییر کرده است.

قبل از آوریل 2022، مسیرهای ترانزیتی بر فراز قزاقستان به شدت مورد استفاده پروازهای بین اروپا، آسیا و آمریکای شمالی بودند. این مسیرها عبارتند از:

- مسیرهای فراقطبی به آمریکا و کانادا؛

- مسیرهای مستقیم بین اروپا و چین؛

- ارتباطات از جنوب شرق آسیا به اروپا؛

- استفاده گسترده از فضای هوایی روسیه برای پروازها به/ از اروپا.

پس از آوریل 2022، مسیرهای ترانزیتی به طور قابل توجهی تغییر کردند:

- استفاده از فضای هوایی قزاقستان به دلیل پروازهایی که از حریم هوایی روسیه اجتناب می‌کردند، افزایش یافت؛

- ارتباطات میان چین، جنوب شرق آسیا و اروپا از طریق قزاقستان افزایش یافت؛

- مسیرهای جدیدی از خاورمیانه و آسیای مرکزی ایجاد شد تا از مسیرهای قبلی روسیه اجتناب کنند.

این تغییرات، اهمیت فزاینده قزاقستان به عنوان را تقویت نموده است و نیاز به ادامه بهبود زیرساخت‌ها و اصلاحات قانونی برای سازگاری با الگوهای در حال تغییر ترافیک هوایی را برجسته می‌کند.

 توافقات بین‌المللی: آسمان‌ باز و آزادی هوایی نوع پنجم[2]

در ژوئن 2023، قزاقستان یادداشت‌تفاهم مهمی‌با لوکزامبورگ امضا کرد که به شرکت Cargolux اجازه می‌داد تعداد پروازهای خود از طریق آستانه را از 7 به 21 بار در هفته افزایش دهد. شرکت Cargolux Airlines International S.A که در سال 1970 در لوکزامبورگ تاسیس شده، با 30 هواپیمای بوئینگ 747 به بیش از 50 مقصد جهانی پرواز می‌کند. این توافق موقعیت قزاقستان را به عنوان یک مرکز کلیدی ترانزیت بین اروپا و جنوب شرق آسیا تقویت نمود. علاوه بر این، در دسامبر 2023، وزارت حمل و نقل قزاقستان محدودیت‌ها برای شرکت‌های هواپیمایی خارجی را لغو کرد و پروازهای نامحدود به شهرهای بزرگ تحت رژیم آسمان‌ باز، از جمله آزادی هوایی نوع پنجم را اعطا کرد تا رقابت را تقویت کرده و هزینه‌ها را کاهش دهد.

 مشارکت‌ با چین و کره جنوبی

لغو روادید با چین در نوامبر ۲۰۲۳ منجر به افزایش دفعات پرواز و راه‌اندازی مسیرهای جدید شد. خطوط هوایی قزاقستان برای اولین بار موفق به کسب حق پرواز نامحدود به جزیره‌هاینان شده و از آزادی هوایی نوع پنجم بهره‌برداری کرد. توافقی به عمل آمد که تعداد پروازها بین دو کشور به ۱۲۴ پرواز در هفته افزایش یابد و پروازهای باری بدون محدودیت در مقاصد و دفعات اجرا شوند. این توافقات در کنفرانس گروه کاری همکاری‌های هوانوردی غیرنظامی چین و آسیای مرکزی (C5+1) در شهر شیآن چین به امضاء رسید. طبق توافق‌نامه‌های امضا شده با کره جنوبی در فوریه و مارس ۲۰۲۴، قرار است با افزایش چهار برابری دفعات پرواز بین دو کشور، این رقم به ۴۲ پرواز در هفته ارتقا یابد، که شامل ۴۰ پرواز باری هفتگی با حق آزادی هوایی نوع پنجم می‌شود. این همکاری همچنین مسیرهای جدید را معرفی کرده و خدمات هوایی دوجانبه را تقویت می‌کند.

 همکاری با شرکت‌های باربری هوایی فرانسوی و چینی

در آوریل 2024، فرودگاه شیمکنت پذیرای یک توقف فنی برای شرکت باربری هوایی فرانسوی FTL Airlines در مسیرش از پاریس به هیکو در جزیره‌هاینان بود. این رویداد نشان‌دهنده نقش رو به رشد قزاقستان در عملیات بین‌المللی حمل و نقل هوایی است. علاوه بر این، شرکت Sichuan Airlines پروازهای منظم باری را بین چین و اروپا از طریق قزاقستان آغاز کرده است. مسیر چنگدو-آلماتی-بوداپست، که پنج بار در هفته انجام می‌شود، یک گام بلند در لجستیک حمل و نقل هوایی منطقه‌ای محسوب می‌شود. انتظار می‌رود این مسیر جدید به تقویت قابلیت‌های ترانزیت قزاقستان و رشد زیرساخت‌های حمل و نقل هوایی آن کمک کند.

 گسترش ناوگان و توان عملیاتی Alpha Sky، همکاری با QazPost و مسیرهای جدید

شرکت هواپیمایی باری قزاقستان موسوم به Alpha Sky قصد دارد ناوگان و توان عملیاتی خود را در سال 2024 گسترش دهد. در همین راستا، این شرکت در نظر دارد دو فروند هواپیمای بوئینگ 757-200F به ناوگان خود اضافه کند. این موضوع که در سمپوزیوم جهانی بار هوایی IATA 2024 در سنگاپور اعلام شد، حاکی از برنامه‌های رشد راهبردی Alpha Sky می‌باشد، چرا که اضافه شدن هواپیماهای بوئینگ 757-200F به‌طور قابل توجهی ظرفیت حمل بار شرکت را افزایش می‌دهد.

علاوه بر گسترش ناوگان، Alpha Sky همکاری با شرکت Avsoft International (برگزارکننده دوره‌های آموزشی آنلاین برای صنعت هوانوردی) را آغاز کرده است. این همکاری شامل دوره‌های آموزشی تخصصی برای خلبانان شرکت با تمرکز بر مدل‌های B737-400 و B757-200 است. این ابتکار موجب می‌شود خلبانان Alpha Sky به‌خوبی برای عملیات با هواپیماهای جدید ناوگان خود آماده شده و استانداردهای بالای ایمنی و کارایی را حفظ کنند. شایان ذکر است، در حال حاضر در ناوگان شرکت Alpha Sky که مقر آن در فرودگاه ترکستان (HSA) بوده و دفتری در شهر شیمکنت دارد، یک فروند هواپیمای بوئینگ 737-400F حضور دارد که در تابستان 2023 خریداری شده است. این هواپیما با شماره ثبت P4-JAG، عمدتاً در مسیرهایی بین امارات و مقاصدی در شرق آفریقا پرواز می‌کند. علیرغم حادثه ای که در ژانویه 2024 رخ داد و مقامات هوانوردی سومالی به طور موقت ورود آن را به دلیل نامشخص بودن بار محدود کردند، این هواپیما با موفقیت عملیات خود را ادامه داده است.

ابتکارات راهبردی Alpha Sky فراتر از گسترش ناوگان است. در ماه مه 2024، این شرکت یادداشت تفاهمی‌با شرکت ملی پست قزاقستان یعنی QazPost امضا کرد. این همکاری با هدف افزایش ظرفیت بار Alpha Sky با راه‌اندازی پروازهای منظم از ترکستان به هنگ‌کنگ انجام می‌شود. برای حمایت از این مسیر جدید، یک مرکز توزیع مشترک برای پردازش محموله‌های پستی بین‌المللی در ترکستان ایجاد شده است. این مرکز به تسهیل پردازش کالاهای تجارت الکترونیک از هنگ‌کنگ کمک خواهد کرد و پروازهای بازگشت به احتمال زیاد با کالاهای صادراتی قزاقستان بارگیری خواهند شد.

در نتیجه همکاری با QazPost پیش‌بینی می‌شود که محموله‌های ترانزیتی تا 60 تن در هفته افزایش یابد. به‌طور خاص برای این پروژه، Alpha Sky در سال 2024 اولین هواپیمای باربری بوئینگ 757 را دریافت خواهد کرد. در حال حاضر، ناوگان Alpha Sky شامل دو هواپیمای بوئینگ 737-400F است که عمدتاً خارج از قزاقستان فعالیت می‌کنند. اضافه شدن هواپیماهای جدید و همکاری راهبردی با QazPost نشان‌دهنده تعهد Alpha Sky به گسترش قلمروی عملیاتی و ارتقای خدمات خود است.

موارد فوق الذکر، رشد Alpha Sky را در بخش حمل و نقل بار هوایی برجسته می‌کند. این شرکت بر روی گسترش ناوگان، آموزش خلبانان و همکاری‌های راهبردی تمرکز نموده تا توانایی‌های عملیاتی و دامنه خدمات خود را تقویت کند.

 توسعه‌ زیرساختی: پایانه‌ها و هاب های جدید

استراتژی توسعه 2030 قزاقستان شامل تبدیل چهار فرودگاه آستانه، آلماتی، آکتوبه و شیمکنت به‌هاب های منطقه‌ای است. این‌هاب ها زیرساخت‌های پیشرفته‌ای برای خدمات مسافری و باربری و همچنین مناطق ویژه گمرکی خواهند داشت. در ژوئن 2024، یک شرکت لجستیک ترکیه‌ای از ساخت یک پایانه چندمنظوره بار در فرودگاه آکتوبه تا سال 2025 خبر داد. این ترمینال نقش راهبردی فرودگاه مذکور در اتصال روسیه به سایر کشورهای آسیای مرکزی را تقویت خواهد کرد.

 مدرن سازی فرودگاه آستانه

فرودگاه بین‌المللی آستانا (NQZ) به‌طور مداوم رشد عملیاتی چشمگیری را نشان می‌دهد. در همین رابطه، در سه‌ماهه اول 2024، به 1.84 میلیون مسافر خدمات‌رسانی شده که افزایش 25 درصدی نسبت به سال قبل دارد. این فرودگاه در حال آماده‌سازی برای تعمیرات باند از مه تا دسامبر 2024 است که توسط شرکت Terminals Holding مستقر در امارات متحده عربی انجام می‌شود.

تحول در فرودگاه کاراگاندا

فرودگاه ساری‌آرکا در کاراگاندا در حال تبدیل به یک هاب چندمنظوره با سرمایه‌گذاری خصوصی قابل توجه است. این پروژه به دنبال افزایش ترافیک بار از 15 هزار تن به 200 هزار تن تا سال 2030 و ایجاد 2000 شغل و تاسیس یک منطقه اقتصادی آزاد در محدوده فرودگاه می‌باشد. در حال حاضر، این فرودگاه به پروازهای باری از بلژیک، هنگ‌کنگ، هلند و اکوادور خدمات ارائه می‌دهد. توسعه شامل زیرساخت‌های جدید و جذب شرکت های حمل بار هوایی ثالث است. سرمایه‌گذاران خصوصی قصد دارند حدود 270 میلیون دلار را برای نوسازی باند، پایانه و گسترش مرکز بار هزینه کنند. علاوه بر این، فرودگاه کاراگاندا دارای یک شرکت باربری هوایی به نام Altair Airlines خواهد بود، که چین به‌عنوان اولین مقصد احتمالی آن در نظر گرفته شده است.

سرمایه‌گذاری‌های آلمان و ترکیه‌ در آکتوبه

شرکت «Hansa Consortia» آلمان تمایل خود را برای مشارکت در دو پروژه جدید فرودگاهی در قزاقستان اعلام کرده است. این شرکت آلمانی در نظر دارد 500 میلیون دلار در ساخت و مدیریت فرودگاه جدید آکتوبه سرمایه‌گذاری کند که شامل یک هاب چندمنظوره منطقه‌ای و یک مرکز خدمات فنی هواپیما خواهد بود. همچنین یک شرکت لجستیک ترکیه‌ای تحت عنوان SSistem اعلام کرده قصد دارد یک پایانه چندوجهی بار در فرودگاه آکتوبه بسازد. این ترمینال دارای مساحت موثر 30 هزار مترمربع خواهد بود و شامل بخش‌هایی برای بارهای خطرناک، رادیواکتیو و حساس به دما خواهد بود.

ایمنی: گواهینامه ISAGO

در مارس 2024، فرودگاه بین‌المللی آستانه به تنها فرودگاه قزاقستان تبدیل شد که موفق به دریافت گواهینامه بازرسی ایمنی برای عملیات‌های زمینی (ISAGO) از IATA شد. این گواهینامه تایید می‌کند که فرودگاه مذکور با استانداردهای بین‌المللی ایمنی و بهترین شیوه‌ها در عملیات‌های زمینی سازگار است.

حمل و نقل کالای خطرناک

در آوریل 2024، قزاقستان در اولین جلسه کارگروهی تازه تاسیس متشکل از نمایندگان فرودگاه‌ها، شرکت‌های هواپیمایی، انبارهای بار هوایی، مراکز آموزشی هوانوردی و حمل‌کنندگان به موضوع حمل و نقل هوایی ایمن کالاهای خطرناک پرداخت. هدف از تشکیل این کارگروه، توسعه مقررات و نهادینه کردن فرهنگ ایمنی در تمام جنبه‌های ‌ حمل و نقل هوایی بار می‌باشد.

همکاری‌های بین‌المللی: یادداشت‌ تفاهم با TIACA

در ژوئن 2024، فرودگاه‌های آلماتی، آستانه و کاراگاندا یادداشت‌ تفاهمی‌با انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی بار (TIACA) امضا کردند. این توافقات به منظور تقویت همکاری و حمایت از فرودگاه‌های قزاقستان برای تبدیل شدن به بازیگران مهم در شبکه جهانی بار هوایی است.

 توافق قزاقستان و قطر

در ژوئیه 2023، قزاقستان و قطر یادداشت تفاهمی امضا کردند تا تعداد پروازها بین دو کشور را افزایش دهند. بر این اساس با بالابردن تعدد پروازهای شرکت هواپیمایی قطر (Qatar Airways) از آلماتی به دوحه، پروازهای مسافری دو برابر شده و پروازهای باری از 7 به 10 پرواز هفتگی افزایش یافت.  

 ابتکار صندوق رفاه ملی

در ژوئن 2024، اعلام شد کهFreedom Holding[3]  60 درصد از سهام فرودگاه ساری‌آرکا در کاراگاندا را خریداری کرده و قصد دارد آن را به یک هاب چندوجهی تبدیل کند، تا به طور قابل توجهی ترافیک بار را افزایش داده و موجب ایجاد فرصت های شغلی زیادی گردد. در همین راستا، صندوق رفاه ملی (سامروک کازینا) به دنبال شریک بین‌المللی در صنعت هواپیمایی است تا خدمات ترانزیت بار هوایی در قزاقستان توسعه یابد.

 چشم‌اندازها و تاثیر اقتصادی

چشم‌انداز قزاقستان برای بخش حمل و نقل بار هوایی شامل توسعه مراکز چندوجهی، گسترش مسیرهای پروازی و ایجاد همکاری‌های بین‌المللی راهبردی است. این تلاش‌ها به منظور تبدیل قزاقستان به یک مرکز پیشرو برای بار هوایی بین اروپا و آسیا طراحی شده است.

انتظار می‌رود توسعه حمل و نقل بار هوایی در قزاقستان منجر به ایجاد هزاران شغل گردد، سرمایه‌گذاری خارجی قابل توجهی جذب شود و توانمندی‌های لجستیکی تقویت شود. دستیابی به رشد و توسعه در این حوزه، قزاقستان را به عنوان یک بازیگر کلیدی در شبکه‌های جهانی بار هوایی مطرح خواهد نمود.

قزاقستان با استفاده از موقعیت راهبردی خود و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، فناوری و شراکت‌های بین‌المللی در حال پیشرفت به سوی تبدیل شدن به یک مرکز عمده برای حمل و نقل بار هوایی در آسیای مرکزی و فراتر از آن است.

[1] . میزان درآمدی است که از جابجایی یک تن بار به مسافت یک کیلومتر حاصل می‌شود.

[2] . آزادی پرواز میان دو کشور بیگانه در پروازی که مبدا یا مقصد آن، کشور خود شرکت هواپیمایی باشد.

 [3] .  Freedom Holding یک گروه مالی بین‌المللی است که در ایالت نوادای آمریکا ثبت شده است. این شرکت به فعالیت‌های کارگزاری، بانکی، دلالی و سپرده‌گذاری می‌پردازد و خدمات مدیریت اوراق بهادار را ارائه می‌دهد. فعالیت اصلی شرکت بر بازار سهام ایالات متحده متمرکز شده است. دفتر مرکزی این شرکت در آلماتی واقع شده و بنیان‌گذار و مالک آن، تیمور تورلوف می‌باشد.