آخرین وضعیت سیستم انرژی سوئد

بنابر گزارش آژانس انرژی سوئد، علیرغم اینکه سال 2022 مانند سال های قبل، شاهد نوسانات شدید در بازارهای انرژی بوده، گزارش شاخص های انرژی این کشور نشان می دهد که از منظر سیستمی، عرضه انرژی به طور پایدار عمل کرده و تحول مداوم سیستم انرژی در جهت مثبت همچنان ادامه دارد.

این آژانس می افزاید طی چند سال اخیر نوسانات در زمینه انرژی شدید بوده است و چندین رویداد جهانی اثر خود را در مسائل این حوزه به جا گذاشته است. اما سال 2023 در مقایسه با سال 2022 که به طور کلی سال نوسانات در بازارهای انرژی زیاد بود، به وضعیت عادی بازگشته است. در نیمه اول سال 2023، سوئد ریاست اتحادیه اروپا را بر عهده داشت و تحت رهبری آن، مجموعه ای از توافقات در چندین دستورالعمل مهم اتحادیه اروپا به دست آمد که اتحادیه اروپا را به سمت آب و هوای عاری از آلودگی و در عین حال افزایش رقابت و امنیت منطقه می‌برد.

اهداف سیاست ملی انرژی سوئد

سوئد دارای تعدادی از اهداف سیاست ملی انرژی است. یکی از این اهداف ملی 50 درصد استفاده کارآمدتر انرژی در سال 2030 نسبت به سال 2005 است. این بدان معناست که سوئد باید 50 درصد مصرف انرژی کارآمدتری نسبت به سال 2005 داشته باشد که به عنوان هدف شدت انرژی بیان می‌شود. سوئد همچنین یک هدف ملی برای ترکیب تولید برق دارد: تولید 100 درصد برق بدون فسیل تا سال 2040.

سیستم انرژی در سوئد

سیستم انرژی سوئد تا حدی مبتنی بر منابع داخلی انرژی تجدیدپذیر مانند آب، باد و سوخت زیستی است. علاوه بر این، بخش بزرگی از انرژی عرضه شده به واردات وابسته است، مانند سوخت هسته ای برای تولید برق در راکتورهای هسته ای و سوخت های فسیلی، مانند نفت و گاز طبیعی برای سیستم حمل و نقل. تولید برق سوئد عمدتاً بر پایه انرژی آبی و انرژی هسته ای است، اما استفاده از نیروگاه‌های بادی و توسعه آنهابه طور پیوسته در حال افزایش است. استفاده از سوخت زیستی برای تولید برق و گرما نیز روندی افزایشی دارد.

مصرف نهایی انرژی در سوئد را می‌توان به سه بخش مصرف کننده تقسیم کرد: بخش صنعت، بخش حمل و نقل، و بخش مسکونی و خدماتی. بخش مسکونی و خدماتی عمدتاً از انرژی حاصل از گرمایش منطقه ای، برق، نفت، سوخت های زیستی استفاده می‌کند. در بخش صنعت از انرژی برای عملیاتی کردن فرآیندها استفاده می‌شود. این بخش عمدتاً از سوخت زیستی و برق استفاده می‌کند.

استفاده از انرژی در حمل و نقل عمدتاً بر اساس فرآورده‌های نفتی به شکل بنزین، گازوئیل و سوخت هواپیمایی است. برق و سوخت های زیستی نیز منبع رو به رشد انرژی در حمل و نقل هستند.

تامین انرژی از سیستم انرژی سوئد از اواسط دهه 80 در سطحی بین 550 تا 600 تراوات ساعت باقی مانده است. در سال 2020، کل انرژی عرضه شده بالغ بر 508 تراوات ساعت بوده و 25 تراوات ساعت برق اضافی نیز خالص به سایر کشورها صادر شده است. روند اصلی این است که عرضه از زیست توده به طور پیوسته از دهه 1980 افزایش داشته و عرضه از انرژی باد افزایش یافته است. از آغاز قرن بیست و یک، منبع انرژی خورشیدی نیز به سرعت افزایش یافته است. در سال 2020، منبع انرژی خورشیدی 1 تراوات ساعت بود. عرضه انرژی کالاهای انرژی فسیلی مانند نفت خام و فرآورده‌های نفتی از دهه 1970 بیش از نصف کاهش یافته است.

کمی‌بیش از 27 درصد از انرژی عرضه شده در سال 2020 از سوخت هسته ای تامین شده و به 138 تراوات ساعت رسیده است. از این مقدار، 47 تراوات ساعت به برق تبدیل شد و مابقی تلفات تبدیل شد. عرضه سوخت هسته ای در طول دهه 1970 در حال افزایش بود و تا دهه 1990 ادامه یافت و سپس تا سال 2019 در سطح نسبتاً ثابتی بود. پس از آن، عرضه به طور قابل توجهی نسبت به سال های گذشته کاهش یافته که بخشی از آن به دلیل دسترسی کم راکتورهای فعال در این بخش بوده است.  Ringhals 2 و Ringhals 1 به ترتیب در پایان سال 2019 و در پایان سال 2020 از بهره برداری خارج شدند.

در سال 2020، زیست توده 141 تراوات ساعت از انرژی عرضه شده سوئد را به خود اختصاص داد. عرضه انرژی از زیست توده طی 40 سال گذشته سه برابر شده است. در سال 2010، زیست توده به میزان 127  تراوات ساعت انرژی سوئد و 10 سال قبل از آن، در سال 2000، برای 84 تراوات ساعت بود. بخش گرمایش منطقه ای و بخش صنعتی مصرف کنندگان عمده زیست توده هستند و مجموعاً 67 درصد استفاده را به خود اختصاص داده اند. استفاده از زیست توده در بخش حمل و نقل در 20 سال گذشته به شدت رشد کرده است و از زیر یک تراوات ساعت در سال 2000 به تقریبا 17 تراوات ساعت در سال 2020 رسیده است.

سوخت های فسیلی در قالب فرآورده‌های نفتی، گاز طبیعی، گاز کارخانه‌ها، زغال سنگ و کک 136 تراوات ساعت از انرژی عرضه شده در سال 2020 را به خود اختصاص دادند. بخش باقیمانده مربوط به ضرر و زیان و اهداف غیر انرژی است.

برق آبی یک منبع انرژی پایدار در سیستم انرژی است و از دهه 1980 تقریباً در همان سطح برق تولید کرده است. سطح تولید به شدت به تامین آب بستگی دارد، که می‌تواند منجر به تغییر در تولید سال به سال شود. در سال 2020 تامین انرژی از نیروگاه‌های آبی 72 تراوات ساعت بود. تولید برق از نیروی باد در طول دهه 2010 با افزایش ظرفیت نصب شده به طور قابل توجهی افزایش یافته است. در سال 2020، تامین از نیروی باد 28 تراوات ساعت بود که می‌تواند با 3 تراوات ساعت در سال 2010 مقایسه شود.

کاهش مصرف برق با وجود افزایش جمعیت

مقدار کل برق مصرفی، با احتساب تلفات توزیع، در طول سال 2020 به 135 تراوات ساعت رسیده است. در سال 2000، مصرف برق اندکی کاهش یافته، اگرچه استفاده از آن بین سال‌ها تا حدودی متفاوت است. این کاهش قابل توجه است زیرا از سال 1990، جمعیت نیز تقریباً 1.9 میلیون نفر افزایش یافته است. بیش از نیمی از برق در بخش مسکونی و خدماتی  و بیشترین استفاده در بخش صنعت مصرف می‌شود. عواملی مانند تغییرات جمعیتی و تغییرات ساختاری صنعت بر مصرف برق تأثیر دارد. دمای هوای بیرون نیز به دلیل اینکه برق منبع اصلی تولید گرمایش در سوئد است تاثیر قابل توجهی در این زمینه دارد.  تحولات اقتصادی و فناوری و قیمت انرژی از دیگر عواملی هستند که بر استفاده از برق تأثیر می‌گذارند. به خصوص در سال 2020 همه گیری COVID-19 بر مصرف برق تأثیر گذاشته است.

نیروگاه‌های برق آبی و انرژی هسته ای در تولید برق غالب هستند و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در حال افزایش است. کل تولید برق در سال 2020 به 161 تراوات ساعت رسید. روند از سال 1990 نشان دهنده افزایش تولید سالانه برق است. در سال های اخیر، این افزایش عمدتاً به دلیل گسترش نیروی باد بوده است. انرژی آبی 45 درصد از کل تولید برق، انرژی هسته ای 29 درصد، انرژی بادی 17 درصد و انرژی خورشیدی 1 درصد را به خود اختصاص داده است. 8 درصد باقیمانده تولید مبتنی بر احتراق بود که عمدتاً در کارخانه‌های تولید همزمان و در صنعت انجام می‌شود.

 

آخرین وضعیت

طبق آمار ارائه شده توسط آژانس انرژی سوئد، تعداد خودروهای شارژی در ناوگان خودرو از سال 2022 تا 2023 حدود 29 درصد افزایش یافته است، اما این افزایش نسبت به سال 2021 تا 2022 که 46 درصد بوده کمتر است. گسترش پنل های خورشیدی متصل به شبکه در سوئد به سرعت در حال افزایش است. در طول سال 2023 بیش از 100000 نیروگاه خورشیدی متصل به شبکه با توان مشترک تقریباً 1600 مگاوات نصب شده است. اتصالات جدید در سال 2023 به این معنی است که توان نصب شده تقریباً 70 درصد نسبت به سال 2022 افزایش یافته است و در مجموع توان نصب شده اکنون به حدود 4000 مگاوات می رسد. تأسیسات پنل خورشیدی تقریباً به همان اندازه برق تولید می‌کند که در کل شهرستان اوپسالا در طول یک سال، یعنی تقریباً 3 تراوات ساعت استفاده می‌شود.

 افزایش تدریجی سهم تولید برق تجدیدپذیر

روند افزایش سهم تولید برق تجدیدپذیر نسبت به کل تولید برق ادامه دارد. در سال 2022، آخرین سال با آمارهای موجود، این سهم 69 درصد بوده است که معادل 117 تراوات ساعت بوده که نسبت به سال 2021 یک واحد درصد بیشتر است. در سال 2022، تولید برق تجدیدپذیر به میزان 2.8 تراوات ساعت افزایش یافت. اینکه سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سال 2022 افزایش یافته است به دلیل افزایش تولید برق بادی و همچنین افزایش اندک سهم انرژی خورشیدی است که البته وزن پایین تری نسبت به تولید از انرژی آبی داشت. در سال 2022، تولید انرژی بادی 6 تراوات ساعت افزایش یافته است که از همه انواع نیرو بیشتر است. سهم تولید برق بدون فسیل برای سال 2022 کمی‌بیش از 98 درصد بوده است.

استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در رابطه با مصرف نهایی انرژی، طبق روش محاسباتی بخشنامه انرژی‌های تجدیدپذیر، از سال 2011 هر سال افزایش یافته و در سال 2022 به 66 درصد رسیده است. این میزان را می‌توان با 63 درصد در سال 2021 مقایسه کرد. روند کاهش شدت انرژی همچنان ادامه دارد. در سال 2022، شدت انرژی به صورت انرژی عرضه شده در رابطه با تولید ناخالص داخلی، 38 درصد نسبت به سال 2005 کاهش یافته بود. اینکه این امر چگونه به نظر می رسد، از جمله به این بستگی دارد که چه مقدار از انرژی هسته ای در ترکیب برق استفاده می‌شود، زیرا تلفات در انرژی عرضه شده لحاظ می‌شود.

قیمت برق در بازار نشان می دهد که سال 2023 سالی بود که بهای برق به میزان قابل توجهی پایین تر از سال 2022 بوده که در پی تأثیر حمله روسیه به اوکراین بر بازارهای انرژی، سال رکورد بالای قیمت برق بود. چیزی که برای سال 2023 برجسته می‌شود این است که تعداد ساعات با قیمت های منفی به شدت افزایش یافته است، برای مثال در SE3 429 ساعت با قیمت های منفی وجود داشته است که می‌توان با 29 ساعت سال قبل مقایسه کرد.

تولید برق تجدیدپذیر به طور طبیعی بین سال‌ها متفاوت است، بیش از همه با تغییرات تولید نیروگاه‌های آبی، که در دوره 1990-2022 حداکثر 78 تراوات ساعت و حداقل 51 تراوات ساعت بوده است. نیروی بادی در دهه‌های اخیر به شدت افزایش یافته است و پس از نیروگاه آبی، نوعی نیروی است که بیشترین سهم را در تولید برق تجدیدپذیر دارد.

اینکه چرا تولید برق از منابع انرژی تجدیدپذیر در طول زمان افزایش یافته است که چندین توضیح متفاوت دارد. ابزارهای کنترلی مانند سیستم گواهی برق و پشتیبانی سلول های خورشیدی قبلی دلیلی برای افزایش است. در عین حال، کاهش هزینه‌ها و توسعه فن‌آوری برای نیروگاه‌های بادی و خورشیدی به افزایش توسعه کمک کرده است. مالیات بر انرژی و دی‌اکسید کربن، از جمله، به تقویت رقابت‌پذیری سوخت‌های زیستی با افزایش متوالی مالیات بر سوخت‌های فسیلی کمک کرده است. افزایش سوزاندن زباله در نیروگاه‌های تولید همزمان در طول ساههای دهه 2000 یکی دیگر از عوامل مؤثر در افزایش تولید برق از سوخت‌های زیستی است، زیرا تقریباً 52 درصد زباله‌های خانگی بیوژنیک و در نتیجه تجدیدپذیر در نظر گرفته می‌شوند.

کاهش تولید برق از انرژی هسته ای

انرژی هسته‌ای که نه تجدیدپذیر است و نه منشأ فسیلی دارد، 29 درصد از کل تولید برق در سال 2022 را به خود اختصاص داده است. این سهم نسبت به سال 2021 یک درصد کاهش داشته است. بین سال‌های 2018 تا 2022، تولید انرژی هسته‌ای نزدیک به 16 تراوات ساعت کاهش یافته است. . کاهش تولید الکتریسیته هسته‌ای، در میان چیزهای دیگر، نتیجه از کار افتادن چندین رآکتور است. بین سال‌های 2017 تا 2021، در مجموع چهار راکتور از مدار خارج شدند. در حال حاضر (2024)، شش راکتور باقی مانده است که در سه تاسیسات پراکنده شده اند، سه راکتور در فورسمارک، دو راکتور در رینگالز و یک راکتور در اسکارشامن.

- اطلاعات بیشتر در خصوص سیستم انرژی سوئد در منابع پیوست این گزارش در دسترس می‌باشد.

- چندی پیش وزارت انرژی و صنعت سوئد از تصمیم دولت برای ترسیم یک نقشه راه جهت توسعه انرژی هسته ای در این کشور خبر داده بود. وزارتخانه مذکور در این خصوص اعلام نمود ما اکنون در حال اتخاذ  یک سری تصمیماتی برای هموار کردن راه برای انرژی هسته ای جدید هستیم. سوئد در حال پی‌ریزی بنیاد لازم برای تبدیل شدن مجدد به یک کشور پیشرو در قدرت هسته‌ای است. سیاست جدید این امکان را فراهم می‌کند که حداکثر تا سال 2035 نیروی هسته ای جدید با مجموع خروجی حداقل 2500 مگاوات به کار گرفته شود. دولت تاکنون اقدامات متعددی را برای رفع موانع و تسهیل استقرار نیروگاه هسته ای جدید انجام داده است.