چالش‌های فرا روی مرکبات آفریقای جنوبی
آفریقای جنوبی برای دستیابی به بازار اتحادیه اروپایی و صادرات مرکبات خود درگیر یک مبارزه در چارچوب مقررات سازمان تجارت جهانی است. این چالش‌ها ناشی از عدم موافقت این کشور با اقدامات اتحادیه اروپایی علیه صادرات آفریقای جنوبی پیرامون مبارزه با بیماری قارچی لکه سیاه مرکبات (Citrus Black Spot) است که به میوه آسیب می‌زند.
آفریقای جنوبی این محدودیت‌ها را غیرعلمی و تبعیض‌آمیز خوانده و معتقد است که لکه سیاه مرکبات، اگرچه باعث ایجاد لک در پوست میوه می‌شود اما بر کیفیت آن تأثیر نمی‌گذارد. پس از درخواست مجدد آفریقای جنوبی از نهاد حل و فصل اختلافات مرجع تجاری مستقر در ژنو در ماه ژوئن، سخنگوی کمیسیون تجارت و کشاورزی اتحادیه اروپایی، از تشکیل هیاتی برای رسیدگی به دو مورد در زمینه اقدامات مربوط به واردات مرکبات از این کشور خبر داد و در 26 ژوئیه، هیات‌های هر دو پرونده در شورای حل اختلاف تشکیل شدند. مراحل بعدی، شامل ترکیب پنل‌ها می‌شود که دبیرخانه سازمان تجارت جهانی برای هر پنل، سه پانلیست پیشنهاد خواهد کرد. اتحادیه اروپایی و آفریقای جنوبی باید در مورد انتخاب اعضای پنل به توافق برسند و برابر رویه موجود، چنانچه توافقی حاصل نشود، هر یک از طرفین ممکن است از مدیرکل سازمان تجارت جهانی بخواهد که نسبت به انتصاب اعضا اقدام نماید. علاوه بر این، سایر اعضای سازمان تجارت جهانی که به این موضوع علاقمند هستند، حق دارند به عنوان شخص ثالث در یک یا هر دو موضوع اختلافی حضور یابند.
سخنگوی وزارت تجارت، صنعت و رقابت آفریقای جنوبی گفت حتی اگر در صورت اتخاذ تصمیم نامطلوب، کشور ناگزیر از استفاده از سازوکارهای تجدید نظر باشد، آفریقای جنوبی به توان خود برای دفاع از حق خویش معتقد است. وی افزود باید توجه داشت که سازوکار حل و فصل اختلافات سازمان تجارت جهانی برای طرف زیان دیده در حکم صادره، درخواست تجدید نظر را در نظر گرفته است. در همین حال، برخی صاحبنظران مسائل حقوقی مرتبط با WTO بر این باورند که فرایند رسیدگی به چنین اختلافاتی زمان‌بر بوده و ممکن است حتی تا یک سال هم طول بکشد.
برابر اخبار منتشره، در نخستین نشست هیات دولت جدید آفریقای جنوبی که اخیراً برگزار شد، در مورد اقدامات اتحادیه اروپایی علیه صادرات مرکبات، بحث‌هایی صورت پذیرفت. در بیانیه صادره در پایان نشست تاکید گردید که اقدام برای رفع مشکل، هزینه‌های قابل توجهی برای صنعت مرکبات آفریقای جنوبی به همراه خواهد داشت که سالانه 100 میلیون یورو تخمین زده می‌شود.
شایان ذکر است:
- آفریقای جنوبی دومین صادرکننده بزرگ مرکبات در جهان است و 33% از محصول مرکبات این کشور به بازار اتحادیه اروپایی صادر می‌شود. حجم صادرات محصولات کشاورزی آفریقای جنوبی به بازارهای جهانی در سال 2023 حدود 12 میلیارد یورو و سهم اروپا از این میزان، حدود 2.25 میلیارد یورو اعلام شده است. در این میان، رقم صادرات مرکبات این کشور، سالانه حدود 1.63 میلیارد یورو بوده و بزرگترین رقیب آن در این زمینه، اسپانیا است.
- تولید مرکبات در این کشور از جمله رشته‌هایی است که در عین اتکای فراوان به سرمایه و نیروی کار، درآمد صادراتی مناسبی را به اقتصاد ملی تزریق می‌کند و از این حیث، بسیار مورد توجه است. این صنعت برای حدود 140 هزار نفر اشتغال مستقیم و بیش از 1.5 میلیون نفر اشتغال غیر مستقیم ایجاد می‌کند.
- نخستین مناقشه بین دو طرف به ژوئیه 2022 برمی‌گردد که در نتیجه آن، انجمن باغداران مرکبات اعلام کرد که این صنعت به دلیل عدم دسترسی به کانتینرهای یخچال‌دار برای حمل تولیدات خود به بازار اروپا، دچار زیان بیش از 25 میلیون یورویی خواهد شد. خانم دیدیزا، وزیر وقت کشاورزی، گفته بود این صنعت نمی‌تواند 100 میلیون یورو برای اجرای مقررات محدود کننده تجارت با اتحادیه اروپا را بپردازد. جاستین چادویک، مدیرعامل انجمن باغداران مرکبات نیز در این زمینه اظهار داشت چنانچه محدودیت‌های اتحادیه اروپایی تحمیل نشود، این صنعت توان کسب درآمد یک میلیارد یورویی افزون بر ارقام فعلی و کارآفرینی برای 100000 نفر دیگر را دارد.
- در همین حال، شرایط نامناسب آب و هوایی نیز بازار داخلی محصول مرکبات را تحت تأثیر قرار داده و قیمت آنها در چهار هفته گذشته بیش از دو برابر شده است. آخرین تخمین انجمن باغداران مرکبات برای کارتن‌های 15 کیلوگرمی صادراتی 1.8% کمتر از پیش‌بینی تجدید نظر شده آن در اواخر ماه ژوئیه است که 10.6% کمتر از پیش‌بینی اولیه آن در سطح 181.7 میلیون کارتن و همچنان یک رکورد جدید بود. باغداران مرکبات که به شدت به آبیاری متکی بودند، امسال تا حد زیادی از تاثیرات پدیده آب و هوایی آل نینو که به ذرت و سایر محصولات غلات تابستانی نیز آسیب رسانیده بود، بدور مانده بودند اما در دوره زمانی مهمی از فصل، آب و هوا به طور غیرمنتظره‌ای در چندین منطقه کاشت مرکبات، بدتر شد. وقوع یخبندان در بخش‌هایی از استان لیمپوپو و سیتروسدال خساراتی به بار آورد. بارش‌های بی‌سابقه در استان کیپ غربی باعث سیلاب شد و بیشتر محصول کشاورزان کیپ شرقی در اثر وزش بادهای شدید از بین رفت.
- پل ماکوبه، اقتصاددان ارشد کشاورزی در بانک FNB گفت مشاهدات عینی ما از روند بازارها این است که قیمت پرتقال در بازارهای محلی به نسبت آگوست سال پیش، 118% افزایش یافته است. این در حالی است که قیمت این محصول در بازار داخل در این ماه 56% بالاتر از نرخ آن در آگوست 2023 بوده است.
- یکی از عوامل تاثیرگذار در بازار مرکبات، تغییر ذائقه بازیگران عمده بازار به تولید آب میوه به دلیل قیمت‌های بالاتر آن است. موضوعی ناشی از قیمت بالای آب میوه در بازار جهانی که اخیراً به دلیل آسیب‌دیدگی محصولات ناشی از تغییرات آب و هوایی در برزیل و فلوریدا به رکورد بالایی رسیده است.
- افزون بر این مشکلات، اقدام اخیر دولت بوتسوانا نیز بر مشکلات باغداران مرکبات افزوده است. با ممنوعیت تقریباً سه ماهه واردات مرکبات به بوتسوانا تا سال 2025 که برای طیف وسیع‌تری از محصولات اعمال می‌شود، صادرات مرکبات آفریقای جنوبی با مشکل بیشتری مواجه خواهد شد گرچه دولت بوتسوانا معتقد است این کار برای حمایت از تولیدات داخلی انجام داتده است.