طرح های توسعه زیرساخت های دریایی قزاقستان در دریای خزر

در 22 می 2024، دولت قزاقستان برنامه جامع توسعه زیرساخت های دریایی این کشور برای سال های 2028-2024 را تصویب کرد که بر اساس آن ظرفیت حمل و نقل کانتینرها در بنادر آکتائو و کوریک در پایان برنامه از 21 میلیون تن به 32 میلیون تن در سال، ظرفیت بنادر 50 درصد و ظرفیت کانتینرها سه برابر افزایش پیدا می‌کند.

 مجموعه ای از فعالیت ها در حوزه حمل و نقل دریایی و لجستیکی بر اساس بنادر آکتائو و کوریک در چارچوب این طرح، برنامه ریزی شده است. اجرای این طرح باعث افزایش ظرفیت کانتینری، توسعه پایانه‌های حمل و نقل بار و بهبود لجستیک حمل و نقل بین المللی و همچنین کاهش موانع اداری می‌شود. سهم عمده پروژه‌ها از طریق سرمایه گذاری خصوصی از جمله در مسیر توسعه حمل و نقل بین المللی ترانس‌خزر (کریدور میانی) اجرا خواهد شد.

از مهم ترین شاخصه‌های این طرح توسعه ای وزارت حمل و نقل جمهوری قزاقستان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ساخت هاب کانتینری در آکتائو

 در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۵، ساخت هاب کانتینری در ۱۹ هکتار به پایان می رسد. قرار است در این مکان، مراکز لجستیکی و انبارهای ذخیره سازی ایجاد شود. این پروژه‌ها به طور قابل توجهی ظرفیت بنادر را گسترش و پتانسیل حمل و نقل و لجستیک کشور را افزایش می دهد. همانطور که رییس جمهور قزاقستان در دستورالعمل یازده ماده ای خود اعلام کرده قلمروهای بندر دریایی آکتائو، منطقه بائوتینو و بندر کوریک به عنوان بخشی از اقدامات برای توسعه بنادر برنامه ریزی شده است. در حال حاضر ظرفیت بندر ترانشیپ کانتینرهای شرکت ملی بندر دریایی تجاری بین المللی آکتائو ۷۰ هزار کانتینر بیست فوت (TEU) می‌باشد. پس از راه اندازی‌هاب کانتینری در قلمرو منطقه اقتصادی، این رقم باید به ۲۰۰ هزار TEU افزایش یابد.

• یکپارچگی سیستم های حمل و نقل قزاقستان با منطقه

 بنا به گفته وزیر انرژی و همگرایی قزاقستان، ادغام این کشور با سیستم های حمل و نقل آذربایجان و چین در امتداد مسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر تکمیل شده است.

 در سیستم اطلاعاتی می‌توانید محموله‌های بنادر چین و جابه‌جایی آن از خاک قزاقستان و از طریق خاک آذربایجان را مشاهده کنید. این سیستم امکان ردیابی خود محموله را می دهد. فرستنده روش حمل و نقل و هزینه را دیده و می‌تواند همانجا در سیستم، قرارداد را ثبت نماید. این سیستم علاوه بر این با سیستم وزارت دارایی یکپارچه شده و این امر در مجموع باعث تسهیل در عبور و مرور کالا در مسیر می‌شود. قرار است در آینده ای نزدیک کشورهای اروپایی و گرجستان به این سیستم وارد شده و از این طریق یکپارچگی سیستم را تضمین کنند.

• توسعه حمل و نقل ریلی و جاده ای

 ترانزیت محموله‌های کانتینری از چین به اروپا 3.4 برابر افزایش یافته است. شرکت راه آهن آذربایجان اعلام کرد از ابتدای سال جاری تعداد قطارهای بلوک کانتینری که از بندر شیان چین از طریق کریدور حمل و نقل ترانس خزر (کریدور میانی) ارسال شده اند به 60 مورد رسیده است. حدود 250 قطار بلوک کانتینری قرار است تا پایان سال 2024 از طریق کریدور میانی ارسال شوند. علاوه بر بندر شیان، از ماه آینده، قطارهای بلوک کانتینری از بندر لیانیونگانگ به باکو ارسال خواهند شد.

 همچنین برای اولین بار کالا در مسیر چین-قزاقستان-آذربایجان-گرجستان از طریق بنادر دریایی کوریک و باکو حمل شد. سه کامیون چینی که هر کدام 80 تن وزن داشتند از ارومچی حرکت و مسیر ترانزیتی را طی کردند. در 23 می 2024 آنها در یک کشتی در بندر کوریک در آکتائو بارگیری شدند و به سفر خود در امتداد مسیر قزاقستان - آذربایجان - گرجستان ادامه دادند. علی آلتای، رییس کمیته حمل و نقل جاده ای و کنترل حمل و نقل وزارت حمل و نقل جمهوری قزاقستان، از توافقنامه امضا شده با چین در سال گذشته به عنوان یک لحظه حیاتی در همکاری‌های دوجانبه استقبال کرد. وی بر پتانسیل عظیم این کشور برای تقویت روابط تجاری بین دو کشور تاکید نمود و اظهار داشت: در حالی که حمل و نقل دریایی از چین به کشورهای غربی معمولاً تا 52 روز و حمل‌ونقل ریلی تا 22 روز طول می‌کشد، حمل‌ونقل جاده‌ای می‌تواند زمان حمل و نقل را به میزان قابل توجهی تا 12 روز کاهش دهد.

• توسعه پایانه‌های حمل و نقل بار و بهبود لجستیک حمل و نقل بین المللی

 دو موافقتنامه میان دولت های قزاقستان و جمهوری خلق چین در مورد توسعه مسیر حمل و نقل بین المللی ترانس خزر در مجلس قزاقستان تصویب شد.

 اولین توافق بین دولت های قزاقستان و چین در مورد توسعه کریدور میانی تضمین کننده استفاده کارآمد از روش های حمل و نقل جاده ای، ریلی و دریایی، ایجاد شرایط مساعد برای حمل و نقل کالا و همچنین توسعه مراکز لجستیکی در منطقه است. مارات کارابایف وزیر حمل و نقل قزاقستان هنگام ارائه این سند به نمایندگان پارلمان گفت: این توافقنامه توسعه همکاری‌های تجاری و اقتصادی قزاقستان و چین را پیش بینی کرده و حجم حمل و نقل بار را بین دو کشور افزایش می دهد.

 سند دوم تصویب شده مربوط به توافقنامه بین دولت های قزاقستان و چین در مورد توسعه کریدور میانی از جمله توسعه حمل و نقل کانتینری با قطار بین چین و اروپا می‌باشد. بر اساس این سند، انتظار می رود حجم بالقوه سالانه حمل و نقل محموله، کمک به تامین مالی خط لوله نفت، پروژه‌های زیرساخت بندری و همچنین اجرای حمل و نقل محموله ترانزیتی کریدور میانی بین قزاقستان و چین تایید شود. توافقنامه جدید استانداردهایی را برای معرفی فناوری اطلاعات و تغییرات در حمل و نقل با امکان سفر برای حاملان کشورها در اعماق سرزمین‌ها فراهم می‌کند. به این ترتیب، شرکت‌های حمل‌ونقل جاده‌ای قزاقستان این فرصت را خواهند داشت تا به شهرهای بزرگ تولیدکننده کالا و بنادر بین‌المللی چین برسند.

از سوی دیگر، قزاقستان و امارات در حال گسترش انتقال نفت از طریق دریای خزر هستند. در پس زمینه آشفتگی ژئوپلیتیک، غول‌های حمل‌ونقل به دنبال به دست آوردن مسیرهای تجاری جدید هستند که از آسیای مرکزی - خزر - قفقاز جنوبی عبور کرده و با افزایش تقاضا برای خدمات دریایی و لجستیکی، جابجایی کالا از طریق این مناطق را تسهیل کنند. همکاری قزاقستان و امارات متحده عربی در زمینه حمل و نقل نفت از طریق دریای خزر از بنادر قزاقستان به باکو (آذربایجان) بر اساس تجارت AD Ports Group در قزاقستان است که در سال 2023 تأسیس شده است،

در 18 اکتبر 2023، سوکار آذربایجان و گروه SAFEEN، که بخشی از گروه حمل و نقل و عملیات دریایی بنادر AD (امارات متحده عربی) است، یادداشت تفاهم همکاری در بخش های دریایی و کشتیرانی در دریای خزر از جمله تحویل نفت و فرآورده‌های نفتی، توسعه زیرساخت ها و حمل و نقل محموله را به امضا رسانیدند. به دنبال آن، گروه بنادر AD با همکاری شرکت ملی کشتیرانی "KazMorTransFlot" KMTF از خرید 35 میلیون دلاری و آغاز به کار دو کشتی مدرن طراحی شده برای انتقال نفت قزاقستان از طریق دریای خزر و آغاز به کار آن خبر داد. در همان زمان، در مراسمی در آکتائو، اعلام شد که «کشتی‌ها در مسیری استراتژیک از طریق دریای خزر فعالیت خواهند کرد و وظیفه تانکرهای شاتل انتقال نفت قزاقستان به آذربایجان را انجام می‌دهند و به تنوع مسیرهای حمل‌ونقل نفت قزاقستان کمک می‌کنند.

• افزایش عمق بنادر دریایی قزاقستان

در سال جاری میلادی، وزارت حمل و نقل قصد دارد لایه‌های زیرین بندر کوریک را عمیق تر کرده تا آن را برای کشتی‌های بزرگ مناسب کند. انتظار می رود کار اصلی این پروژه از اواسط تابستان آغاز شود. همچنین طی 18 ماه آینده، HR Wallingford  مطالعه‌ای را برای بانک جهانی انجام خواهد داد تا ارزیابی نماید که سطح آب دریای خزر چگونه ممکن است تحت طیف وسیعی از سناریوهای تغییرات آب و هوایی آینده تغییر کند و چگونه این امر بر بندر آکتائو در قزاقستان تأثیر می‌گذارد. آکتائو بزرگترین بندر قزاقستان است که به دلیل کاهش عمق آب در اسکله‌ها، بسیاری از کشتی‌ها نمی‌توانند با ظرفیت کامل خود بارگیری شوند و کارایی بندر کاهش یافته است. ارزیابی سطح آب دریای خزر در آینده همراه با یک مدل هیدرودینامیکی برای کمک به توسعه طیف وسیعی از گزینه‌های سازگاری برای بندر مورد استفاده قرار خواهد گرفت که می‌تواند شامل موارد زیر باشد: تکنیک های مختلف لایروبی؛ تغییرات در اسکله‌های موجود؛ سیستم های گلگیر جدید از جمله استفاده از گلگیرهای شناور؛ تغییرات در تجهیزات و رویکردهای حمل بار؛ اسکله‌ها و لنگرهای جدید مانند لنگرگاه‌های تک نقطه ای شامل شناورهای لنگر انداخته در دریا، که می‌تواند برای انتقال نفت به کشتی‌ها استفاده شود.

از اواسط دهه 1990 سطح آب دریای خزر تقریباً 2 متر کاهش یافته که این وضعیت بر عملکرد بندر آکتائو تأثیر گذاشته است. به عنوان مثال، 70 درصد از گلگیرهای بندر که برای جلوگیری از آسیب دیدن شناورها در زمان پهلوگیری استفاده می‌شود، کارایی خود را از دست داده و با گلگیرهای موقت جایگزین شده اند.

https://report.az/en/infrastructure/china-planning-to-send-about-250-container-block-trains-through-middle-corridor-this-year/

https://daryo.uz/en/2024/05/26/china-europe-test-transit-via-kazakhstan-along-caspian-sea-commences

https://astanatimes.com/?p=85161

https://astanatimes.com/2024/05/kazakhstan-set-to-boost-aktau-kuryk-seaports-capacity-by-50/

https://azertag.az/en/xeber/kazakhstan_approves_maritime_infrastructure_development_plan-3018438