همکاری بانک توسعه آسیا با تاجیکستان

بانک توسعه آسیا از سال 1998 به عنوان شریک بین المللی تاجیکستان، با حمایت مالی به طیف وسیعی از حوزه‌ها و اجرای پروژه‌های اقتصادی در بخشهای حمل و نقل، گمرک، جلوگیری از بروز و مقابله با حوادث طبیعی، کشاورزی، امنیت غذایی، آموزش، آب، بهداشت، توسعه مهارت و ارتقاء نیروی انسانی به توسعه اقتصادی این کشور کمک کرده است.

طی مدت مذکور 324 پروژه تاجیکستان با کمک بلاعوض و تأمین مالی بانک مذکور به ارزش بیش از 2.4 میلیارد دلار بشرح جدول زیر اجرا شده که منجر به بازسازی 700 کیلومتر بزرگراه، ساخت و بازسازی 600 کیلومتر خطوط توزیع و انتقال برق، تجهیز 170 هزار هکتار زمین کشاورزی با سیستم آبیاری جدید و زهکشی و از سیلاب و تأمین آب آشامیدنی برای 100 هزار خانوار روستایی و ساخت سیستم آب آشامیدنی سالم و فاضلاب جهت 500 هزار نفر جمعیت روستایی در تاجیکستان شده است. با کمکهای مالی بانک مذکور 260 هزار نفر از مردم تاجیک خدمات پزشکی مناسب برخوردار شدند و 146 مرکز آموزش فنی، حرفه‌ای و مدرسه راهنمایی بازسازی و تجهیزات آموزشی آنها خریداری و نصب شده است:

تعهدات بانک توسعه آسیا جهت همکاری با تاجیکستان

 میلیون دلار

بخش	تعداد پروژه	با تضمین دولت	بدون ضمانت دولت
کشاورزی، منابع طبیعی و توسعه روستایی	32	229.61	-
آموزش	10	109.95	-
انرژی	20	595.07	0.03
تأمین مالی	13	148.61	1.16
بهداشت	9	71.21	-
صنعت و تجارت	5	23.23	0.24
اطلاعات و فناوری ارتباطات	-	0.27	0.14
چند بخشی	6	47.88	-
مدیریت بخش عمومی	24	304	-
حمل و نقل	31	816.78	-
آب و پروژه‌های شهری و خدمات	9	96.41	-
تجارت و حمایت از شرکتهای تجاری بخش خصوصی	165	-	21.03
تأمین مالی	96	-	12.75
صنعت و تجارت	69	-	8.28
جمع	324	2.443	22.60

 

 بانک توسعه آسیا در سال 2023 بمنظور افزایش تاب آوری تاجیکستان در زمینه اثرات سوء ناشی از تغییرات آب و هوا، 73 درصد بودجه خود مربوط به این بخش را به این کشور اختصاص داده و برای پروژه‌های کاهش اثرات تغییر اقلیمی، سازگاری با مقررات مربوطه همچون اجرای پروژه‌های زیربنایی، ساختمان سبز، افزایش کارایی انرژی، سیستم‌های سریع هشدار دهنده و کاشت درخت اختصاص داد.

بانک توسعه آسیا براساس راهبرد مشارکت با تاجیکستان طی سالهای 2021 تا 2023، در سه زمینه دارای اولویت اصلی شامل حمایت از اصلاحات ساختاری برای اختصاص و تجهیز منابع مالی، بهبود بهره‌وری از طریق توسعه سرمایه انسانی و بهبود معیشت مردم این کشور همکاری نمود. بخشی از همکاری بانک مذکور با تاجیکستان در چارچوب همکاری با کشورهای آسیای مرکزی و اجرای برنامه همکاری اقتصادی منطقه‌ای (CAREC) صورت گرفته است.

میزان پرداختی‌های بانک توسعه آسیا شامل اعطای وام، کمک‌های بلاعوض (Grants) و کمهای فنی به تاجیکستان تا پایان 2023 برای 158 مورد معادل 2.4 میلیارد دلار بوده است. در حال حاضر، میزان تعهدات پرداخت منابع بانک مذکور توسط دولت تاجیکستان شامل یک فقره وام و 21 کمک به ارزش 953.4 میلیون دلار می‌باشد.

در سپتامبر 2022 (9 شهریور 1401) در دیدار عبدالرحمن عبدالرحمن زاده معاون وزیر توسعه اقتصاد و تجارت تاجیکستان با آلبرت پاک نماینده بانک توسعه آسیا که درحاشیه دهمین همایش تسهیل تجارت در منطقه آسیا و اقیانوسیه صورت گرفت، تقویت روابط تجاری و اقتصادی بین تاجیکستان و بانک توسعه آسیا مورد بحث و بررسی قرار گرفت و اجرای برنامه و پروژه‌های در حال اجرا در تاجیکستان از جمله پورتال تجاری، سیستم «پنجره واحد برای ثبت عملیات صادرات-واردات و ترانزیتی در تاجیکستان»، برنامه میان مدت توسعه اقتصاد دیجیتال برای سال‌های 2021 تا 2025 و برنامه دولتی توسعه صادرات تاجیکستان برای سال‌های 2021 لغایت 2025 با کمک مالی بانک مذکور مورد تأیید قرار گرفت.

خانم شانی امپبل نماینده بانک توسعه آسیا و فیض الدین قهار زاده وزیر دارایی (مالیه) تاجیکستان در ماه نوامبر 2023 قرارداد همکاری امضا کردند که بر اساس آن 40 میلیون دلار کمک بلاعوض برای بهبود سیستم آموزشی تاجیکستان از طرف بانک توسعه آسیا اختصاص داده شد. مبلغ فوق برای اجرای پروژه «بهبود آموزش متوسطه در زمینه علوم طبیعی، فنی، مهندسی و ریاضیات» پیش بینی شده است. هدف این پروژه ایجاد یک پایگاه سرمایه برای حمایت ازگذار تاجیکستان به بهره‌وری بالای نیروی کار، توسعه مهارت‌ها بر اساس استانداردهای آموزش متوسطه دولتی، نوسازی آموزش، بهبود محیط آموزشی، مدیریت مدرسه‌ها و غیره است. طبق برنامه اجرای پروژه مذکور سال 2024 آغاز و در سال 2030 تکمیل می‌شود.

بانک توسعه آسیا در سال 2022 بعد از شروع جنگ روسیه علیه اوکراین، 50 میلیون دلار به دولت تاجیکستان جهت کاهش اثرات نامطلوب اقتصادی و اجتماعی ناشی از تنش مذکور تصویب کرد. طرح «BRACE» بانک توسعه آسیا به برنامه اقدام ضد بحرانی دولت برای گسترش کمک‌های اجتماعی به اقشار فقیر و آسیب پذیر، حمایت از  تولید مواد غذایی داخلی، مشاغل کوچک و اشتغال مهاجران بازگشته مساعدت کرد.

یوگنی ژوکف مدیر کل بانک توسعه آسیا در آسیای مرکزی و غربی چند ماه بعد از حمله روسیه به اوکراین گفت: «تاجیکستان به عنوان یک کشور دارای اقتصاد نسبتاً کوچک، باز و واردکننده نفت از روسیه، به شدت از اثرات جنگ آسیب دیده است. حمایت بانک توسعه آسیا برای کاهش منفی تأثیر افزایش قیمت مواد غذایی، نفت و کاهش وجوه ارسالی که رشد اقتصادی را کند و بیکاری و فقر را دامن می‌زنند، کمک می‌کند. در این راستا، با حمایت بانک توسعه آسیا، به 250 هزار خانوار فقیر و آسیب پذیر 600 سامانی (59 دلار) کمک نقدی ارائه شد. بنابر سخنان «علی ممتاز»، نماینده بانک توسعه آسیا در بخش مالی، اقدامات امنیت غذایی مورد حمایت برنامه بانک مذکور به کشاورزان کوچک برای افزایش تولیدات کشاورزی نیز انجام شده است. دولت تاجیکستان با این مبلغ همچنین مواد غذایی را خریداری و ذخیره می‌کرد تا از عرضه کافی محصولات کشاورزی و غذایی اطمینان حاصل شود. همچنین به منظور حمایت از تجارت و اشتغال، مهاجران کاری که به میهن خود باز می‌گردند تحت آموزش‌های حرفه‌ای قرار گرفتند.

به گفته «محمد بابایارف»، اقتصاددان ارشد بانک توسعه آسیا، این برنامه از طریق دو بانک دولتی به شرکت‌های کوچک و متوسط که در زمینه کشاورزی، خدمات و تجارت مشغول هستند، وام‌های امتیازی ارائه کرد. این امر از کسب و کارهای بحران زده، از جمله آنهایی که متعلق به زنان است، حمایت کرد تا به بهبود و همچنین حفظ اشتغال کمک کند. بانک توسعه آسیا همچنین به تاجیکستان به مبلغ 400 هزار دلار برای حمایت از اجرای برنامه و تقویت سیستم نظارت و ارزیابی کمک فنی ارائه کرد.

حمایت بانک توسعه آسیا از نقش مهم تاجیکستان در تامین انرژی آسیای میانه

بانک توسعه آسیایی در سال 2018 با بررسی تجزیه و تحلیل چشم انداز انرژی در کشورهای آسیای مرکزی تا سال ۲۰۳۰، در چارچوب برنامه همکاری اقتصادی منطقه‌ای (CAREC) و با توجه به اینکه پیش بینی می‌شد تاجیکستان توانمندی‌های ویژه در منابع انرژی برق آبی می‌باشد و برای افزایش ظرفیت تولید برنامه‌ریزی کرده، قابلیت صادرات برق به آسیای مرکزی و همچنین افغانستان و پاکستان از طریق پروژه انتقال و تجارت برق آسیای مرکزی – آسیای جنوبی ( CASA1000) دارد، لذا برای احداث پروژه فوق کمک نمود.

تاجیکستان برای اتصال مجدد به سامانه انتقال انرژی آسیای مرکزی (CAPS) برای همگام سازی سامانه‌ها و گسترش تجارت منطقه‌ای در بخش انرژی از بانک توسعه آسیا حمایت مالی دریافت کرده است. تاجیکستان از طریق چهارخط انتقال برق به سیستم برق ازبکستان، از طریق سه خط به سیستم برق قرقیزستان و از طریق دو خط به سیستم برق افغانستان دسترسی دارد.

 بنا به اعلام شرکت برق دولتی تاجیکستان، این کشور برق را به استان‌های شمالی افغانستان (در تمام طول سال) و همسایه ازبکستان (فقط در دوره بهار و تابستان) تأمین می‌کند. مرکز مطبوعاتی شبکه‌های برق منطقه‌ای سرخان دریا گفت که در شرایط هوای سرد غیرعادی، تاجیکستان تأمین برق را برای تأمین انرژی منظم مشترکین مسکونی و تسهیلات اجتماعی در منطقه سرخان دریا ازبکستان آغاز کرده است.

به گزارش وزارت انرژی و ذخایر آبی تاجیکستان، برق تأمین شده از این کشور از طریق خطوط انتقال برق ۲۲۰ کیلوولت پست رگار-۵۰۰ رگار-زارچوپ و رگار-شرآباد، ۷۰ درصد برق شهرستان‌های‌های شورچین، آلتینچای، کومکورگان و جرکورگان و ۹۰ درصد برق را تأمین می‌کند و در شهرستان‌های بندیخان، قیزریک، شیرآباد، بایسون، سریاسیای، اوزون و دناو نیز عرضه شده است. از آوریل ۲۰۱۸، ازبکستان برق تاجیکستان را بسته به تقاضا خریداری کرده است. تاجیکستان برای صادرات به کشورهای همسایه مازاد برق آبی کافی در تابستان (از ۱ می تا ۳۰ سپتامبر تعریف می‌شود) کافی دارد.

بر اساس داده‌های آژانس آمار، تاجیکستان در سال 2023 حدود ۲۱.۴ میلیارد کیلووات ساعت برق تولید کرده است که ۳.۸ درصد بیشتر از سال 2022 است. گزارش شده است که در سال ۲۰۲۲، تاجیکستان ۱۰۶ میلیون دلار آمریکا از صادرات برق به کشورهای همسایه درآمد داشته است که ۱۰.۶ درصد بیشتر است.

 بازسازی راه ترانزیتی مهم تاجیکستان

 بنا به اعلام وزارت توسعه اقتصاد و تجارت تاجیکستان در سال 2018، برای بازسازی و تعریض ۹۰ کیلومتر مسیر پایتخت تاچیکستان به شهر فرغان تپه مرکز ولایت جنوبی ختلان، بیش از ۱۰۰ میلیون دلار نیاز داشت که بانک توسعه آسیا تأمین بخشی از این منابع را برعهده گرفت. دولت تاجیکستان این راه مهم را با دریافت وام و جذب اعتبارات از نهادهای مالی بین المللی و منطقه‌ای بازسازی کرد. مسیر دوشنبه-فرغان تپه راه مهم ترانزیتی در روابط تجاری تاجیکستان با افغانستان و پاکستان به حساب می‌آید که در سالهای گذشته بازسازی شده است.

ttps://ccsi.ir//vdcc

حمایت از طرحهای انرژی تاجیکستان

بانک توسعه آسیا، در بازده زمانی سه ساله (2014 تا 2016) 140 میلیون دلار به طرحهای انرژی تاجیکستان کمک مالی کرد. بانک توسعه آسیا، در سال 2014، 39 میلیون دلار به دولت تاجیکستان پرداخت کرد و اعلام شد مسئولان تاجیک وظیفه دارند این مبلغ را تنها برای حمایت از طرحهای انرژی استفاده کنند. استراتژی دولت دوشنبه در حوزه انرژی، افزایش ظرفیت تولید انرژی، بازسازی زیرساختهای مرتبط و صادرات منابع انرژی این کشور، تا سال 2020 است. بانک توسعه آسیا، در راستای حمایت از این هدف تاجیکستان، در سال 2015 و 2016 میلادی نیز در ازای سندیت، مابقی اعتبار وعده داده شده را به این کشور می‌پردازد.

 بانک ملی تاجیکستان 20 درصد بیشتر از نیمه سال گذشته سرمایه جذب کرده است

به منظور جذب سرمایه خارجی، بانک ملی تاجیکستان با سازمان‌های مالی بین المللی از جمله صندوق بین المللی پول، بانک جهانی، بانک توسعه و بازسازی اروپا، بانک توسعه آسیا، بانک توسعه اسلامی، بانک توسعه اوراسیا همکاری می‌کند. در سال 2023، فردوس طالب زاده معاون اول بانک ملی تاجیکستان اعلام کرد بانک بین دولتی، اتحادیه دسترسی مالی، صندوق‌های بین المللی، بانک‌های مرکزی و ساختارهای بانکی کشورهای خارجی همکاری سودمندی را ایجاد کرده‌اند. در نتیجه اقدامات به موقع برای جذب سرمایه گذار خارجی در نیمه اول سال 2023، سیستم بانکی کشور 610.9 میلیون دلار دریافت کرد. وام، سرمایه گذاری مستقیم و وام دلاری جذب شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل 20.1 درصد افزایش داشته است.

 دیدار رئیس بانک توسعه آسیایی با رئیس جمهور تاجیکستان

در دیدار ماساتسوگو آساکوا رئیس بانک توسعه آسیا با رئیس جمهور تاجیکستان در خرداد 1402، وضعیت کنونی و چشم‌انداز همکاری بین دو طرف مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

رحمان در سخنانی از سطح همکاری کشورش با این موسسه مالی بین المللی طی 25 سال مشارکت از جمله تأمین مالی 180 پروژه در بخش‌های مختلف این کشور به مبلغ بیش از 2.5 میلیارد دلار ابراز رضایت کرد.

ماساتسوگو به نوبه خود به فرصت‌های چشمگیر تاجیکستان در تولید و صادرات انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر و در توسعه «اقتصاد سبز» اشاره و همچنین حمایت بانک توسعه آسیا از ابتکارات و سهم تاجیکستان در دستورکار جهانی اقلیم را تأیید کرد. توسعه بخش انرژی و مسائل تغییر اقلیم به عنوان زمینه‌های مهم همکاری بین تاجیکستان و بانک توسعه آسیا عنوان شدند. در ارتباط با وضعیت دشوار در حال ظهور در جهان مدرن و پیامدهای فزاینده آن، اتخاذ تدابیر مشترک برای پیشگیری و کاهش تأثیر مخاطرات و عوامل منفی بر اقتصاد ملی ضروری دانسته شد.

https://www.adb.org/sites/default/files/publication/27801/taj-2023.pdf

https://www.adb.org/projects/country/tajikistan

https://development.asia/policy-brief/improving-trade-relations-central-asian-economies

https://www.adb.org/publications/tajikistan-fact-sheet