وضعیت اقتصادی سریلانکا در جولای 2023

وضعیت اقتصادی سریلانکا در ماه‌های اخیر تقریبا شرایط مشابه و البته متناقضی را تجربه می‌کند. این کشور در حالی که در برخی شاخص‌ها مانند درآمدهای گردشگری و حواله‌های ارزی وضعیت رو به رشدی را نشان می‌دهد اما در بخش صادرات که مهم‌ترین منبع درآمدی این کشور است، شرایط مناسبی را تجربه نمی‌کند.

روند وضعیت اقتصادی سریلانکا تقریباً در تمامی ماه‌های سال 2023 ثابت بوده و در ماه جولای نیز ادامه داشته است. در ماه جولای درآمد صادراتی به عنوان مهم‌ترین منبع درآمدی سریلانکا هرچند برای سومین ماه متوالی در سال جاری بیش از یک میلیارد دلار بود، اما همچنان در شرایط بدتری نسبت به سال گذشته قرار دارد. در حالی که هزینه واردات بر خلاف ماه‌های گذشته روندی هر چند اندک اما افزایشی داشته است و نسبت به ماه گذشته رشد 20 میلیون دلاری را نشان می‌دهد.

در سوی دیگر حواله‌های ارزی کارگران سریلانکایی شاغل در خارج از کشور به همراه گردشگری به عنوان منبع دوم و سوم درآمدی این کشور همچنان به روند رو به رشد خود ادامه می‌دهند. علاوه بر این ذخیره ارزی این کشور نیز نسبت به ماه گذشته 100 میلیون دلار افزایش داشته است و به رقم 3.8 میلیارد دلار رسیده است. همچنین تورم نیز مانند تمامی ماه‌های سال جاری روند کاهشی خود را ادامه داده و در ماه جولای به 6.3 درصد رسید که نسبت تورم حدود 61 درصدی مدت مشابه سال گذشته، پیشرفت محسوسی داشته است.

در مجموع به نظر می رسد غیر از بخش صادراتی، سایر بخش‌های روند خوبی را طی می‌کنند و سریلانکا در تحقق برنامه‌های خود تقریباً موفق عمل کرده است. کاهش تراز منفی تجاری، حفظ نرخ برابری ارزی و کاهش تورم از جمله نکات مثبت در پرونده اقتصادی سریلانکا در سال 2023 بوده است.

نگاه کلی

موضوع جولای 2023 جولای 2022 هفت ‌ماهه اول 2023 هفت ‌ماهه اول 2022 صادرات 1020 1165 6891 7687 واردات 1388 1287 9548 11315 تراز تجاری 367- 122- 2657- 3628- درآمد گردشگری 219 85 1094 765 حواله‌های ارزی 541 279 3364 1889 ذخیره ارزی 3.8 1.8 - - ورودی خالص به بازار سهام 7 2 9 95 اوراق‌قرضه 74 4 604 16 تراز کلی - - 2078 2986- تورم (درصد) 6.3 60.8 - -

• ارقام به میلیون دلار

همان گونه که اشاره شد در بخش صادرات با وجود برنامه‌های بلندپروازانه ارائه شده در ابتدای سال و هدف‌گذاری صادرت 18 میلیارد دلاری، در هفت ماه ابتدای سال 2023 کاهش تقریباً 800 میلیون دلاری را نسبت به مدت مشابه سال 2022 نشان می‌دهد. البته محدود نگه‌داشتن واردات که روند آن در حال تغییر است موجب شده که تراز تجاری این کشور وضعیت بسیار بهتری را نسبت به سال‌های گذشته داشته باشد.  البته باید اشاره کرد که با در نظر گرفتن لغو تقریباً تمام محدودیت‌های وارداتی می‌توان انتظار داشت که روند افزایش واردات که از ماه جولای آغاز شده است در ماه‌های آتی سرعت بیشتری بگیرد و در صورت عدم افزایش صادرات، تراز منفی تجاری این کشور می‌تواند مجدداً افزایش یابد.

همان گونه که در تصویر بالا مشخص است و از ابتدای سال 2023 نیز همین وضعیت برقرار بوده است و در گزارش ماه‌های پیش نیز به آن اشاره شده است، دلیل اصلی بهبود تراز تجاری سریلانکا نه بهبود‌های چشم‌گیری در بخش صادراتی بلکه بیشتر از کاهش واردات ناشی می‌شود. در واقع کاهش واردات که میزان قابل‌توجهی نیز بوده، توانسته شرایط تراز تجاری این کشور را به شکل محسوسی بهبود بخشد و آن را به کمتر از منفی 2.7 میلیارد دلار برساند. البته همان‌گونه که اشاره شد، پیش‌بینی می‌شود که این روند با لغو تقریباً تمامی ممنوعیت‌های وارداتی در ماه‌های آتی تغییر خواهد کرد.

عملکرد صادراتی

دسته‌بندی جولای 2022 جولای 2023 هفت‌ماهه اول 2022 هفت ماهه اول 2022 صادرات صنعتی مواد غذایی، نوشیدنی، تنباکو 49.7 49.6 324.1 298.5 علوفه دامی 9 8 86.6 92.2 پوشاک و منسوجات 551.4 428.9 3528.7 2889.5 محصولات کائوچو 86.4 77.3 579.7 50.9.9 الماس و جواهرات 44.1 36.6 244.3 305.5 ماشین‌آلات و لوازم مکانیکی 52.4 49.9 322.9 367.4 تجهیزات حمل‌ونقل 14.5 6.3 78.3 57.9 فرآورده‌های نفتی 32.2 37.8 377.6 285 محصولات شیمیایی 21.4 14.9 132.6 110.8 محصولات چوبی و کاغذی 9.1 9.4 84.1 67.3 محصولات صنعت چاپ 1.8 7 32.6 35.1 چرم،کالاهای مسافرتی و کفش 8.2 6.6 45.5 40.8 پلاستیک و مصنوعات از آن 4.5 6 38.2 33.1 فلزات پایه و محصولات مرتبط 14.7 14.6 106.7 100.1 محصولات سرامیکی 3.7 3.5 22.1 19.8 سایر صادرات صنعتی 30 29.3 197.5 189 کل صادرات صنعتی 933.2 785.9 6201.4 5402 صادرات کشاورزی چای 117.5 115.2 694.9 750.7 کائوچو 2.9 2 26.2 19.2 نارگیل 33.1 31.2 248.9 192.2 ادویه 33.8 37.2 193.4 213.2 سبزیجات 1.8 2 14.6 15.9 تنباکوی فراوری نشده 2.8 3.2 13.7 16.1 محصولات کشاورزی جزئی 15.7 22.8 99.9 103 غذای دریایی 20.6 17.2 162.8 149.6 کل صادرات کشاورزی 228.3 230.8 1454.3 1460 صادرات مواد معدنی 1.6 1.8 18.6 13.7 صادرات طبقه‌بندی نشده 1.6 1.9 12.4 15.8 کل صادرات 1164.6 1020.4 7686.8 6891.5

• ارقام به میلیون دلار

با مشاهده جدول بالا می‌توان دریافت که صادرات سریلانکا در ماه جولای سال 2023 و مقایسه آن با مدت مشابه سال قبل، همان روند ماه‌های پیش است. صادرات سریلانکا در اکثر بخش‌ها به ویژه محصولات مهم صادراتی مانند پوشاک، چای، نارگیل، جواهرات با کاهش صادرات همراه بوده است. همانگونه که در بالا نیز مورد اشاره قرار گرفت، این روند که از ابتدای سال ثابت بوده است، موجب شده که صادرات این کشور در هفت ماهه اول با کاهش حدود 800 میلیون دلاری نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه باشد.

همانطور که در گزارش‌ ماه‌های قبل نیز به آن اشاره شده بود دلایل این وضعیت را باید در کاهش تقاضا در بازارهای اصلی از جمله ایالات متحده، انگلیس و اتحادیه اروپا، افزایش هزینه‌های تولید و کاهش رقابت‌پذیری محصولات سریلانکایی در بازار جهانی و افزایش ارزش روپیه نسبت به سال گذشته جست‌وجو کرد.  

همچنین با رجوع به شاخص صادراتی سریلانکا می‌توان دریافت که کاهش صادرات در هفت ماه گذشته را هم در کاهش ارزش کالاهای صادراتی و هم در کاهش حجم صادرات جست‌وجو کرد.

اما به هر حال روند فعلی صادرات سریلانکا، در صورت ادامه این وضعیت شرایط این کشور را برای تحقق برنامه‌های از پیش تعیین شده با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهد کرد و به نظر نمی‌رسد که این کشور بتواند در ماه‌های آتی به هدف مشخص شده که همانا صادرات حداقل 18 میلیارد دلاری است دست یابد. حتی با ادامه همین روند در پنج ماهه آینه تا پایان سال نیز تحقق صادرات 13 میلیارد دلاری سال 2022 بسیار سخت به نظر می‌رسد.

عملکرد وارداتی

دسته‌بندی جولای 2022 جولای 2023 هفت‌ماهه اول 2022 هفت‌ماهه اول 2023 کالاهای مصرفی محصولات صنعت غلات و آسیاب 32.6 17.3 242.5 81.8 لبنیات 12.7 41.1 163 173.6 سبزیجات 24.2 38.1 193.3 211.1 غذای دریایی 3.8 7.5 45.6 33.4 شکر و شیرینی 15.2 14.9 120.7 265.7 ادویه‌ها 11.8 14.2 81.4 75.6 سایر غذاها و نوشیدنی‌ها 9.4 27.3 120 164.6 وسایل نقلیه شخصی 1 1.6 4.9 15.5 پزشکی و دارویی 33.9 49.3 301 413.8 لوازم‌خانگی 7.1 6.2 65.7 29.9 پوشاک و لوازم جانبی 14.1 9.8 144.9 95.1 دستگاه‌های مخابراتی 1.8 10.2 48.6 41.5 وسایل منزل و اثاثیه 7.5 11.5 79 56.8 سایر مواد مصرفی غیرخوراکی 9.2 17.8 103.8 101.9 کالاهای واسطه‌ای سوخت 345.4 381 2929.3 2735.9 نفت خام محصولات پالایشگاهی زغال‌سنگ - 118.8 175.1 678.7 345.3 260.4 2489.7 1716.4 0.03 1.8 264.6 340.7 الماس، سنگ‌های قیمتی و فلزات 17.4 26.2 116.7 162 منسوجات و نساجی 220.3 197.6 1905.9 1391.6 کاغذ و مقوا و محصولات مرتبط 34.2 33.1 285.1 238.5 نهاده‌های کشاورزی 14.3 20.4 133.2 146.2 گندم و ذرت 4.1 10.8 140.4 198.8 فلزات پایه 18.2 13.8 257.3 187.1 پلاستیک و مصنوعات آن 42 38.4 411 255.4 محصولات شیمیایی 74 67 589.4 451.9 کود 32.3 23.3 78.3 110.2 لاستیک و مصنوعات آن 39.4 17.6 220.7 101.2 محصولات معدنی 6.9 6.1 91.3 39.1 سایر کالاهای واسطه‌ای 40.7 46.6 388.8 310.6 محصولات سرمایه‌ای ماشین‌آلات و تجهیزات 145 167 1326.3 989.5 مواد و مصالح ساختمانی 61.1 64.8 618.9 414.9 تجهیزات حمل‌ونقل 7.1 5.3 103.2 42.7 سایر کالاهای سرمایه‌ای 0.3 0.2 2.5 1.5 واردات طبقه‌بندی نشده 0.03 1.6 2.2 10.9 کل واردات 1286.8 1387.6 11315 9548.1

هر چند عمده ممنوعیت‌های وارداتی از اواسط ماه جولای لغو شد اما نمی‌توان انتظار داشت که اثر آن در این ماه نمایان شود و لذا اثرات این تصمیم در ماه‌های آتی مشخص خواهد شد. اما به هر طریق واردات سریلانکا در جولای 2023 نسبت به سال قبل رشد حدود 100 میلیون دلاری را تجربه کرد اما همچنان در مقیاس کلی واردات سریلانکا در هفت ماه ابتدایی سال کاهش حدود 1.8 میلیارد دلاری را نشان می‌دهد.

گردشگری

صنعت گردشگری سریلانکا در سال 2023 را باید موفقت‌ترین صنعت این کشور در سال جاری ارزیابی کرد. گردشگری سریلانکا توانسته است به درستی در مسیر بازسازی قرار گیرد. این روند سریلانکا را امیدوار کرده تا علاوه بر جذب دو میلیون گردشگر تا پایان سال بتواند به درآمد بیش از 2 میلیارد دلاری دست یابد.

در مجموع تا پایان ماه جولای 2023، بیش از 750 هزار نفر گردشگر وارد سریلانکا شده‌اند که نسبت به 460 هزار نفر گردشگر ورودی در مدت مشابه سال قبل رشد حدوداً 62 درصدی را نشان می‌دهد. همین روند موجب شده است که درآمدهای این کشور نیز در هفت ماه ابتدایی سال نیز رشد بیش از 30 درصدی را تجربه کند و به بیش از 1 میلیارد دلار برسد.

حواله ‌ارزی

یکی از مهم‌ترین منابع درآمد ارزی سریلانکا، حواله‌های ارزی ارسالی سریلانکایی‌های شاغل در خارج از این کشور است. این درآمد در سال‌های 2021 و 2022 به دلیل تفاوت محسوس نرخ ارز با کاهش قابل توجهی روبه‌رو شده بود زیرا کارگران برای دریافت روپیه بیشتر درآمدهای خود را از مسیر غیر رسمی‌به کشور منتقل می‌کردند. در این مسیر تعداد قابل توجهی از این کارگران درآمد ارزی خود را در کشور مبدا تحویل داده و روپیه آن را در سریلانکا تحویل می‌گرفتند که در این صورت منابع درآمد ارزی وارد کشور نمی‌شد.

اما در سال جاری با توجه به کاهش اختلاف نرخ ارز دولتی و بازار آزاد و از آن مهم‌تر تصمیمات بانک مرکزی، مسیر انتقال منابع درآمدی به سیستم بانکی باز گشته است و سریلانکا شاهد رشد قابل توجهی درآمدی در این بخش است.

در مجموع سریلانکا تا پایان ماه جولای شاهد درآمد 3.364 میلیارد دلاری از این محل بوده است که تقریباً 80 درصد بیش از درآمد 1.889 میلیارد دلاری مدت مشابه سال قبل است. از سوی دیگر با توجه به درآمد ماهانه 500 تا 600 میلیون دلاری از این محل می‌توان پیش‌بینی کرد که سریلانکا تا پایان سال درآمدی بیش از 6 میلیارد دلار از این بخش به دست خواهد آورد که رشد بسیار قابل توجهی نسبت به دو سال اخیر خواهد بود.

جریان‌های مالی و ذخیره ارزی

سرمایه‌گذاری خارجی در بازار اوراق بهادار دولتی در جولای 2023 با وجود مجموع ورودی خالص 388 میلیون دلاری در طول ژانویه تا جولای، خروجی خالص 38 میلیون دلاری را ثبت کرد. در همین حال، ورودی‌های خارجی به بورس اوراق بهادار کلمبو (CSE) شامل هر دو معاملات بازار اولیه و ثانویه 9 میلیون دلار در هفت ماه ابتدایی سال بوده است.

همچنین ذخایر رسمی ناخالص نیز در پایان ماه جولای به 100 میلیون دلار رشد نسبت به ماه قبل به حدود 3.8 میلیارد دلار افزایش یافت.

جمع‌بندی

روند کلی اقتصادی سریلانکا همگونه که اشاره شد با وجود بهبودهای قابل مشاهده، همچنان اثرات بحران را به وضوح نشان می‌دهد. بخش تولیدی این کشور با هنوز نتوانسته است خود را با شرایط جدید داخلی و بین‌المللی تطبیق دهد و در حال از دست دادن سهم خود از برخی بازارهای سنتی است. اما در مقابل بخش خدمات به ویژه گردشگری به خوبی در مسیر بازیابی قرار گرفته است و می‌تواند امیدوار باشد که این مسیر در سال آتی نیز ادامه یابد.

از سوی دیگر مذاکرات تغییر ساختار بدهی‌های خارجی هنوز نهایی نشده است و این در حالی است که سریلانکا باید در پایان ماه سپتامبر گزارش و طرح خود از این مهم را به هیات مدیره صندوق بین‌المللی پول به منظور دریافت تایید آنها ارسال کند. لذا هفته‌های آتی برای سریلانکا اهمیتی تعیین کننده خواهد داشت.