چالش‌ها و رقابت‌های صنعت چای سریلانکا

صادرات چای سریلانکا در سال‌های اخیر با کاهش مواجه شده و این مسئله نگرانی‌هایی را در صنعت چای این کشور به وجود آورده است. یکی از مهم‌ترین عوامل این کاهش، رقابت شدید با هند است. با این حال، سریلانکا همچنان یکی از بازیگران اصلی در بازار جهانی چای است و پس از کنیا و چین، در جایگاه سوم صادرات چای جهان قرار دارد.

صادرات چای سریلانکا در سال‌های اخیر با کاهش مواجه شده و این مسئله نگرانی‌هایی را در صنعت چای این کشور به وجود آورده است. یکی از مهم‌ترین عوامل این کاهش، رقابت شدید با هند است. طبق گزارش هیات چای هند، این کشور در سال 2024 موفق به صادرات 254 میلیون کیلوگرم چای شده و از سریلانکا پیشی گرفته است. این در حالی است که در سال 2023 دو کشور رقابت نزدیکی در این حوزه داشتند، اما عملکرد برتر هند در تجارت چای، جایگاه سریلانکا را به چالش کشیده است.

با این حال، سریلانکا همچنان یکی از بازیگران اصلی در بازار جهانی چای است و پس از کنیا و چین، در جایگاه سوم صادرات چای جهان قرار دارد. این کشور در سال 1995 بزرگ‌ترین صادرکننده چای در جهان بود و همچنان بازارهای مهمی مانند عراق، روسیه، لیبی و امارات متحده عربی از خریداران اصلی چای سیلان هستند. در زمینه تولید نیز، سریلانکا در کنار چین، هند و کنیا یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان چای در جهان محسوب می‌شود.

یکی از نقاط قوت چای سیلان، کیفیت بالای آن و استانداردهای مشخص‌شده توسط «هیئت چای سیلان» است. بسته‌های چای دارای نشان «شیر» باید 100% چای سیلان را در خود داشته باشند و فرآیند بسته‌بندی نیز در داخل سریلانکا انجام شود. این استانداردها موجب شده‌اند که چای سیلان همچنان جایگاه خود را در بازار جهانی حفظ کند.

در گذشته، تبلیغات گسترده‌ای برای معرفی چای سیلان انجام می‌شد و از جمله لوگوی آن روی اتوبوس‌های دوطبقه در لندن به نمایش درمی آمد اما اکنون، برای حفظ رقابت در بازار جهانی، لازم است سریلانکا راهکارهایی برای بهبود شرایط کارگران مزارع، افزایش بهره‌وری و توسعه مجدد کشت چای اتخاذ کند. بررسی و تحلیل علل موفقیت هند در افزایش صادرات چای می‌تواند به سریلانکا کمک کند تا استراتژی‌های بهتری برای بازپس‌گیری جایگاه خود در این صنعت به کار گیرد.

چالش‌های ناشی از کار غیررسمی در صنعت چای سریلانکا

در سال‌های اخیر، صنعت چای سریلانکا با روند روبه‌رشد غیررسمی‌شدن کارگران مزارع چای مواجه شده است که این امر موجب تضعیف حقوق کارگران و تأثیر منفی بر رشد اقتصادی این بخش شده است. بر اساس گزارش اتحادیه کارگران چای سیلان (CWRFU)، این مشکل از سال ۲۰۱۷ آغاز شد، زمانی که شرکت‌های منطقه‌ای مزارع چای در جنوب سریلانکا به تدریج سیستم «برگ تخته‌ای» Board Leaf System را معرفی کردند. در این روش، کارگران دائمی‌که مشمول مزایای قانونی مانند بیمه‌های تأمین اجتماعی، مرخصی زایمان و پاداش‌های کاری بودند، تشویق شدند تا در روزهای تعطیل خود زمین‌های کوچکی را برای کسب درآمد اضافی مدیریت کنند. با گذشت زمان، شرکت‌ها روزهای کار دائمی را کاهش داده و در نهایت کارگران را مجبور به امضای اسنادی برای پایان دادن به استخدام دائمی و دریافت مزایای پایان کار کردند. در یک مورد، ۱۳ کارگر که خواهان حفظ موقعیت شغلی دائمی خود بودند، علیه این اقدام در اداره کار شکایت کردند. در سال ۲۰۲۱، اداره کار حکم داد که این روش غیرقانونی است و کارگران باید همچنان در استخدام دائمی‌باقی بمانند. اما شرکت مربوطه این حکم را در دادگاه تجدیدنظر به چالش کشید.

این روند در مناطق مختلفی مانند بادولا و هاتون نیز گسترش یافته است و کارگران در چارچوب سیستم‌های نامشخص مانند «برگ تخته‌ای» و «دستمزد مبتنی بر تولید» مشغول به کار هستند. یکی از پیامدهای این شرایط، این است که حتی اگر دولت دستمزد کارگران مزارع چای را افزایش دهد، این افزایش دستمزد ممکن است به دلیل غیررسمی‌بودن کار، به آنان تعلق نگیرد.

از دیگر مشکلات این سیستم، فقدان حمایت‌های اجتماعی است. کارگرانی که تحت این شرایط کار می‌کنند، در صورت آسیب‌دیدگی، مانند نیش حشرات یا سقوط هنگام کار، هیچ غرامتی دریافت نمی‌کنند. علاوه بر این، شرکت‌ها با سوءاستفاده از وضعیت اقتصادی کارگران، آن‌ها را تحت فشار قرار می‌دهند تا مزایای پایان کار را قبول کرده و از شغل رسمی خود کناره‌گیری کنند. در طول همه‌گیری کووید-۱۹ نیز، شرکت‌ها با ایجاد ترس از بیکاری در سایر بخش‌ها، کارگران را وادار به پذیرش شرایط غیررسمی‌کار کردند.

یکی از پیامدهای اقتصادی این سیستم، کاهش کیفیت نگهداری از مزارع چای است. در سیستم جدید، کارگران علاوه بر برداشت چای، مسئول نگهداری از زمین‌های تخصیص‌یافته به خود نیز هستند، که هزینه‌های اضافی مانند خرید کود را بر دوش آنان می‌گذارد. این شرایط، هم درآمد کارگران را کاهش داده و هم ارزش زمین‌های کشاورزی را تنزل داده است، که در بلندمدت می‌تواند بر اقتصاد کشاورزی تأثیر منفی بگذارد.

اتحادیه کارگران چای سیلان اخیراً تظاهراتی در کلمبو برگزار کرده و خواستار احیای سیستم کار رسمی‌شده است که شامل حقوق مناسب، امنیت شغلی، شرایط ایمنی و بهداشت، و تضمین حقوق ویژه زنان در محیط کار باشد. از سوی دیگر، سخنگوی انجمن مالکان مزارع چای، این ادعاها را رد کرده و از آن به عنوان یک «طرح تقسیم درآمد» یاد کرده است که به کارگران امکان کسب درآمدی بیش از حداقل دستمزد را می‌دهد.

وزارت کار سریلانکا اعلام کرده است که از این مشکل آگاه بوده و در حال بررسی راه‌حل‌هایی از طریق مذاکرات با شرکت‌های مزارع چای است. این وزارتخانه همچنین نگرانی‌هایی در مورد تأثیر این سیستم بر نگهداری از زمین‌های کشاورزی مطرح کرده و پیشنهاد داده است که موضوع در سطح بین‌وزارتی مورد بررسی قرار گیرد.

 چالش‌های کار غیررسمی در صنعت چای سریلانکا

طبق اظهارات نمایندگان اتحادیه کارگران چای، از سال ۲۰۱۷ برخی شرکت‌های مزارع چای در مناطق جنوبی سریلانکا، سیستم جدیدی را اجرا کرده‌اند که به مرور منجر به کاهش تعداد کارگران دائمی‌شده است. این روند موجب محرومیت کارگران از حقوق و مزایای قانونی همچون بیمه، مرخصی استعلاجی و پاداش شده است. تعدادی از کارگران که حاضر به پذیرش این شرایط نبودند، با حمایت اتحادیه کارگران چای شکایت خود را به اداره کار ارائه داده‌اند که در سال ۲۰۲۱ به نفع آنان رأی صادر شد، اما شرکت‌های مزارع چای این حکم را به دادگاه تجدیدنظر ارجاع داده‌اند.

افزایش کار غیررسمی‌باعث شده که حتی در صورت افزایش قانونی دستمزدها، کارگران مشمول این افزایش نشوند. همچنین، نبود قراردادهای رسمی امنیت شغلی آنان را به خطر انداخته و در صورت بروز حوادث کاری، هیچ‌گونه غرامتی به آن‌ها پرداخت نمی‌شود. از سوی دیگر، مسئولیت نگهداری از مزارع نیز بر عهده کارگران گذاشته شده است که هزینه‌های مضاعفی را برای آنان ایجاد کرده و در نهایت، بر کیفیت تولید چای تأثیر منفی گذاشته است.

سبقت هند از سریلانکا در حوزه تولید چای و ایستادن در رتبه دوم پس از کنیا

بر اساس داده‌های منتشر شده توسط هیئت چای هند، این کشور در سال ۲۰۲۴ موفق به صادرات ۲۵۴ میلیون کیلوگرم چای شده و با پیشی گرفتن از سریلانکا، به دومین صادرکننده بزرگ چای در جهان تبدیل شده است. در حالی که کنیا همچنان جایگاه نخست را با صادرات بیش از ۵۰۰ میلیون کیلوگرم حفظ کرده، هند توانست با ۲۴ میلیون کیلوگرم صادرات بیشتر نسبت به سریلانکا، جایگاه دوم را کسب کند.

رشد صادرات چای هند عمدتاً به دلیل حمایت‌های دولتی و سیاست‌های تشویقی در بخش صادرات بوده است. این کشور در سال‌های اخیر توانسته میزان صادرات خود را در محدوده ۲۰۰ تا ۲۲۵ میلیون کیلوگرم حفظ کند و با ادامه روند فعلی، صنعت چای هند امیدوار است تا سال ۲۰۳۰ به رکورد ۳۰۰ میلیون کیلوگرم صادرات دست یابد. این در حالی است که هند به طور متوسط سالانه ۱۴۰۰ میلیون کیلوگرم چای تولید می‌کند.

این تحولات نشان‌دهنده رقابت فزاینده در بازار جهانی چای بوده و اهمیت بازنگری در سیاست‌های صادراتی و افزایش حمایت‌های دولتی از صنعت چای سریلانکا را بیش از پیش آشکار می‌سازد