صنعت نفت قزاقستان

قزاقستان قصد دارد مسیر های عرضه نفت خود را متنوع کند.

در حال حاضر قزاقستان یازدهمین کشور دارنده ذخایر نفتی است که در سال 2022 تا پایان ده ماهه 61 میلیون تن استخراج نفت داشته است. حجم کل ذخایر قزاقستان حدود 30 میلیارد بشکه نفت است. در حال حاضر 80 درصد صادرات نفت قزاقستان به اروپا از طریق خط لوله کنسرسیوم کاسپین از طریق روسیه و بنادر روسیه در دریای سیاه انجام می‌شود. به علت جنگ روسیه و اکراین و تحریم ها علیه روسیه این مسیر بارها دچار اختلال شده است. تاکید اصلی رئیس جمهور قزاقستان آقای توکایف بر توسعه خط لوله ترانس کاسپین از طریق بنادر آکتائو و کوریک به سمت باکو و ترکیه و اروپا است.  تا اکنون پس از آغاز جنگ روسیه و اکراین دو بار اعلام شد مسیر انتقال نفت قزاقستان مسدود می‌گردد. یک بار بدلیل طوفان در حدود دو هفته انتقال نفت قزاقستان دچار مشکل شد و یک بار هم دادگاهی در روسیه بدلیل  مسائل فنی و زیست محیطی اعلام به تعلیق انتقال نفت قزاقستان نمود. حادثه تعلیق پمپاژ نفت از طریق CPC به دلیل خرابی دستگاه‌های پهلوگیری از راه دور در ترمینال نووروسیسک هم یکی از دلایل اختلال در انتقال نفت بوده است.

یکی از بهترین مسیر های انتقال نفت قزاقستان از طریق ایران است که این امر می‌تواند از طریق کریدور ریلی قزاقستان- ترکمنستان- ایران و از طریق بنادر ایران انجام شود. از سوی دیگر توافق سواپ نفت با قزاقستان هم می‌تواند به این امر کمک کند. -در ژوئیه 2022، رئیس جمهور توکایف به KazMunayGas دستور داد تا احتمالات توسعه صادرات از طریق دریای خزر بررسی شود. در نتیجه، توافقی بین KazMunayGas و SOCAR آذربایجان در مورد عرضه تا 1.5 میلیون تن نفت در سال به پایانه سنگچال و پمپاژ بعدی از طریق خط لوله باکو - تفلیس - جیهان (BTC) منعقد شد.امسال قرار است صادرات نفت از طریق مسیر آکتائو-باکو به 3.5 میلیون تن افزایش یابد.

بر اساس اخبار رسیده از سایت 24.kz   در سه ماهه اول سال 2023 قرار است که حدود 300 هزار بشکه نفت از قزاقستان به آلمان از طریق خط لوله دروژبا روسیه از منطقه ولگاگراد و از طریق بلاروس، اوکراین، لهستان، مجارستان، اسلوواکی، جمهوری چک به آلمان انجام شود. [1] در سال 2022 انتقال نفت از طریق خط لوله CPC  با 1 درصد افت به میزان 55.99 میلیون تن رسید.

از طریق مسیر های دیگر به غیر از روسیه در سال 2022 1.26 میلیون تن به چین و حدود 214 هزار تن از طریق بندر باتومی‌به پالایشگاه باکو، 109 هزار تن از طریق خط لوله باکو-تفلیس-جیحان و 80 هزار تن به ازبکستان انتقال یافته است. این مقدار با حدود 54 درصد رشد نسبت به سال 2021 به میزان 1.8 میلیون تن رسیده است.

اخیرا در سال 2022 قرارداد بین روسیه و قزاقستان جهت ترانزیت نفت از خاک قزاقستان به چین برای 10 سال دیگر تمدید شد که در سال 2021شرکت ترانس نفت حدود 40 میلیون تن نفت (30 میلیون از طریق خط لوله شرق سیبری- اقیانوس آرام و 10 میلیون تن از طریق قزاقستان) به چین ارسال کرده است [2] .

در حال حاضر صادرات در سه مسیر ادامه دارد - از طریق سیستم خط لوله قزاقستان-چین ، از طریق دریای خزر و از طریق راه آهن به ازبکستان.

بر اساس اطلاعات وزارت نیرو در سال 2022، حدود 93.9 درصد از کل نفت صادراتی قزاقستان به سمت روسیه صادر شده است که حجم کل آن بالغ بر 64.3 میلیون تن بوده است. در عین حال، حدود 52 میلیون تن (80.8 درصد) از طریق کنسرسیوم خط لوله خزر (CPC) و 8.4 میلیون تن (13.1 درصد) از طریق خط لوله آتیراو-سامارا حمل شده است.در سال 2022، 2.3 میلیون تن نفت از طریق بندر آکتائو و حدود 1.2 میلیون تن نفت از طریق خط لوله نفتی Atasu-Alashankou حمل شده است. تنها 0.4 میلیون تن نفت از طریق راه آهن حمل شد.

  طبق برآورد رویترز، از فوریه 2023، KazMunayGas تا 120000 تن نفت از میدان تنگیز از طریق BTC (خزر) تامین خواهد کرد.  در دی ماه سال جاری  82.5 هزار تن نفت تنگیز از طریق حمل و نقل ترکیبی به بندر باتومی منتقل شد. تحویل ماهیانه نفت تنگیز به پایانه گرجستان می‌تواند تا 100000 تن باشد.  در میان مدت این انتظار وجود دارد که پمپاژ نفت قزاقستان از طریق BTC به 5 میلیون تن در سال افزایش یابد. همچنین حدود 5 میلیون تن به طور بالقوه می‌تواند از طریق خط لوله نفت باکو- سوپسا به گرجستان انتقال داد.

  کارشناس موسسه اقتصاد و سیاست جهانی (IMEP)  تصریح کرد در درازمدت، احتمال از سرگیری عرضه نفت سوآپ از طریق ایران تا حجم 5 میلیون تن در سال وجود دارد.این کارشناس تاکید کرد: برای اجرای چنین طرح هایی نیاز به اجرای برنامه گسترده ای برای نوسازی تاسیسات بندری در دریای خزر خواهد بود. در مرحله اول، ظرفیت بارگیری نفت بندر آکتائو که در حال حاضر 12 میلیون تن است، باید افزایش یابد. در مرحله بعد باید نوسازی  ناوگان نفتکش انجام شود.

در حال حاضر به دلیل کمبود حجم نفت برای حمل و نقل، کازمورترانس فلوت مجبور شد تعداد نفتکش های نوع کاسپین مکس را از 6 به 3 فروند کاهش دهد. اجرای پروژه احداث خط لوله نفت از میدان تنگیز تا پایانه‌های نفتی و انجام کارهای لایروبی در بندر آکتائو برای افزایش تناژ شناورهای مورد استفاده هم در مرحله بعد می‌تواند به این امر کمک کند.

به گزارش  سایت خبری zakon.kz  بر اساس برنامه‌های اعلام شده وزارت انرژی جمهوری قزاقستان، کل صادرات نفت در سال 2023 بالغ بر 71 میلیون تن خواهد بود که 66.1 میلیون تن (93 درصد) از طریق مسیرهای روسیه حمل خواهد شد.[3]

[1] https://www.dw.com/ru/astana-transportiruet-v-frg-300-tysac-tonn-kazahstanskoj-nefti/a-64377412

 

[2]https://www.kt.kz/rus/ekonomika/soglashenie_o_tranzite_rossiyskoy_nefti_cherez_kazahstan_1377944986.html

 

[3] https://www.zakon.kz/6385866-chto-nuzhno-predprinyat-kazakhstanu-dlya-diversifikatsii-postavki-nefti-rasskazala-ekspert.html