سرمایه گذاری کوبایی‌های مقیم خارج از کشور در سرزمین اصلی
در طول سی و هشتمین نمایشگاه بین المللی‌هاوانا که در اوایل آذر ماه به پایان رسید، تجار کوبایی مقیم خارج از کشور این فرصت را داشتند که با مقامات کوبا در مورد فرصت های سرمایه‌گذاری در اقتصاد این جزیره و چالش های ناشی از آن تبادل نظر کنند. در جریان این رویداد مجموعه فرصت های تجاری جدید در کوبا که نسبت به نسخه مشابه قبلی خود 30 پروژه بیشتر داشت، ارائه گردید. با اینکه دولت جزیره تصمیم گرفته که حداقل در گفتمان و ایجاد سازوکارهای قانونی راهی هموار برای تزریق سرمایه‌خارجی به اقتصاد آسیب دیده کوبا باز کند، اما در عمل این امر بطور کامل هنوز محقق نگشته است.
بر اساس محاسبات وزارت بازرگانی خارجی و سرمایه گذاری خارجی کوبا (MINCEX) پیش‌بینی می‌شد که تا پایان سال ۲۰۲۱ تعداد 678 پروژه در قالب مجموعه فرصت‌های قابل سرمایه گذاری بتوانند گردش مالی 12.5 میلیارد دلاری داشته باشند. اما در اواسط سال 2022، وزیر فوق الذکر، رودریگو مالمیرکا، طی حضور در کمیسیون امور اقتصادی مجلس ملی قدرت خلق ( پارلمان کوبا ) اذعان کرد که در نیمه اول سال 2020 تنها به 9 پیشنهاد سرمایه گذاری خارجی که ارزش آنها کمتر از ۲۰ میلیون دلار بوده، چراغ سبز نشان داده شده است.
بر اساس محاسبات کارشناسان منطقه، کوبا باید سالانه حدود 2.5 میلیارد دلار سرمایه گذاری مستقیم خارجی را جهت پشت سر گذاشتن بحران اقتصادی طولانی و عمیق خود جذب کند. این بحران تحت تأثیر همه گیری کووید-19، تحریم های اعمال شده ایالات متحده و ناکارآمدی برخی اقدامات طراحی شده قبلی برای کاهش وضعیت پیچیده این کشور تشدید شده است.
هشت سال از تصویب قانون جدید سرمایه گذاری خارجی کوبا می‌گذرد. علاوه بر تسهیلات مالیاتی ایجاد شده در منطقه توسعه ویژه ماریل (ZEDM) و اجرای پنجره واحد برای رویه‌ها، اقدامات انعطاف پذیر دیگری نیز همچون گشایش تجارت خرده‌فروشی و عمده‌فروشی به روی سرمایه‌های خارجی بر اقدامات قبلی دولت کوبا افزوده شده است.
چه کسی می‌تواند سرمایه گذاری کند؟
با این چشم‌انداز، علاقه تاجران کوبایی مقیم خارج از کشور برای سرمایه‌گذاری در این کشور افزایش یافته و این امکان از نظر قانونی نیز به رسمیت شناخته شده است، اما در عمل تا به اکنون چندان اثرگذار نبوده است. الکسیس مارتینز میلر، معاون مدیر سیاست تجارت با آمریکای شمالی در MINCEX، به عنوان بخشی از مجمع سرمایه گذاری خارجی در جریان ارائه گزارش خود در جلسه مختص این موضوع در نمایشگاه بین‌المللی‌هاوانا گفت: «اینکه کوبایی‌های مقیم خارج نمی‌توانند در اقتصاد ما سرمایه‌گذاری کنند، نوعی افسانه است. اراده صریح دولت بر این امر معطوف شده است تا کوبایی‌ها در هر کجا که زندگی می‌کنند فرصت کمک به اقتصاد و توسعه اجتماعی کشور را داشته باشند.» با این حال، مقامات این بخش به نبود تلاش مورد نیاز در این زمینه اذعان می‌کنند چرا که بوروکراسی مانع از سرمایه گذاری تاجران کوبایی مقیم خارج و غلبه بر موانع می‌گردد. کارلوس لوئیس خورخه مندز، مدیرکل سرمایه گذاری خارجی در MINCEX در این نشست در جمع تاجران کوبائی حاضر تاکید کرد که این تغییر ذهنیت قرار نیست یک شبه اتفاق بیفتد، بلکه یک فرآیند است. وی گفت: بدون پرداختن به بازه زمانی خاصی باید بدانیم که تا مدتی پیش سرمایه گذاری خارجی یک شر ضروری تلقی می‌شد. بعدها آن را مکمل توسعه اقتصادی در نظر گرفتیم و اکنون آن را جزء اساسی در این هدف می‌بینیم.
برخی از فرصت‌های جدید سرمایه گذاری خارجی کوبا که در جریان نمایشگاه بین المللی‌هاوانا (FIHAV) منتشرشده نشان از وجود پروژه‌هایی در سراسر کشور دارد که سرمایه گذاری در بسیاری از آنها از 500000 دلار ( نیم میلیون دلار) تجاوز نمی‌کنند تا امکان‌پذیرتر شوند. این فهرست پیشنهاد شامل 197 پروژه سرمایه گذاری در بخش تولید مواد غذایی و ۸ مورد مرتبط با تجارت عمده فروشی و خرده فروشی است و هدف از آن رشد شرکت‌های داخلی با مشارکت تجار کوبایی خارج از کشور است که قبلاً در جزیره فعالیت می‌کرده اند و تعداد آنها تاکنون از 50 نفر فراتر رفته است.
مشکلات ادراکی
اگر چیزی باشد که مقامات و بازرگانان کوبایی مقیم خارج از کشور بر سر آن اتفاق نظر داشته باشند آن نیاز مبرم به تسهیل ورود آنها به اقتصاد کوبا است. از دیدگاه گیرمو رامیرز سالازار، مدیرکل گروه نوادو د مکزیکو، زمان آن فرا رسیده است که تجربیات قبلی را مرور کنیم. یک کوبایی که به مدت دو دهه در آن کشور ساکن شده است، معتقد است در مورد تجارت در کوبا راه‌های مختلفی را تجربه کرده است، اما حالا به نظر می رسد که دولت کوبا با دید دیگری به تاجران مهاجر نگاه می‌کنند. رامیرز سالازار می افزاید: «ما تمام حمایت های MINCEX را برای افتتاح نمایندگی در هاوانا دریافت کرده ایم. آنها قول رسیدگی به پیشنهادات ما را داده اند و به آن عمل کرده اند. من اعتماد متقابل بین مکزیکی‌ها و کوبایی‌ها را می‌بینم لذا نباید از برداشتن این گام هراس داشته باشیم.»
اصلاحات اقتصادی، با ترویج شرکت‌های کوچک و متوسط خصوصی و دولتی، باعث ایجاد شور و شوق در میان کارآفرینان کوبایی در خارج از کشور شده است که فرصت‌هایی را برای تبدیل شدن به تامین‌کنندگان این بخش نوظهور می‌بینند. داده‌ها نشان می‌دهد که تا کنون اکثر مشاغل تحت رهبری کوبایی‌هایی که در خارج از کشور زندگی می‌کنند، تنها به یک تجارت یکطرفه بدل شده و آنها را به تامین‌کنندگان محصولات بدل کرده است. نباید فکر کرد که نیازی به این نوع از تجارت معمولی نیست اما باید نگرش ها تغییر کند. آنها باید به عنوان سرمایه گذار و یا تامین کننده مواد اولیه برای صنایعی ورود کنند که در حال حاضر دسترسی به آنها دشوار است. در این باب فرصت هایی برای ارتباط با بخش دولتی نیز وجود دارد.
یوری پدرازا، مقیم کانادا که به مدت 21 سال به صادرات محصولات قهوه سیگو مونترو و کاراکولیلو به از کوبا مشغول است، می‌گوید: «گاهی اوقات سخت است که مدیران شرکت‌ها را متقاعد کنیم تا با منطق سرمایه داری به بازار نگاه کنند.» پدرازا اشاره می‌کند که بسیاری از مشکلات در درک متقابل نهفته است. گاهی اوقات می‌توان به روشی متفاوت، سودمندتر و با هزینه‌های کمتر، تجارت کرد، اما تاجران در کوبا به انجام کارها به روش خود می چسبند حتی اگر گران‌تر تمام شود.»
کوبایی‌های بدون «نام خانوادگی»
فرناندو پرز در جریان میزگردی درباره تجار کوبایی در خارج از کشور گفت: «وقتی در کشور خودم با عنوان سرمایه گذار خارجی معرفی می‌شوم کمی ترس برم می دارد. فکر نمی‌کنم این لقب شایسته من در کشور خودم باشد.» سخنان وی در این باب به نظر می رسید که مورد استقبال شرکت کنندگان نمایشگاه اکسپوکوبا قرار گرفته است. نگرانی این کوبایی مقیم لوئیزیانا با ارنستو سوبرون گسمان ، مدیرکل امور کنسولی و کوبایی‌های خارج از کشور وزارت امور خارجه (MINREX) مشترک است. برای این مقام وزارت خارجه، آینده روابط کوبا با شهروندان مقیم خارج از کشورش مستلزم مشارکت گسترده‌تر در فرآیندهای اجتماعی-اقتصادی است.
سوبرون گسمان خاطرنشان کرد: «در حال حاضر تعداد زیادی کوبایی وجود دارند که هم در قلمرو ملی ساکن هستند و هم در خارج از کشور اقامت دارند. بنابراین مرز بین کوبایی‌های مقیم خارج از کشور و کوبایی‌های مقیم کوبا محو شده است. در آینده اکثریت قریب به اتفاق کوبایی‌های مقیم خارج از کشور در کوبا نیز اقامت خواهند داشت که نیازمند بازتعریف مفاهیم در راستای این امر است.» وی معتقد است یک کوبایی ساکن خارج از کشور که در یک پروژه سرمایه گذاری خارجی مشارکت دارد و همزمان اقامت خود در کوبا را نیز حفظ کرده است سرمایه گذار خارجی نیست بلکه یک کوبایی است که در یک پروژه سرمایه گذاری خارجی مشارکت دارد. این دیپلمات گفت: «تدابیر اتخاذ شده در وهله اول با هدف تسهیل مشارکت کوبایی‌هایی است که اقامت خود را در کوبا حفظ می‌کنند و ممکن است تابعیت و اقامت در کشورهای ثالث را نیز داشته باشند».
آینده همین امروز است
بر اساس برآوردهای رسمی فاش شده در مجمع سرمایه گذاری خارجی که در سال 2022 برگزار شد، مقامات تجارت خارجی در جزیره درخواست هایی از بیش از 200 شهروند کوبایی مقیم خارج از کشور برای سرمایه گذاری و تجارت در این کشور دریافت کرده اند. این درخواست ها از 26 کشور انجام شده و به 16 بخش اقتصادی دارای اولویت از جمله مواد غذایی، حمل و نقل و انرژی‌های تجدیدپذیر مرتبط هستند. بخش بزرگ دیگری از این پیشنهادها نیز به دنبال ایجاد پل های ارتباطی با قریب به 6000 شرکت خرد، کوچک و متوسط جدید (MSME) است که درحال حاضر در اقتصاد داخلی کوبا فعال هستند.
هوگو کانسیو، رئیس گروه فوئگو اینترپرایز (Fuego Enterprise Inc) مستقر در فلوریدا جنوبی معتقد است گامهای بزرگی در این زمینه برداشته شده است. او می‌گوید: «من بیش از 40 سال در ایالات متحده بودم و بیش از 30 سال در واشنگتن برای روند عادی سازی روابط و لغو تحریم های کوبا رایزنی کردم. در طول این سالها بارها همین نمایندگان کنگره لغو تحریم ها را زیر سوال برده اند. این واقعیت که اکنون می‌توانیم دوباره سرمایه‌گذاری کنیم، بخشی از فرآیند تحول اقتصادی است.» وی برای نقش هموطنان مقیم خارج در فرآیندهای تحول اقتصادی که با موفقیت در کشورهایی مانند چین و ویتنام اجرا شده است، ارزش قائل است و می افزاید: «کوبا نمی‌تواند متفاوت باشد. این چیزی است که من سال ها بر آن اصرار دارم و از مقامات کوبا می خواهم که ما را در نظر بگیرند. ما باید بخشی از این استراتژی باشیم که توسط کشور ترویج می‌شود.»
وی با توجه به تجربه چند ساله خود از ورود به بازار کوبا آگاه است که مقاومت ها در این امر همیشگی بوده و خواهد بود. نمی‌توان انتظار داشت که کشوری که بیش از نیم قرن اقتصاد متمرکز داشته است یک شبه مانند آفتابگردان در سحر باز شود. کانسیو می‌گوید: «مقاومت برخی از افراد در داخل دولت روند را کند کرده است، اما تغییر ذهنیت در حال رخ دادن است و مکانیسم‌های قانونی، مالی و بانکی در این راستا ایجاد شده است».
بدون شک کوبا کشور بسیار پیچیده ای برای تجارت است. این کشور تحت تحریم هایی است که تجار را از تجارت آزاد باز می دارد اما مهمترین امر قدردانی از مواضع جدید دولت در قبال سرمایه گذاری خارجی، بخش خصوصی و در قبال مشارکت تاجران کوبایی-آمریکایی یا تجار مقیم خارج از کشور در سرنوشت اقتصادی کشور است. مشارکت این دسته از فعالان اقتصادی علاوه بر اجتناب‌ناپذیر بودن، امری بسیار ضروری و ممکن است.
منبع :
https://oncubanews.com/en/cuba/investment-by-cubans-residing-abroad-a-door-ajar/