وضعیت انرژی در ترکیه

آمارها نشان می دهد، در حدود 74% از انرژی مورد نیاز ترکیه از منابع خارجی و بیش از 90 درصد از نیاز ترکیه به منابع نفت و گاز از خارج تامین می‌شود. این امر نشانگر وابستگی شدید ترکیه به منابع انرژی خارجی است. به همین منظور دولت ترکیه برای کاهش این وابستگی در طی 7 سال اخیر به موضوع انرژیهای تجدید پذیر و تشویق بخش خصوصی برای ورود به این حوزه اهتمام ویژه ای نموده است؛ به نحوی که در برنامه بلند مدت این کشور، قرار است سهم انرژهای تجدید پذیر برای تولید برق تا سال 2023 باید به 35 درصد برسد.

دولت ترکیه در راستای تنوع بخشیدن به منابع انرژی علاوه بر منابع نفت و گاز به منابع انرژیهای تجدید پذیر و هسته ای روی آورده است. این کشور سرمایه گذاریهای مهمی طی سالهای اخیر در بخش انرژیهای تجدید پذیر انجام داده است. متوسط میزان سرمایه گذاریهای انجام شده در طی 7 سال اخیر در این حوزه بالغ بر 37 میلیارد دلار بوده که البته اگر میزان سرمایه گذاری انجام شده توسط بخش خصوصی را نیز مد نظر قرار دهیم، این رقم به 50 میلیارد دلار خواهد رسید.

گاز در ترکیه:

گاز به دو صورت خط لوله و محموله‌های ال. ان.جی وارد ترکیه می‌شود. بخش اندکی از گاز مورد نیاز ترکیه در داخل تولید می‌شود. سالانه 673 میلیون متر مکعب از گازهای وارداتی از طریق این کشور به یونان صادر   می‌شود. بوتاش بزرگترین شرکت دولتی گاز ترکیه است که انحصار واردات و خطوط لوله را در این کشور در اختیار دارد. طبق برنامه ریزی‌های انجام شده ترکیه قصد دارد در سال 2023 تولید گاز طبیعی از اکتشاف عظیم 540 میلیارد متر مکعبی خود در میدان گازی ساکاریا دریای سیاه را آغاز نماید.

دولت ترکیه اعلام نموده است علی رغم افزایش چشمگیر قیمت گاز طبیعی در مقیاس جهانی، مبلغ 150میلیارد لیر ترکیه (10.9 میلیارد دلار) را برای یارانه دادن به قیمت های داخلی انرژی هزینه نموده است. بوتاش در سال 2022، قیمت گاز طبیعی برای خانوارها را در حد 1488 لیر ترکیه (156.2 دلار) در هر 1000 متر مکعب را ثابت نگه داشته و در عین حال قیمت گاز طبیعی برای مصارف صنعتی و تولید برق را 20 درصد افزایش داده است.

در سال 2021، واردات گاز طبیعی 58.703 میلیارد متر مکعب (که از این میزان  14.107 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی مایع بوده است) و تولید داخلی 394.44 میلیون متر مکعب که مجموعاً 59.098 میلیارد مترمکعب بوده است و میزان مصرف ملی گاز طبیعی ترکیه در سال 2021 معادل 854 .59 میلیارد مترمکعب بوده است. بر اساس آمار رسمی، انتظار می‌رود واردات امسال(2022) به 62 میلیارد مترمکعب برسد. ترکیه تقریباً 12 میلیارد دلار بابت این واردات از کشورهای روسیه، آذربایجان و ایران و همچنین تامین‌کنندگان LNG (نزدیک به یک سوم گاز مورد نیاز کشور) از جمله قطر، نیجریه، الجزایر و ایالات متحده پرداخت می‌کند.

کشورهای تامین کننده گاز طبیعی ترکیه به ترتیب روسیه 44.87%، ایران 16.07%، آذربایجان 13.60 % الجزایر10.2%، نیجریه 2.13% و سایر 13.13% می‌باشند. همچنین تامین کنندگان LNG ترکیه در سال 2021  با مجموع 6.871 میلیون متر مکعب به ترتیب ایالات متحده آمریکا  با 4.739 (69%)؛  مصر1.350 (20%)؛ قطر299 (4%)؛ ترینیداد و توباگو با 194 (3%)؛ نیجریه با 181 (3%) و اسپانیا  با 105میلیون متر مکعب(1%) بوده اند.

 

خطوط لوله گاز در ترکیه

خط لوله غربی: قدیمی ترین خط لوله ای است که در زمان شوروی ساخته شد و به آن ترانس بالکان هم گفته می‌شود. در سال 1987 به بهره برداری رسید و سالانه 8 میلیارد متر مکعب گاز وارد ترکیه می نماید.

خط لوله بلو استریم: این خط لوله در سال 1997 با امضاء قراردادی میان بوتاش و گازاکسپورت روسیه احداث گردید. ظرفیت انتقال سالانه گاز از این خط لوله معادل 16میلیارد متر مکعب است.

خط لوله آناتولی شرقی: هدف از ساخت این خط لوله انتقال گاز از ایران به ترکیه بود. این خط لوله سالانه10 میلیارد متر مکعب ظرفیت انتقال دارد و تا سال 2026 قرارداد گازی ایران و ترکیه معتبر است.

خط لوله باکو-تفلیس- ارزروم (BTE): هدف از احداث این خط لوله در سال 2007 ، انتقال گاز حوزه گازی شاه دنیز جمهوری آذربایجان به ترکیه است.

خط لوله ترانس آناتولی یا تاناپ: هدف از ساخت این خط لوله، انتقال گاز حوزه شاه دنیز 2 جمهوری آذربایجان به ترکیه و تامین نیاز روز افزون این کشور بود. ظرفیت انتقال سالانه این خط به ترکیه 6 میلیارد مترمکعب و به اروپا 10 میلیارد متر مکعب می‌باشد.

خط لوله ترک استریم ( خط لوله ساوت استریم یا جریان جنوبی قبلی): هدف از احداث این خط لوله، انتقال سالانه 31.5 میلیارد متر مکعب گاز روسیه به ترکیه و جنوب اروپاست. این خط از روسیه شروع و پس از ورود به خاک ترکیه از دریای سیاه، به دو شاخه تبدیل می‌شود. شاخه اول خط لوله ترک استریم است که سالانه 15.75 میلیارد مترمکعب گاز به ترکیه انتقال می دهد. خط لوله دوم ترک استریم در نزدیکی‌های استانبول، 15.75میلیارد مترمکعب گاز بطور سالانه به بلغارستان و کشورهای جنوب اروپا منتقل می نماید

 

نفت در ترکیه :

ترکیه فاقد منابع غنی نفت است و میزان تولید روزانه نفت کمتر از 50 هزار بشکه در روز است. تا سال 2018، بیشتر واردات نفت خام ترکیه از عراق و ایران صورت می‌گرفت، که روی هم رفته حدود 60 درصد نفت خام این کشور را تامین می‌کردند. اما بعدها سهم روسیه افزایش یافت. در حال حاضر روسیه و عراق بزرگترین صادرکنندگان نفت به ترکیه هستند. شرکت توپراش شرکت متعلق به هلدینگ کوچ بزرگترین شرکت واردکننده و پالایش کننده نفت خام است که مالک 4 پالایشگاه است. از مجموع 5 پالایشگاه ترکیه تنها یک پالایشگاه متعلق به شرکت سوکار جمهوری آذربایجان است.

خط لوله نفت:

تنها خط لوله ای صادرات نفت به ترکیه، خط لوله باکو-تفلیس-جیحان، بطول 1768 کیلومتر می‌باشد. این خط لوله با ظرفیت انتقال روزانه یک میلیون بشکه، از سال 2005 وارد مرحله اجرایی شده است. قرار است با اتصال این خط به خط لوله قزاقستان- باکو، بخشی از نفت قزاقستان نیز از این خط وارد بازارهای بین المللی شود.

بر اساس گزارش سازمان تنظیم مقررات بازار انرژی ترکیه برای ژوئیه 2022، واردات نفت خام که بزرگترین قلم واردات ترکیه را تشکیل می دهد، به 2 میلیون و 993 هزار و 803 تن یعنی حدود 22 میلیون بشکه نفت خام رسیده است. ترکیه سالانه تقریباً 260 میلیون بشکه نفت برای تامین نیاز روزانه حدود 750 هزار بشکه ای خود وارد می‌کند.

 تولید و مصرف برق در ترکیه

میزان ظرفیت عملیاتی تولید برق ترکیه در پایان ماه مارس 2022 ، به 103 هزار و 276 مگاوات رسیده است. انتظار می رود تقاضای برق سالانه ترکیه در سال جاری 8 درصد افزایش یابد

ترکیه از سال 2017 تاکنون 24 هزار و 718 مگاوات، برق نصب کرده است و 74.2 درصد از این ظرفیت از منابع تجدیدپذیر تامین شده است. نیروگاه آبی در حال حاضر بزرگترین ظرفیت سهم تجدیدپذیر را با تقریباً 31.5 گیگاوات دارد که 30 درصد از کل ظرفیت نصب شده کشور را تشکیل می دهد که در پایان اکتبر 2021 به 99.05 گیگاوات رسیده است.

انرژی بادی، دومین منبع تجدیدپذیر بزرگ در ترکیه با حدود 10.9 گیگاوات تولید است و انرژی خورشیدی نیز با 8.8 گیگاوات پس آن قرار می‌گیرد. در کنار سایر تاسیسات تجدیدپذیر، ظرفیت انرژی تجدیدپذیر ترکیه در مجموع 52.5 گیگاوات است.

این کشور دارای منابع غنی ذغال سنگ به میزان 20.84 میلیارد تن بوده و حدود یک درصد ذخایر دنیا را شامل می‌شود. سهم زغال سنگ در تولید برق ترکیه 21 درصد بوده و مصرف سالیانه آن از 106.7 میلیون تن در سال 2020 به 116.7 میلیون تن در سال 2021 رسیده است. مصرف زغال سنگ (19.7 میلیون تن )و لینیت( 60.2 میلیون تن) در تولید برق در سال جاری جمعاً 80 میلیون تن و مصرف آن (زغال سنگ4.6 و لینیت 5.5 میلیون تن) برای گرمایش خانگی (غالباً روستایی و حاشیه شهرها ) 10 میلیون تن بوده است. 

 انرژی تجدید پذیر در ترکیه

ترکیه با بیش از 1.1 درصد سهم در تولید ناخالص داخلی جهان و تنها 0.7 درصد از انتشار جهانی کربن، در جدول شاخصها، موقعیت بهتری را دارا می‌باشد. این کشور از نظر امکانات و قابلیت های انرژی‌های تجدیدپذیر در حوزه‌های آب ، باد، خورشید و زمین گرمایی یکی از خوش شانس ترین کشورهای جهان است. ترکیه طی ده سال اخیر رویکرد جدی به استفاده از منابع تجدیدپذیر داشته و توانسته با اقداماتی که طی این مدت انجام داده است، ظرفیت تولید برق بادی را به بیش از 10 هزار مگاوات و ظرفیت تولید برق از منابع زمین گرمایش را به میزان100 درصد افزایش داده و از این حیث در رتبه دوازدهم جهان و پنجم اروپا و در زمینه توسعه زیرساخت‌های مربوط به انرژی‌های تجدیدپذیر نیز در جایگاه دهم دنیا و مجددا پنجم اروپا قرار گیرد.

انرژی خورشیدی

با افزایش ظرفیت تولید برق از انرژی خورشیدی به 8 هزار و 29 مگاوات، سهم ترکیه در این بخش نسبت به تامین کل برق کشور به 8 درصد رسیده است. تولید خانگی و محلی بیشترین سهم را از تولید برق خورشیدی در ترکیه به خود اختصاص داده‌اند. ظرفیت تولید برق خورشیدی ترکیه از 40 مگاوات بوده در سال 2014 طی هشت سال به بیش از 8 هزار مگاوات افزایش یافته است.

هم اکنون نیروگاه‌های کوچک و بزرگ برق خورشیدی در 78 استان کشور از این انرژی برق تولید می‌کنند. استان قونیه با هزار و 167 مگاوات، آنکارا با 415 مگاوات و شانلی اورفا با 383 مگاوات دارای بیشترین ظرفیت تولید برق خورشیدی در ترکیه هستند.

زمین گرمایی

ترکیه از نظر قابلیت های انرژی زمین گرمایی و نیروگاه‌های زمین گرمایی، پیشگام در جهان است. با اولین سرمایه گذاری دولتی در 1975 و سرمایه گذاری بخش خصوصی در 2006 ظرفیت 82 مگاواتی انرژی زمین گرمایی در سال 2006 به 1650 مگاوات قدرت نصب شده با 63 نیروگاه در جولای سال 2022 رسید. ترکیه از نظر ظرفیت انرژی زمین گرمایی رتبه چهارم در جهان و رتبه اول در اروپا را دارا می‌باشد. ترکیه تا سال 2020، 11.5 درصد از ظرفیت انرژی زمین گرمایی 14.050 مگاواتی جهان  به خود اختصاص داده است.

به یمن تولید 5.9 میلیارد کیلووات ساعت برق از طریق انرژی زمین گرمایی، که 1.65 درصد از کل ظرفیت برق نصب شده ترکیه از 98.263 مگاوات و 3.17 درصد از ظرفیت انرژی تجدیدپذیر آن را تشکیل می دهد، ترکیه از واردات تقریبا 1.2 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی اجتناب کرده است.

هسته ای

نیروگاه هسته ای سینوپ دومین پروژه هسته ای کشور پس از اولین نیروگاه هسته ای در حال ساخت کشور در آکویو، خواهد بود و مذاکرات آن با آژانس دولتی انرژی اتمی روسیه آغاز گردیده است. ترکیه علاوه بر نیروگاه هسته ای آکویو قصد دارد 12 تا 16 رآکتور را تا پایان قرن اقتصادی بدون کربن طراحی و اجرا نماید. این کشور همچنین در حال مذاکره با شرکت های کره جنوبی و آمریکایی برای توسعه انرژی هسته ای است، در حالی که همچنان به مذاکرات خود با دولت چین برای نیروگاه سوم ادامه می دهد.

نیروگاه هسته ای آکویو، پروژه مشترک روسیه و ترکیه می‌باشد که پس از امضای توافقنامه مربوطه میان دو کشور در سال 2010 ساخت آن در ترکیه آغاز گردیده است. این نیروگاه در مجموع دارای ظرفیت 4800 مگاوات و متشکل از چهار راکتور خواهد بود و انتظار می رود اولین راکتور آن در سال 2023 راه اندازی شود.