نگاهی به بخش معدن قزاقستان

قزاقستان یکی از 10 کشور پیشرو در ذخایر معدنی در جهان است. صنعت معدن در این کشور بخش غالب اقتصاد ملی است که طبق آخرین آمار تقریباً 30 درصد از درآمد صادراتی، 9 درصد از تولید ناخالص داخلی ملی و 19 درصد از اشتغال صنعتی را به خود اختصاص داده است.

بر اساس برآوردهای رسمی، این کشور دارای 30 درصد از ذخایر سنگ کروم جهان، 25 درصد سنگ منگنز، 10 درصد سنگ آهن، 5.5 درصد مس، 10 درصد سرب و 13 درصد روی است. این کشور همچنین دارای اورانیوم ، طلا ، زغال سنگ ، بوکسیت ، فسفات ، تیتانیوم و تنگستن است. قزاقستان در حال حاضر بزرگترین تولید کننده اورانیوم در جهان، سومین تولید کننده کروم و هفتمین تولید کننده بزرگ روی است.

براساس آخرین آمار مربوط به پیش از پاندمی‌کرونا، بخش معدن صرفنظر از نفت و گاز حدود 5 درصد از تولید ناخالص داخلی قزاقستان را تامین می‌کند.

ذخایر معدنی قزاقستان 102 نوع معدن را دربرمی‌گیرد که 40 مورد آن معادن جامد است. رتبه قزاقستان در دنیا از نظر ذخیره معادن به شرح زیر است:

-از نظر کل ذخایر و کیفیت سنگ معدن کروم رتبه اول(بر اساس گزارش زمین شناسی ایالات متحده ، 86 درصد ذخایر سنگ معدن کروم جهان در قزاقستان و آفریقای جنوبی است).

- از نظر ذخایر و منابع اورانیوم و نقره رتبه دوم

-برای ذخایر تأیید شده سرب و ذخایر اثبات شده سنگ معدن منگنز رتبه سوم؛

- به لحاظ ذخایر تایید شده روی رتبه چهارم؛

-از نظر ذخایر اثبات شده سنگ آهن و از نظر کیفیت آنها رتبه سوم ؛

- از منظر مقدار ذخایر تأیید شده قلع  و  ذخایر طلا رتبه هشتم؛

- به لحاظ ذخایر اثبات شده کبالت و ذخایر تأیید شده دی اکسید تیتانیوم رتبه نهم؛

- از نظر ذخایر اثبات شده نیکل و ذخایر بوکسیت رتبه سیزدهم.

آمار ذخایر و تولیدات معدنی در قزاقستان:

 

از سال 2000 تا 2017 ، 79 میلیارد دلار در بخش معدن قزاقستان سرمایه گذاری شده است. در 27 دسامبر 2017 قزاقستان یک قانون جدید  درزمینه استفاده از منابع معدنی به تصویب رسانده است.

صنعت معدن در قزاقستان عمدتاً بر استخراج و صادرات مواد خام و فلزات اساسی و پردازش با ارزش بیشتر در خارج از کشور متمرکز است. حدود 80 درصد از محصولات معدنی صادر می‌شود که 20 درصد از کل صادرات کشور را تشکیل می دهد. قزاقستان در آینده نزدیک همچنان به عنوان یک مرکز مهم برای استخراج سنگ آهن مطرح خواهد بود.  

فرصت های موجود در بخش معدن قزاقستان در بسیاری از مناطق قزاقستان وجود دارد که زمینه‌های کلیدی از قبیل اکتشاف زمین شناسی، توسعه نرم افزار و سیستم های استخراج، پیمانکاران حفاری، مدیریت پروژه، تامین تجهیزات، خدمات آزمایشگاهی و مشاوره ای، مشاوره فرآیند کسب و کار، خدمات مهندسی، فن آوری‌های فرآوری سنگ معدن کم عیار، آموزش و سایر خدمات و همکاری‌های تحقیق و توسعه را دربر می‌گیرد.

                                             

 سرمایه گذاران خارجی بخش معدن

حجم بالای سرمایه گذاری مستقیم خارجی و بازار تثبیت شده صادراتی دو عامل مثبت برای ورود سرمایه گذاران به قزاقستان است. شرکت های معدنی خارجی در قزاقستان عبارتند از: گلنکور، ریوتینتو، ایلوکا ریسورس، مرکز آسیا متالز، آروا سا، آرسلور میتال، شرکت مس روسیه و شرکت یونایتد روسال.

گروه ریو تینتو در حال سرمایه گذاری در معدن مس در شمال قزاقستان است. ریو تینتو با Tau-Ken Samruk (اپراتور ملی دارایی‌های معدنی در قزاقستان) یک سرمایه گذاری 50-50 ایجاد کرده است تا از منابع معدنی این کشور استفاده کند. شراکت دیگر این شرکت با KazGeology( شرکت اکتشافات زمین شناسی قزاقستان) است. پیش بینی می‌شود هزینه‌های مهندسی و ساخت در این شراکتها به حدود 1 میلیارد دلار برسد. شرکت "ایلوکا ریسورس" اکتشافات زمین شناسی را انجام داده و ذخایر شن‌های معدنی حاوی روتیل و زیرکون را هدف قرار می دهد.

دولت قزاقستان علاقه مند به جذب سرمایه گذاران جدید در این صنعت است. این کشور به طور منظم میزبان رویدادهای سرمایه گذاری بزرگ مانند کنگره معدن و متالورژی آستانه، آسیای مرکزی، جهان معدن و Minex قزاقستان است.

به گفته موسسه رتبه بندی اقتصادی "استاندارد اند پورز"، صنعت معدن و فلزات قزاقستان هزینه‌های پایین و فرصت های رشدیابنده قابل توجهی دارد. شرکت های فعال دراین بخش می‌توانند به واسطه عواملی مانند دسترسی به منابع با کیفیت ، هزینه انرژی و نیروی کار متوسط و الزامات زیست محیطی به فعالیت بپردازند. قزاقستان براساس گزارش موسسات معتبر جهانی به لحاظ محیط کسب و کار درسال 2019 (25 از 190 کشور) رتبه نسبتاً بالایی دارد و قوانین معدنی خود را اصلاح کرده است. به طوری که شرکت های معدنی ذخایر خوبی دارا هستند و بخش قابل توجهی از سپرده‌ها به راحتی قابل دسترسی هستند. همچنین امکان استفاده از فناوری‌های پیچیده و در نتیجه کم هزینه فراهم است.

تقویت روابط تجاری بین قزاقستان و چین به احتمال زیاد سرمایه بیشتری را برای معدنچیان محلی برای تأمین بودجه ایجاد می‌کند که سبب رشد متوسط تولید تا سال 2026 و پس از آن خواهد بود. در این راستا بانک توسعه چین به تامین مالی توسعه پروژه‌های معدن آلومینیوم و سنگ آهن در قزاقستان ادامه می دهد.

در همین حال قزاقستان یک مسیر مهم ترانزیتی برای ابتکار کمربند- راه چین است که انتظار می رود روابط تجاری بین چین و کشورهای آسیای مرکزی را تقویت کند. موقعیت استراتژیک قزاقستان به این معنی است که این کشور به خوبی می‌تواند تقاضای کشورهای دیگر به ویژه چین و هند و همچنین نیازهای رو به رشد اقتصاد داخلی را برآورده کند.

 

بازیگران اصلی بخش معدن قزاقستان

پایه مواد خام معدنی قزاقستان از نظر اندازه و تنوع قابل توجه است و بیش از 60 عنصر از 105 عنصر جدول مندلیف در این کشور استخراج می‌شود. در نتیجه، حدود 230 شرکت معدنی ثبت شده در عملیات تولید و فرآوری مواد معدنی در قزاقستان مشارکت دارند. بازیگران اصلی بازار ، شرکتهای بزرگ داخلی هستند که توسط کارآفرینان محلی در نتیجه خصوصی سازی دارایی‌های دولتی سابق ، شرکت های تابعه شرکت های بین المللی و مشاغل کوچکتر  ایجاد شده اند.

بزرگترین شرکتهای معدنی فعال در قزاقستان عبارتند از:

• گروه منابع اوراسیا: یکی از گروه‌های معدنی و ذوب متنوع پیشرو در جهان با عملیات معدنی، فرآوری، تولید انرژی، لجستیک و بازاریابی کاملاً یکپارچه. گروه اوراسیا یک سوم بخش معدن و فلزات قزاقستان را شامل می‌شود. زمینه‌های کلیدی آن شامل کروم ، منگنز ، سنگ آهن ، بوکسیت و زغال سنگ است.
• قزاق مس: بزرگترین تولید کننده مس در قزاقستان است که عملیات مس به طور کامل از استخراج سنگ معدن تا تولید کاتد و میله مسی تمام شده توسط آن انجام میشود. این شرکت همچنین مقادیر زیادی فلزات دیگر از جمله روی ، نقره و طلا را تولید می‌کند.
• کاز مینرال: یک شرکت تولید کننده مس با رشد بالا با تمرکز بر استخراج معادن روباز در مقیاس بزرگ و کم هزینه در قزاقستان است. این شرکت با پنج معدن و چهار کارخانه تغلیظ یکی از تولید کنندگان پیشرو مس در قزاقستان است. این گروه در لندن، قزاقستان و هنگ کنگ فهرست شده است. پروژه‌های بزرگ این شرکت شامل Bozshakol ، Aktogay و Koksay است.
• آرسلورمتال تمیرتائو( ArcelorMittal Temirtau ) یک مجتمع معدنی و متالورژی یکپارچه درزمینه تولید زغال سنگ ، سنگ آهن در منطقه کاراگانداست و بخشی از امپراتوری جهانی فولاد آرسلور متال محسوب می‌شود.
• زغال سنگ بوگاتیر: یکی از بزرگترین شرکتهای معدنی زغال سنگ در جهان که دو معدن. بوگاتیر و سرورنی را دراختیار دارد. مجموع ذخایر صنعتی این شرکت حدود 3 میلیارد تن زغال سنگ است.
• کاززینک( Kazzinc) : این شرکت معدنی در سال 1997 با اکثریت سهام خصوصی شده توسط یک تاجر سوئیسی Glencore تاسیس شد. این شرکت تولید کننده اصلی روی کاملاً یکپارچه و نیز مس ، فلزات گرانبها و سرب است.
• تاوکن سامروک( (Tau-Ken Samruk: اپراتور ملی دارایی‌های دولتی در صنعت فلزات و معدن قزاقستان است. این شرکت با Glencore شراکت دارد و 29.8 درصد سهام در سرمایه کاززینک را نیز در اختیار دارد. این شرکت به طور جدی به دنبال سرمایه گذاران ، از جمله سرمایه گذاران خارجی ، برای مشارکت در توسعه پروژه‌های مختلف از اکتشاف در مراحل اولیه تا توسعه پروژه است. تاوکن سامروک همچنین با شرکت Rio Tinto وارد یک پروژه مشترک اکتشافی شده است.
• کازاتم پروم( Kazatomprom): اپراتور ملی اورانیوم و فلزات کمیاب قزاقستان و همچنین تولید کننده ملی سوخت هسته ای برای نیروگاه‌هاست.
• معدن قلع وان: بزرگترین ذخایر قلع توسعه نیافته در جهان است. براساس منابع معدنی ، ذخایر آن 94.5 میلیون تن سنگ معدن و 463.5 K تن حاوی قلع با عیار متوسط 0.49 درصد است.
• قزاق آلتین: یکی از قدیمی ترین شرکت های صنعت طلا واقع در منطقه اکمولاست. این شرکت دارای سه عملیات تولید طلا از معادن روباز و زیرزمینی است. در سال 2015 ، این شرکت بیش از 800 کیلوگرم طلا تولید کرده است.
• شرکت فلزات آسیای مرکزی: دفتر این شرکت در لندن مستقر است و 100 درصد تاسیسات استخراج و استخراج مس با حلال کانراد در قزاقستان را در اختیار دارد.

 

سهم بخش معدن قزاقستان از تولید ناخالص داخلی

 

پروژه‌های کلیدی بخش معدن

 فلزات آهنی – پروژه‌های بزرگ (با ذخایر بیش از یک میلیارد تن سنگ آهن) ذخایر سوکولوفسکی، ساربایسکویه، کاشارسک، آیاتسک و لیزاکوفسک واقع در منطقه کوستانای و همچنین گروه میادین آتاسوسک هستند. تاو کن سامروک در حال برنامه ریزی برای ایجاد تولید کنسانتره تنگستن و مولیبدن و محصولات تنگستن در کانسار بزرگ در منطقه کایراکتی است.

آلیاژآهن –"کازکروم" که زیرمجموعه ای از هلدینگERG  به شمار می رود یکی از بزرگترین تولیدکنندگان کروم(فروکروم) در جهان است که طیف وسیعی از آلیاژهای کروم با عیار بالا را به بازار عرضه می‌کند. این شرکت همچنین کنسانتره روتیل(کانی درخشان سرخرنگ)، زیرکون و ایلمنیت تولید می‌کند. چهار شرکت "استخراج و فرآوری سنگ معدن "Donskoy، "فروآلیاژ "Aktobe، "فروآلیاژ "Asku، شرکت معدنی Kazmarganets  تحت مدیریت کازکروم فعالیت می‌کنند.

 گروه YILDIRIM ترکیه صاحب شرکت Voskhod Chrome در شمال غربی قزاقستان است که شامل یک معدن زیرزمینی پیشرفته و یک کارخانه فرآوری سنگ معدن مدرن است.

• قزاق مس ، تولید کننده عمده مس و دارای 16 معدن زیرزمینی و روباز ،9 کارخانه فرآوری (شامل کارخانه‌های غنی سازی در معادن نورکازگان ، شاتیرکول و کاسمورین) و یک کارخانه ذوب مس است. در سال 2014 ، شرکت کازمینرالز از قزاق مس جدا شد تا فعالیت خود را بر روی امیدوارکننده ترین معادن مس در این کشور شامل چهار معدن موجود و سه پروژه درحال توسعه (Bozshakol ، Aktogay و Koksay) و سه کارخانه تغلیظ متمرکز کند. سایر معدنکاران مس: شرکت مس آکتوبه (بخشی از شرکت مس روسیه)، کازینک، پلی متال (روسیه)، سنترال متالز PLC (بریتانیا) و ریوتینتو می‌باشند.
• سرب و روی- شرکتKazzinc در حال کاوش در میدان‌های مختلف از جمله Ridder-Sokolnoe ، Shubinsky ، Maleevsk و Obruchevsk است. "تاو کن سمروک" هم یک شرکت مشترک با یک شریک بین المللی برای توسعه میدان Alaygyr در منطقه کاراگاندا تشکیل داده است.

آلومینیوم – شرکت آلومینیوم قزاقستان JSC که بخشی از ERG به شمار می رود شامل کارخانه ذوب آلومینیوم قزاقستان (KAS) ، کارخانه آلومینیوم پاولودار ، واحدهای معدنی بوکسیت تورگای و کراسنوکیتابرسک ، معدن سنگ آهک کرگتاس و نیروگاه حرارتی و انرژی پاولودار است. این شرکت همچنین حق بهره برداری از ذخایر زیرزمینی گروه اکمولا را برای خود محفوظ نگاه داشته است. شرکت Tau-Ken Samruk در حال اکتشاف ذخایر بوکسیت درجه پایین است.

• قلع -معدن Syrymbet بزرگترین کانسار توسعه نیافته جهان است که حاوی 94.5 میلیون تن سنگ معدن است.
• ماسه‌های معدنی - Iluka Resourses ، شرکت معدن استرالیا ، اکتشافات زمین شناسی را در مناطق امیدوارکننده قزاقستان انجام می دهد و به دنبال منابع موجود و در دسترس ایلمنیت ، روتیل ، زیرکونیوم و قلع در ذخایر ماسه معدنی است.
• تیتانیوم و منیزیم-کارخانه Ust-Kamenogorsk تیتانیوم-منیزیم (UKTMP) که یکی از سهامداران عمده اش اروپایی است ، یکی از بزرگترین تولید کنندگان اسفنج و منیزیم تیتانیوم در جهان است. UKTMP در حال کار و آماده سازی یک معدن در میدان Satpaev است تا بخشی از نیازهای کنسانتره ایلمنیت قزاقستان را برآورده کند.
• نیکل-گروه صنعتی قزاقی Sat & Co صاحب دو شرکت نیکل (KazNickel LLP و Ferronickel Plants Ertis) است که بر روی ذخایر نیکل و کبالت کار می‌کند و سنگ معدن کبالت نیکل از کانسار گورنوستایفسکوی را تصفیه می‌کند. "تاون کن سمروک" و دیگر شرکت ها در حال بررسی پیشنهاداتی برای معرفی فناوری‌های نو برای پردازش سنگ معدن نیکل کبالت اکسید شده با کیفیت پایین هستند.
• استخراج طلا - بیشتر تولید طلای قزاقستان از فرآوری سنگ معدن چند فلزی و مس حاصل می‌شود. تولید کنندگان اصلی طلا Kazzinc ، Kazakhmys ، KazakhAltyn ، Polymetal (روسیه) هستند. علاوه بر این ، حدود 100 شرکت دیگر مجوز تولید طلا در قزاقستان را دارند.

یکی از معادن طلا درقزاقستان

فلزات کمیاب

در قزاقستان ، فلزات کمیاب معمولاً در کنار فلزات غیر آهنی تولید می‌شوند ، به عنوان مثال ، رنیوم در تولید مس کاتدی و گالیم در تولید آلومینا. ایندیم، تالیم و سلنیوم از گرد و غبار تولید سرب حذف می‌شوند، در حالی که تلوریم از آلیاژهای تصفیه قلیایی سرب سیاه به دست می آید.

کادمیوم و تالیم از کنسانتره‌های حاوی سرب استخراج می‌شوند. تانتالوم ، بریلیوم ، نیوبیوم و مولیبدن توسط کازاتم پروم ( شرکت هسته ای دولتی قزاقستان) تولید می‌شود.

کازاتم پروم همچنین اخیراً توافقنامه همکاری استراتژیک را با دفتر تحقیقات زمین شناسی و معدن فرانسه (BRGM) و شرکت اروپایی نظارت و مشاوره استراتژیک (CEIS) برای انجام اکتشافات زمین شناسی در میادین حاوی عناصر کمیاب REE)) کشور امضا کرده است.

در سال 2016، شرکت اکتشاف ملی دولتی قزاقستان :کازژئولوژی( (KazGeology و شرکت ملی نفت، گاز و فلزات ژاپن (JOGMEC) توافقنامه ای را برای انجام اکتشافات زمین شناسی دو میدان REE قزاقستان در مناطق کاراگاندا و اوکسانا امضا کردند. هر دو میدان دارای میزان زیادی فلز "ایتریم" هستند.

عناصر کمیاب در "گروه لانتانید" توسط شرکت ایرتیش Rare-Earth تولید می‌شوند. کانسار فلزات کمیاب بسیار امیدوارکننده در Kundybayskoe در منطقه کستانای یافت شده است.

Kazzinc هم قصد دارد تولید عناصر کمیاب موجود در خاک را در میادین تحت اختیار خود در منطقه Ust-Kamenogorsk راه اندازی کند.

 

مسائل و چالش های بخش معدن قزاقستان

یکی از چالشهای بخش معادن قزاقستان، سطح پایین فرآوری مواد معدنی در این کشور است که احتمالاً توانایی این کشور در ایجاد زنجیره ارزش را محدود کرده و وابستگی به بازارهای ناپایدار جهان را تشدید می‌کند. برخی از سنگ‌های معدنی محلی به دلیل غلظت‌های کم که نیازمند روش‌های استخراج پیچیده است و در نتیجه هزینه‌های تولید را بالا می‌برد، در بازار جهانی از قابلیت رقابتی کمتری برخودار می‌باشند.

فناوری و فرآیندهای تجاری در عملیات معدنی قزاقستان بعضا کاملاً قدیمی هستند. تجهیزات فرسوده و شیوه‌های کار منسوخ ، تولیدکنندگان را ملزم به سرمایه گذاری در فناوری‌های نوآورانه و اجرای فرایندهای تجاری مدرن تر می‌کند تا در سطح بین المللی رقابتی باشد. شرکت‌های معدنی قزاقستان عموماً مشتاق پذیرش رویکردهای جدید هستند و آماده بکارگیری تجهیزات، فناوری و خدمات در سطح جهانی برای افزایش تولید، کاهش هزینه‌ها و بهبود عملکرد از منظر سلامت، ایمنی و زیست‌محیطی می‌باشند، اما تصمیم‌گیری‌ها بعضا مدت زمان قابل توجهی به طول می انجامد.

قزاقستان همچنین با محدودیت های زیرساختی روبرو است که میراثی است  که از زمان شوروی برجای مانده است.  درآن زمان صنعت معدن قزاقستان تا حد زیادی در یک زنجیره تولید واحد با روسیه و اوکراین ادغام شده بود. زیرساخت های موجود برای هدایت بخش اعظم تولید معدن به این کشورها طراحی شده است. فقدان زیرساخت های حمل و نقل و این واقعیت که صنایع چین عمدتاً در بخش شرقی کشور - دور از مرز مشترک قرار دارند - به طور قابل توجهی هزینه‌های حمل و نقل به چین را افزایش می دهد. با این وجود، چین همچنان بازار مهم و رو به رشدی برای تولیدکنندگان معدنی قزاقستان است.

 

تعرفه‌ها ، مقررات و مسائل گمرکی

در دسامبر 2017 قزاقستان مقررات جدیدی را در مورد استفاده از منابع زیرزمینی  تصویب کرد. مقررات یادشده جایگزین اساسنامه قبلی مربوط به تنظیم فعالیت های نفت و گاز و معدن شد. قانون جدید در سال 2018 اجرایی شد. قانون جدید مدل رایج در کشورهای بزرگ معدنی مثل استرالیا  را برای اعطای حقوق استفاده از سطوح زیرین بر مبنای اصل " اولویت با اولین نفری است که مراجعه می‌کند " ، تبعیت از سیستم بین المللی برای محاسبه منابع طبیعی ، اطمینان از اطلاعات زمین شناسی  را معرفی می‌کند. مدیریت صندوق دولتی منابع زیرسطح زمین، مقررات مربوط به بهره برداری و استخراج اورانیوم و زغال سنگ و استخراج فشرده منابع معدنی را دربرگرفته است.