پالایشگاه نی‌سون ویتنام

پالایشگاه نی‌سون یک پروژه سرمایه­ گذاری مشترک میان گروه نفت و گاز ویتنام، شرکت بین­ المللی نفت کویت، شرکت ایدمیتسو کوسان و شرکت شیمیایی میتسو است.

پالایشگاه نی‌سون (Nghi Son refinery) یک پروژه سرمایه­ گذاری مشترک میان گروه نفت و گاز ویتنام (Petro Vietnam)، شرکت بین­ المللی نفت کویت (KPI)، شرکت ایدمیتسو کوسان (IKC)، و شرکت شیمیایی میتسو (MCI) است. این پروژه مشترک در سال 2008 آغاز گردید و در تاریخ 23 اکتبر 2013 راه اندازی گردید و رسما در سال 2017 به بهره برداری رسید. میزان سرمایه گذاری صورت گرفته در این پروژه حدود 9 میلیارد دلار است که از این میزان، حدود 5 میلیارد دلار بصورت وام از بانک­هایی نظیر JBIC, KEXIM NEXI, و بانکهای دیگر تامین شده است. شرکت پترو ویتنام حدود 25.1 درصد از سهام این پالایشگاه، شرکت بین‌المللی نفت کویت حدود 35.1 درصد، شرکت ایدمیتسو کوسان حدود 35.1 درصد و شرکت شیمیایی میتسویی ژاپن حدود 4.7 درصد از سهام را در اختیار دارند. میزان تولید این پالایشگاه حدود 10 میلیون تن انواع مشتقات نفتی در سال است. مشتقات نفتی این پالایشگاه شامل گاز ال‌پی‌جی، بنزین با اکتان 92 و 95، دیزل، نفت سفید، سوخت جت، پلی پروپیلن، پارازایلن، بنزن و گوگرد است. نکته قابل توجه این است که تمام خوراک تولیدی این پالایشگاه از کشور کویت وارد می‌شود[1].

اگرچه با بهره‌برداری از پالایشگاه نی‌سون انتظار می‌رفت که چهره اقتصادی ویتنام در حوزه نفت و پالایشگاهی تغییر یابد، اما اکنون این پروژه با برآورد زیانی نزدیک به 3500 میلیارد دونگ (152 میلیون دلار آمریکا) در سال مواجه شده است. این خسارت عمدتا ناشی از توافقات ویتنام با سرمایه‌گذاران خارجی در شروع پروژه ایجاد گردیده است. امتیازات سرمایه گذاری در این پروژه توسط دولت (GGU: Government Guarantee and Undertaking) تضمین گردیده بود. بر اساس این توافقات، ویتنام برای جذب سرمایه­ گذاری خارجی، سه امتیاز را برای این پالایشگاه در نظر گرفته بود. 1. مالیات بر درآمد شرکت معادل 7 درصد در تمام عمر این پروژه،  2.کاهش 50 درصدی مالیات بر درآمد شخصی کارمندان و کارکنان این پروژه و 3. علی‌رغم تغییرات و نوسانات رایج در بازار و روابط عرضه و تقاضا، طرف ویتنامی فروش 100 درصد تولیدات بنزین و گازوئیل پالایشگاه نی‌سون به مدت 15 سال را برعهده گرفته است[2]. قیمت فروش محصولات نی‌سون در کارخانه، قیمت وارداتی آن کالا بعلاوه 7 درصد تعرفه وارداتی برای محصولات نفتی، 3 درصد تعرفه وارداتی برای محصولات پتروشیمی و 5 درصد تعرفه وارداتی برای محصولات گاز ال‌پی‌جی است. اگر تعرفه وارداتی محصولات مذکور در ویتنام کم تر از تعرفه یاد شده باشد، شرکت پترو ویتنام می‎بایست مابه‌التفاوت میان تعرفه وارداتی واقعی و تعرفه وارداتی 3%، 5% و 7% درصدی فوق را به بپردازد [3].

پس از تضمین توافقات در خصوص این پروژه، ویتنام موافقت­نامه‌های دیگری در زمینه تجارت آزاد امضا نموده است که بر اساس آنها تعرفه وارداتی ال‌پی‌جی، محصولات نفتی و پتروشمی صفر در نظر گرفته شده ­است.[4] بنابراین، میزان خسارت جبرانی ویتنام برای سرمایه‌گذاران خارجی مبلغ قابل توجهی شده است که به تعبیر یک نماینده مجلس ویتنام، بار سنگینی برای بودجه دولتی یعنی مالیات 100 میلیون نفر جمیعت امروز و نسل آینده ویتنامی می‌باشد.

بر اساس تخمین «چان گوانگ چین» نماینده مجلس در دهمین نشست مجلس دوره چهاردهم در نوامبر 2020، پس از کسر میزان مالیات، مخارج، هزینه اجاره زمین و غیره، ویتنام باید در مجموع هزینه زیادی را به مدت 10 سال از 2017 الی 2027 برای جبران خسارت به سرمایه‌گذاران خارجی بپردازد. بر این اساس دولت ویتنام می‌بایست در صورتی که قیمت نفت 50 دلار در هر بشکه باشد، 36,730 میلیارد دونگ(حدود 1.6 میلیارد دلار)؛ اگر قیمت نفت 60 دلار آمریکا باشد، 47,870 میلیارد دونگ (2.1 میلیارد دلار)، چنانچه قیمت نفت به 75 دلار در هر بشکه برسد، 64,580 میلیارد دونگ (2.8 میلیارد دلار) و اگر قیمت نفت به 100 دلار در هر بشکه برسد، مبلغ 88,100 میلیارد دونگ (3.8 میلیارد دلار) باید به سرمایه‌گذاران خارجی پرداخت نماید. از این رو، قیمت نفت هر چه بالاتر باشد، مبلغ خسارت پرداختی دولت ویتنام به سرمایه‌گذاران خارجی نیز می‌بایست بیشتر شود.[5]

ناتوانی شرکت پترو ویتنام در فروش محصولات نی‌سون به دلیل قمیت تمام شده بالا، چالش مهم دیگر این پروژه سرمایه‌گذاری خارجی است. اجرای موافقت­نامه­ های تجارت آزاد منجر به کاهش قیمت بنزین وارداتی گردیده است. از این‌ رو، محصولات تولیدی پروژه نی‌سون نمی‌تواند با محصولات وارداتی در بازار داخل ویتنام رقابت کند. پترو ویتنام در گزارشی در سال 2016، اعلام نمود فروش محصولات نی‌سون بسیار دشوار است چرا که نمی‌تواند با بنزین و گازوئیل وارداتی رقابت کند. در عین حال، واردکنندگان عمده بنزین و محصولات نفتی ویتنام حجم واردات خود را افزایش داده‌­اند.

علاوه بر قیمت بالا، شرکت نفت و گاز ویتنام نیز با مشکل مازاد عرضه در بازار داخلی روبرو گردیده است. بر اساس محاسبه این شرکت، تقاضای بنزین و گازوئیل ویتنام در سال 2018 حدود 17.6 میلیون متر مکعب در سال بوده است، لیکن میزان تولید شرکت­های داخلی و حجم واردات بیش از میزان تقاضای بازار این کشور بوده است. در سال 2021 میلادی، بدلیل شیوع بیماری کووید 19، علی‌رغم کاهش تقاضا در بازار داخلی، حجم واردات این محصول همچنان ثابت بوده ­است. این امر باعث گردیده میلیون­ها بشکه محصول در انبارهای شرکت­های پالایشگاهی از جمله نی‌سون انبار گردد. از این رو، نگرانی از عدم فروش محصولات نی‌سون افزایش یافته ­است.

با توجه به مشکلات مذکور، استان تانه‌هوئه و شرکت نفت و گاز ویتنام چندین بار از دولت خواسته‌اند به منظور حمایت از فروش محصولات نی‌سون، سهمیه واردات بنزین و گازوئیل را محدود کند[6]. علاوه بر این، وزارتخانه­ ها و سازمان­های ذینفع ویتنام چندین بار با سرمایه‌گذاران خارجی پالایشگاه نی‌سون مذاکره کرده­ اند تا شاید از خسارت این پالایشگاه بکاهند.

[1]https://tuoitre.vn/khoi-cong-nha-may-loc-dau-9-ti-usd-576039.htm

[2]https://baonghean.vn/dai-gia-nhat-va-cuoc-giai-cuu-loc-dau-nghi-son-98371.html

[3]https://tuoitre.vn/cam-ket-bat-loi-o-du-an-loc-hoa-dau-nghi-son-gay-thiet-hai-lon-nhat-tu-truoc-toi-nay-20201106084905078.htm

[4]https://thanhnien.vn/dbqh-truy-van-trach-nhiem-cua-chinh-phu-tien-nhiem-o-dai-du-an-loc-dau-nghi-son-post1009245.html

[5]https://tuoitre.vn/cam-ket-bat-loi-o-du-an-loc-hoa-dau-nghi-son-gay-thiet-hai-lon-nhat-tu-truoc-toi-nay-20201106084905078.htm

[6]https://vnexpress.net/lo-xang-nghi-son-e-am-thanh-hoa-de-xuat-han-che-nhap-xang-dau-3771991.html