صنعت خودروسازی ازبکستان

ازبکستان یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کنندگان و صادرکنندگان خودرو در بین کشورهای حوزه مشترک‌المنافع است.

کلیه شرکت‌های خودرو‌سازی و تولید قطعات تحت مدیریت و کنترل شرکت سهامی خودروسازی ازبکستان(Uzavtosanoat) می‌باشند. شرکت مذکور به ابتکار اسلام کریم اف رئیس جمهوری فقید ازبکستان تأسیس شد. بیش از 85 شرکت و سازمان تحت نظر شرکت مذکور در حوزه خودروسازی ازبکستان مشغول به فعالیت هستند. همچنین این شرکت با بیش از 200 شرکت و سازمان خارجی همکاری می­‌کند.

شرکت‌های زیرمجموعه شرکت سهامی خودروسازی ازبکستان در سه حوزه تولید خودرو و قطعات، فروش و آموزش به شرح ذیل مشغول فعالیت هستند:

1. شرکت‌های تولیدکننده خودرو:

• شرکت خودروسازی اوزاتو (UZAuto Uzbekistan)؛ از مهمترین شرکت‌های زیر مجموعه شرکت سهامی صنایع خودروسازی ازبکستان می‌باشد که که سالانه بیش از 250 هزار خودرو سواری برای مصرف داخلی و صادرات تولید می‌کنند.

شرکت سهامی خودروسازی ازبکستان در ابتدا با همکاری شرکت کره جنوبی در سال 1993، شرکت مشترک UzDaewoo Auto را در شهر آساکا استان اندیجان تاسیس و اقدام به تولید خودروی سواری تحت برند دوو نمود. در سال 2008 با انتقال مالکیت شرکت دوو به جنرال موتورز آمریکا، 25 درصد از سهام شرکت مشترک ازبک - کره به شرکت آمریکایی واگذار و عنوان شرکت به GM Uzbekistan تغییر یافت و خودروهای سواری با برند شورولت را روانه بازار ازبکستان و کشورهای حوزه مشترک‌المنافع نمود. در سال 2018 شرکت ازبکی 25 درصد سهام شرکت آمریکایی را خریداری نموده و عنوان شرکت در سال 2019  به UZAuto Uzbekistan تغییر یافت ولی بر اساس تفاهم با شرکت آمریکایی همچنان خودروهای تولیدی با برند شورولت روانه بازار می‌شوند.

کارخانه مذکور علاوه بر آساکا دارای دو شعبه دیگر در شهر تاشکند با ظرفیت تولید 40 هزار خودرو و منطقه خوازرم با ظرفیت 10 هزار خودرو می‌باشد.

در شرکت مذکور بیش از 10 مدل خودرو سواری تحت برند شورولت و راوون (Ravon) شامل ماتیز(Mati)، اسپارک(Spark)، نکسیا(Nexia)، کبالت(Cobalt)، لاستی(Lacetti)، تراکر(Tracker)، مالیبو(Malibu)، داماس(Damas)، لبو(Labo) و غیره تولید می‌شود. خودروهای با برند راوون عمدتا خودروهای صادراتی این کشور را تشکیل می‌دهد.

• ­شرکت سام اتو(SamAvto) در سال 1999 به منظور تولید کامیون و اتوبوس در شهر سمرقند ایجاد شده است. در سال 2007 همکاری با شرکت‌های ژاپنی را شروع نموده و کامیون و اتوبوس بر پایه ایسوزو تولید می‌کند. در شرکت مذکور شرکت سهامی صنایع خودروسازی ازبکستان(58 درصد)، بانک آساکا ازبکستان(26 درصد)، ایتاچو(itochu) ژاپن(8 درصد) و ایسوزو ژاپن(8 درصد) سهام دارند. شرکت مذکور انواع اتوبوس، کامیون‌های سبک و سنگین واتاق کامیون تولید می‌کند. 
• شرکت خودروسازی (MAN Auto-Uzbekistan) در سال 2009 با مشارکت شرکت سهامی صنایع خودروسازی ازبکستان(سهم 51 درصد) و شرکت مان(MAN TRUCK AND BUS) آلمان (سهم 49 درصد) با ظرفیت تولیدی 3 هزار دستگاه کامیون و اتوبوس در شهر سمرقند تاسیس یافته است.

در سال 2019 بین شرکت سهامی صنایع خودروسازی ازبکستان، شرکت سینو تراک چین و شرکت مان آلمان موافقتنامه تأسیس شرکت مشترک با مسولیت محدود " UZ TRUCK AND BUS" امضا شد. شرکت مذکور بر پایه شرکت مشترک ازبکستان و آلمان تشکیل شده است. شرکت سینو تراک با وارد نمودن 12.1 میلیون دلار به سرمایه اولیه شرکت مشترک ازبک – آلمانی به یکی از اعضای موسس شرکت مذکور تبدیل شده است. مبلغ سرمایه‌گذاری شده جهت افزایش ظرفیت‌های تولید از 3 هزار به 6 هزار دستگاه در سال، تولید مدل‌های جدید و بومی‌سازی قطعات اختصاص یافته است. این شرکت ازبکی-آلمانی و چینی در حال حاضر بیش از 60 نوع کامیون و انواع اتوبوس و مینی بوس شهری و بین شهری با برند مان و سینو تراک با ظرفیت 5 تا 70 نفر تولید می‌نمایند.

• شرکت خودروسازی جیزاخ (Jizzakh Automobile Plant LLC)؛ در سال 2020 شرکت سهامی صنایع خودروسازی ازبکستان با شرکت فولکس واگن گروه روسیه تفاهم‌نامه همکاری در زمینه تولید خودروهای سبک امضا نمودند. در مرحله اول، برنامه‌ریزی شده است تا خودروهای فولکس واگن و اسکودا مونتاژ و عرضه شود تا تحقیقات بازاریابی و تجزیه و تحلیل بازار با کیفیت بالا انجام گردد. در مرحله دوم، با توجه به نتایج تحقیقات بازار و تجزیه و تحلیل مرحله اول، از سال 2022، توسعه چرخه کامل تولید مدل‌های مدرن وسایل نقلیه تجاری مسافری آغاز می‌شود. در اواخر سال 2020 نخستین خودروهای کارخانه مذکور با برند Volkswagen Caddy در بازار ازبکستان عرضه شده است. 

2. شرکت‌های تولید قطعات خودرو:

• شرکت تولید موتور خودرو(UzAuto Motors Powertrain) در سال 2011 در شهر آساکا با همکاری شرکت خودروسازی ازبکستان و جی ام آمریکا با سهم 52 درصدی شرکت آمریکایی و 48 درصدی شرکت ازبکی ایجاد شده است. این کارخانه سالانه بیش از 225،000 موتور 2 L و 1.5  L برای استفاده در خودروهای سواری جی ام در ازبکستان تولید می‌کند.
• شرکت اوز اتو تریلر(UzAuto Trailer)؛ شرکت مذکور توسط شرکت سهامی صنایع خودروسازی ازبکستان در سال 2012 برای تولید تریلر و انواع مختلف اتاق‌های کامیون‌های تولید شده در کارخانه‌های سمرقند و همچنین تولید طیف گسترده‌ای از تجهیزات خودرویی برای تأمین بخش‌های مختلف اقتصاد ازبکستان تاسیس شده است.
• تولید قطعات با شرکت‌های مختلف کره‌ای؛ عمده شرکت‌های تولیدکننده قطعات در ازبکستان از جمله صندلی خودور، نوار ابزار، روکش آینه، قسمت‌های داخلی ماشین، اگزوز و غیره توسط شرکت‌های کره ­ای در مشارکت با شرکت سهامی صنایع خودروسازی ازبکستان صورت می‌گیرد. 
• ­ شرکت‌های فروش و خدمات؛ دو شرکت Avtosanoat Invest و Uzavtosanoat Leasing مسئول فروش و ارائه خدمات شرکت خودروسازی ازبکستان می‌باشند.
• موسسات آموزشی؛ شرکت سهامی صنایع خودروسازی ازبکستان با همکاری دانشگاه تورین ایتالیا، شعبه دانشگاه پلی تکنیک تورین را در تاشکند جهت بهبود آموزش کارمندان صنایع خودروسازی ازبکستان راه اندازی نموده است.

­ آمار تولید خودور در ازبکستان

همکاری‌های بین‌المللی و طرح‌های آتی شرکت خودروسازی ازبکستان

شرکت سهامی صنایع خوروسازی ازبکستان در سال 2018 خط تولید خودروهای سواری در قزاقستان را راه‌اندازی نموده است و با تاجیکستان، قرقیزستان و افغانستان نیز تفاهم‌نامه‌هایی جهت راه‌اندازی خط تولید در این کشورها امضا نموده است.

در سال 2018 برای نخستین بار خودروهای تولید شده در ازبکستان با برند Chevrolet Spark به لبنان و اردن صادر شده و برای کشور تونس نیز مذاکراتی در این زمینه صورت گرفته است.

شرکت سهامی صنایع خودروسازی ازبکستان بر اساس برنامه سرمایه‌گذاری تدوین شده برای سال‌های 2021 تا 2023، قصد دارد 7 کارخانه جدید به شرح ذیل جهت تولید خودرو ایجاد نماید.

• شرکت نوایی موتورز در همکاری با شرکت اتریشی جهت تولید پیکاب، کامیونت، ون، تراکتور و ماشین‌های برقی به ارزش 12 میلیون دلار
• شرکت خودروسازی مناس صناعت (Manas Avto-sanoat) با همکاری شرکت ترکیه‌ای جهت تولید کامیون با ظرفیت 3 هزار دستگاه به ارزش 8 میلیون دلار
• شرکت نمنگان شنگان موتور (Namangan Shangan Motors) با همکاری امارات جهت تولید خودروهای مسافری با ظرفیت 1800 دستگاه
• شرکت ای دی ام جیزاخ (ADM Jizzakh) با همکاری کره جنوبی جهت تولید خودروهای کیا، لادا و رنو با ظرفیت 100 هزار دستگاه در سال به ارزش 60 میلیون دلار
• شرکت خودروسازی آسیا موتورز با همکاری چین جهت تولید خودروهای کراس اور، کامیون و مینی بوس به ارزش 10.5 میلیون دلار
• شرکت Abbos-Eco Agro با همکاری چین جهت تولید مینی ون، کامیونت با ظرفیت سالانه 10 هزار دستگاه
• شرکت هیوندای موتورز نمنگان(Hyundai Motor Uz Namangan) با همکاری شرکت‌های کره ای جهت تولید کامیون

شرکت سهامی صنایع خوروسازی ازبکستان علاوه بر برنامه فوق جهت تولید و مونتاژ خودرو در این کشور با روسیه، بلاروس و برخی کشورهای دیگر برنامه‌های همکاری امضا نموده است. همچنین این شرکت در نظر دارد از سال 2025 تولید خودروهای برقی را در ازبکستان آغاز کند.

حدود 50 درصد قطعات خودروهای تولیدی شرکت اوز اتو در ازبکستان با همکاری شرکت‌های مختلف خارجی و عمدتا از کره جنوبی تولید می‌گردد. ازبکستان در نظر دارد تا سال 2022 بومی سازی قطعات خودرو را تا 70 درصد برساند.

شرکت نوایی موتورز در منطقه آزاد نوایی توسط یک سرمایه‌گذاری ایرانی با شرکت ثبت شده در اتریش بنام "PARSALPINE MANAGEMENT GMBH" با سرمایه‌گذاری 12 میلیون دلاری و ظرفیت تولیدی 30 هزار دستگاه خودرو سواری تاسیس یافته است.

میزان واردات اتومبیل و قطعات اتومبیل به ازبکستان در سال 2020 بالغ بر 7.95 میلیارد دلار بود که کاهش 16.9 درصدی نسبت به سال 2019 را نشان می‌دهد. بیشترین واردات از کشورهای چین (31.6 درصد)، کره جنوبی (16.6 درصد) و روسیه (9 درصد) انجام شده است.

میزان صادرات خودرو ازبکستان در سال 2020 نسبت به سال 2019، 30.4 درصد افزایش یافته و به 208.9 میلیون دلار رسیده است.

دولت ازبکستان از 11 مرداد ماه 1399، مالیات غیرمستقیم خودروهای وارداتی، تراکتور، کامیون و انواع دیگر وسایل نقلیه لغو کرده است. لازم به ذکر است قبلا 70 درصد مالیات غیرمستقیم علاوه بر عوارض گمرکی جهت واردات خودرو اخذ می‌گردید. در حال حاضر عوارض ورود خودرو به ازبکستان بستگی به نوع و مشخصات خودرو بین 30 تا 70 درصد می‌باشد. عوارض واردات خودروهای برقی صفر است.

بر اساس فرمان رئیس جمهور ازبکستان جهت تسریع توسعه صنایع خودروسازی، این کشور در نظر دارد تا سال 2023 تولید خودروی سواری را به 350 هزار دستگاه، اتوبوس 10 هزار دستگاه و صادرات خودرو را به 10 هزار دستگاه در سال برساند.

در سه ماهه اول سال 2021، 75635 دستگاه خودروهای سواری، 943 دستگاه اتوبوس و کامیون‌های ایسوزو، 106 کامیون مان و سینوتراک و 271 کامیون کاماز تولید شده و  2880 دستگاه خودرو صادر گردیده است.